Ngày 5-12-1948, Thường vụ Trung ương Đảng ban hành Quyết định số 50 về việc tổ chức lại các bộ, ban của Trung ương, cùng thời gian này, Thường vụ Trung ương Đảng đã ra quyết định thành lập Đảng bộ các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương. Thời kỳ đầu mới thành lập, Đảng bộ các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương có khoảng 20 chi bộ trong các cơ quan của Trung ương Đảng, Chính phủ và Mặt trận. Được sự quan tâm lãnh đạo trực tiếp của Thường vụ Bộ Chính trị và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại hội đại biểu Đảng bộ các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương lần thứ nhất được tiến hành từ ngày 31-3 đến ngày 5-4-1954 tại Chiến khu Việt Bắc. Đại hội đã nêu quyết tâm lãnh đạo các tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên thực hiện thắng lợi đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài, dựa vào sức mình là chính...
Đầu năm 1960, Đảng bộ các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương có 975 chi bộ với hơn 22.700 đảng viên. Từ ngày 7-10 đến ngày 19-1-1961, Đảng bộ các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương đã tổ chức Đại hội đại biểu lần thứ II tại Hà Nội.
Ngày 8-12-1962, Ban Bí thư ra Nghị quyết số 62-NQ/TW về việc chuyển giao Đảng bộ các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương về Đảng bộ TP. Hà Nội nhằm tăng cường công tác xây dựng Đảng bộ thành phố Hà Nội và xây dựng Thủ đô. Ngày 15-6-1963, Đảng bộ Khối các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương đã tiến hành đại hội đại biểu lần thứ III.
Ngày 13-5-1964, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Nghị quyết số 99-NQ/TW đưa Đảng bộ Khối các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương về trực thuộc Ban Chấp hành Trung ương.
Từ ngày 11 đến ngày 12-11-1976, Đại hội đại biểu Đảng bộ các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương lần thứ IV đã được tổ chức.
Giai đoạn 1978-1982, Ban Bí thư đã giải thể Đảng ủy các cơ quan Chính-Dân-Đảng Trung ương, đưa 86 đảng bộ cơ quan Trung ương về trực thuộc các quận, huyện ủy của Hà Nội, 10 đảng bộ cơ quan Trung ương về trực thuộc Thành uỷ Hà Nội, chỉ giữ lại một số tổ chức đảng ở cơ quan có vị trí trọng yếu đặt trực thuộc Ban Bí thư.
Ngày 8-11-1982, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa V) đã ban hành Quyết định số 12-QĐ/TW về hệ thống chỉ đạo các đảng bộ cơ quan theo khối công tác trực thuộc Trung ương. 10 đảng bộ khối cơ quan Trung ương được thành lập gồm các khối: Công nghiệp, Nông nghiệp, Lưu thông phân phối, Kinh tế, Tư tưởng, Khoa giáo, Dân vận, Nội chính, Đối ngoại và Khối I. Sau này, 4 đảng bộ khối: Kinh tế, Công nghiệp, Nông nghiệp và Lưu thông phân phối sáp nhập thành Đảng bộ Khối cơ quan Kinh tế Trung ương và hoạt động đến tháng 4-2007. Việc giảm từ 10 đảng bộ khối cơ quan Trung ương xuống còn 7 đảng bộ khối theo lĩnh vực công tác là một bước chuyển biến tích cực trong sắp xếp tổ chức, 6 trong số 7 đảng bộ khối gắn với từng ban đảng của Trung ương phụ trách chuyên sâu về một lĩnh vực lớn, tạo thuận lợi cho các đảng ủy khối phát huy vai trò hạt nhân chính trị, lãnh đạo thực hiện các nhiệm vụ của các cơ quan Trung ương.
Ngày 11-4-2007, Bộ Chính trị khóa X đã ký Quyết định số 47-QĐ/TW về việc lập Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương trên cơ sở sắp xếp lại 7 đảng bộ khối trực thuộc Trung ương. Ngày 10-5-2007, Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương đã tổ chức Lễ công bố quyết định thành lập và ra mắt Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời. Ngày 22-10-2007, Bộ Chính trị đã ban hành Quyết định số 98-QĐ/TW quy định về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương, đây là cơ sở quan trọng để Đảng ủy Khối tiến hành sắp xếp tổ chức bộ máy, bố trí cán bộ, sớm ổn định và đi vào hoạt động.
Đại hội Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương nhiệm kỳ 2010-2015
Ngày 22-12-2010, Ban Chấp hành Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương tổ chức Đại hội đại biểu Đảng bộ Khối nhiệm kỳ 2010-2015. Đại hội cũng đã bầu ra Ban Chấp hành Đảng bộ nhiệm kỳ 2010-2015 gồm 55 đồng chí. Đồng chí Nguyễn Minh Quang, Ủy viên Trung ương Đảng được bầu làm Bí thư Đảng ủy Khối. Tháng 8-2011, đồng chí Nguyễn Minh Quang được Trung ương điều động nhận nhiệm vụ mới; đồng chí Đào Ngọc Dung, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Yên Bái được điều động về giữ chức Bí thư Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương, nhiệm kỳ 2010-2015.
Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương bao gồm các tổ chức đảng ở các cơ quan bộ, ban, ngành, Mặt trận Tổ quốc, các hội, đoàn thể Trung ương, đảng bộ ngoài nước với 60 đảng bộ trực thuộc gồm hơn 6 vạn đảng viên, trong đó có hơn một vạn đảng viên đang sinh hoạt trong 84 tổ chức đảng ở nước ngoài. Các tổ chức đảng trong các cơ quan Trung ương là các cơ quan tham mưu, hoạch định chiến lược, xây dựng chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước ở tầm vĩ mô. Đội ngũ cán bộ, đảng viên có trình độ cao về chuyên môn, lý luận chính trị, có nhiều kinh nghiệm hoạt động thực tiễn; nhiều đồng chí giữ cương vị lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội. Hoạt động của các tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên trong Đảng bộ khối có ảnh hưởng lớn, tác động trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả hoạt động của cả hệ thống chính trị và sự phát triển của đất nước.
Từ năm 2007 đến nay, dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương mà trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương đã nỗ lực phát huy vai trò hạt nhân chính trị, phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao; không ngừng đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao sức chiến đấu của các tổ chức đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong các cơ quan Trung ương.
Phát huy trang sử truyền thống vẻ vang, Đảng bộ Khối tiếp tục nâng cao hơn nữa tầm trí tuệ và năng lực lãnh đạo, chỉ đạo cán bộ, đảng viên hoàn thành tốt các nhiệm vụ, phấn đấu thực hiện tốt lời dạy của Bác Hồ trong dịp Người tới dự Đại hội của Đảng bộ Khối Chính-Dân-Đảng Trung ương: “Mỗi đảng viên tốt, mỗi chi bộ tốt là Đảng được mạnh thêm một phần; đảng viên kém, chi bộ kém là những khâu yếu của Đảng. Điều đó nói chung là đúng, nói riêng với các chi bộ ở các cơ quan chung quanh Trung ương càng đúng”. Đồng thời tích cực xây dựng Đảng, xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh, quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay" và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương nhiệm kỳ 2010-2015 đã đề ra.
Nguyễn Bá Thắng