Công tác bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trong nước

Những thành tựu trong hoạt động đối ngoại về quyền con người của Việt Nam trong năm 2021 có được phần lớn là nhờ đã đạt được những kết quả thực chất trong việc thúc đẩy vào bảo vệ quyền con người trong nước.

Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc, đầy đủ cho việc tôn trọng, bảo vệ và thúc đây quyền con người. Trong năm 2021, Việt Nam tiếp tục thông qua và sửa đổi nhiều Bộ luật quan trọng như Luật Phòng, chống ma túy sửa đổi; xem xét thông qua Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự. Việc lập Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh qua các năm luôn đảm bảo nguyên tắc ưu tiên đưa vào Chương trình các dự án luật nhằm triển khai thi hành các quy định của Hiến pháp về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

Việt Nam không chỉ coi bảo đảm quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí và tiếp cận thông tin là những nghĩa vụ theo các Điều ước quốc tế về quyền con người mà thực chất xuất phát từ chính lợi ích mang lại cho phát triển đất nước. Việt Nam được ghi nhận là một trong những nước có tốc độ tăng trưởng và có số lượng người sử dụng in-tơ-nét cao trên thế giới. Các nền tảng số, mạng xã hội tạo nên những kênh, giao diện kết nối quan trọng để người dân tiếp cận thông tin, trao đổi và bày tỏ quan điểm của mình. Tính tới tháng 12-2021, hơn 70% dân số Việt Nam sử dụng in-tơ-nét, có đến 72 triệu người dùng mạng xã hội, chỉ trong 1 năm qua đã tăng 7 triệu người dùng (76 triệu tài khoản Facebook đang hoạt động tại Việt Nam).

Các cơ quan báo chí Việt Nam chủ động phản biện, đóng góp ý kiến về các dự thảo luật, các chính sách của Chính phủ, các kế hoạch, chiến lược, dự án lớn. Chính phủ thường xuyên lắng nghe các ý kiến phản biện xây dựng, xác đáng, điều chỉnh các chính sách, biện pháp phù hợp với tình hình thực tế đất nước, điển hình là trong công tác phòng chống dịch COVID-19, giải quyết các bất cập trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Chính phủ Việt Nam cũng rất nỗ lực triển khai Chính phủ điện tử, gia tăng sử dụng mạng xã hội làm kênh cung cấp thông tin, tiếp xúc/giao tiếp với người dân. 

Ngày 30-8-2021, Chủ tịch nước đã ký Quyết định đặc xá tha tù trước thời hạn cho 3.035 người. Đây là một chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta, thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, vừa nghiêm minh trong xét xử người phạm tội, đồng thời khoan hồng, nhân đạo đối với những phạm nhân có quá trình cải tạo, lao động, học tập tốt, trở về với cộng đồng hướng thiện, rèn luyện tiến bộ để trở lại làm người có ích cho xã hội. 

Công tác đối ngoại về quyền con người tại các diễn đàn đa phương

Việt Nam đã tham gia tích cực tại các khóa họp thường niên và các phiên họp đặc biệt của Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp quốc (HĐNQ LHQ) về tình hình tại Mi-an-ma, Afghanistan, Sudan, Ethiopia... Tại các diễn đàn đa phương, một mặt Việt Nam đã giới thiệu về các nỗ lực trong thúc đẩy và bảo vệ quyền con người, phản bác các thông tin sai lệch, sai sự thật; mặt khác tham gia tích cực vào các thảo luận của HĐNQ về các vấn đề toàn cầu, tình hình bảo vệ quyền con người tại các khu vực trên thế giới cần sự quan tâm đặc biệt. Qua đó, góp phần vào nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế trong việc đảm bảo các quyền con người cơ bản cho người dân tại tất cả các quốc gia trên thế giới.

Tại Hội nghị cấp cao trong khuôn khổ Khóa 46 HĐNQ (tháng 2-2021), Việt Nam đã có bài phát biểu nêu bật các chính sách, nỗ lực và thành tựu của Việt Nam trong bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trong bối cảnh đại dịch. Việt Nam hỗ trợ khẩu trang, vật tư y tế cho hơn 50 nước và đối tác quốc tế, đề xuất và được Đại hội đồng LHQ thông qua bằng đồng thuận Nghị quyết chọn ngày 27-12 là Ngày quốc tế phòng, chống dịch bệnh với mục đích nâng cao nhận thức về việc phòng ngừa và ứng phó các dịch bệnh. Tại đây, Việt Nam cũng đã tuyên bố, với tư cách ứng viên của ASEAN, tham gia ứng cử thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025, với mong muốn đóng góp nhiều và hiệu quả hơn nữa vào các nỗ lực chung của thế giới nhằm thúc đẩy và bảo vệ quyền con người.

Thời gian qua, các bộ, ngành liên quan tích cực phối hợp triển khai Kế hoạch tổng thể thực hiện các khuyến nghị theo cơ chế Rà soát định kỳ phổ quát (UPR) của HĐNQ LHQ chu kỳ III được Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số 1975/QĐ-TTg ngày 31-12-2019, trong đó có việc xây dựng kế hoạch riêng của từng bộ, ngành hoặc lồng ghép vào Kế hoạch thực hiện các khuyến nghị của Ủy ban Nhân quyền, Ủy ban Công ước Chống tra tấn và các hình thức và các hình thức trừng phạt hay đối xử tàn ác, vô nhân đạo hoặc hạ thấp nhân phẩm khác… Cho đến nay, ta đã thực hiện có kết quả phần lớn các khuyến nghị và đang xây dựng Báo cáo giữa kỳ tự nguyện về việc thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III, cho thấy cam kết và sự nghiêm túc của Việt Nam trong việc triển khai các khuyến nghị nêu trên.

Bộ Ngoại giao phối hợp với UNDP tại Việt Nam đã tổ chức Hội thảo tham vấn lần thứ hai về dự thảo Báo cáo giữa kỳ tự nguyện thực hiện các khuyến nghị theo Cơ chế Rà soát định kỳ phổ quát (UPR) chu kỳ III của Việt Nam.

Bộ Ngoại giao cũng đã phối hợp với Chương trình phát triển LHQ (UNDP) tổ chức các hội thảo tham vấn với sự tham gia của các Bộ, ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp, tổ chức phi chính phủ, học giả, các cơ quan đại diện ngoại giao nước ngoài tại Hà Nội… nhằm tập hợp các ý kiến đóng góp xây dựng, thực chất hoàn thiện hơn Báo cáo giữa kỳ trước khi trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, cho chuyển đến HĐNQ trong Quý I-2022.

Trong nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an (HĐBA) LHQ 2020-2021, khi làm Chủ tịch HĐBA tháng 4-2021, Việt Nam đã thúc đẩy 3 sáng kiến về vai trò của các tổ chức khu vực trong thúc đẩy xây dựng lòng tin và đối thoại trong ngăn ngừa xung đột; Khắc phục hậu quả bom mìn và duy trì hòa bình bền vững; Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân, thúc đẩy thông qua 1 nghị quyết về vấn đề bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu và 2 tuyên bố Chủ tịch về 2 vấn đề còn lại. Các sáng kiến này đề cao cách tiếp cận vì con người, lấy con người làm trung tâm trong tham gia giải quyết các vấn đề hòa bình, an ninh quốc tế tại HĐBA, hướng tới mục tiêu quan trọng nhất là mang đến hòa bình bền vững, giải quyết xung đột, đem lại cuộc sống an toàn, ổn định bền vững cho người dân ở các quốc gia, khu vực chịu ảnh hưởng.

Bên cạnh đó, ta cũng tham gia tích cực tại các diễn đàn khác của LHQ về quyền con người để tham gia trao đổi về các vấn đề được cộng đồng quốc tế quan tâm và giới thiệu về các nỗ lực của Việt Nam trong việc bảo đảm quyền con người. Nhiều nước đã gặp bày tỏ cảm ơn lập trường của Việt Nam trong một số vấn đề liên quan đến quyền con người được thảo luận tại các diễn đàn này.

Công tác đối ngoại về quyền con người qua các khuôn khổ song phương với các nước

Việt Nam đã tổ chức thành công Đối thoại thường niên về quyền con người với Mỹ (tại Washington D.C) và Australia (theo hình thức trực tuyến), cung cấp thông tin về các nỗ lực và thành tựu của Việt Nam về bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, giải đáp các quan tâm, qua đó tăng cường hiểu biết lẫn nhau, thu hẹp khác biệt, tìm kiếm cơ hội hợp tác và góp phần thúc đẩy quan hệ song phương với các đối tác.

Bên cạnh đó, Việt Nam duy trì trao đổi với các đối tác khác như EU, nhóm G4 (Canada, Thụy Sỹ, Na Uy, New Zealand) và tiến hành tham vấn nhằm tăng cường quan hệ và hợp tác với các nước bạn bè truyền thống như Nga, Trung Quốc. Qua các trao đổi, chúng ta tìm kiếm thêm cơ hội hợp tác, đồng thời chia sẻ, cung cấp thông tin về các vấn đề cùng quan tâm, qua đó tăng cường thêm quan hệ song phương.

Tại các trao đổi song phương ở các cấp khác nhau, chúng ta cũng tích cực lồng ghép vận động các nước ủng hộ ứng cử của Việt Nam làm thành viên HĐNQ LHQ nhiệm kỳ 2023-2025. Việc nhiều nước khẳng định ủng hộ ứng cử của Việt Nam tiếp tục cho thấy uy tín và vị thế của đất nước tăng cao.

Trọng tâm hoạt động đối ngoại về quyền con người năm 2022 sẽ tập trung vào các nhóm việc như: Công tác vận động ứng cử làm thành viên HĐNQ LHQ nhiệm kỳ 2023-2025 của Việt Nam; Tham gia tích cực, đóng góp thực chất vào các hoạt động của các diễn đàn nhân quyền LHQ, thúc đẩy các nội dung Việt Nam ưu tiên, trong đó có vấn đề bảo đảm quyền con người trong biến đổi khí hậu, bảo đảm quyền của các nhóm dễ bị tổn thương, tăng cường giáo dục về quyền con người…; Việc triển khai Kế hoạch tổng thể thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III của Việt Nam, trong đó có việc nộp Báo cáo giữa kỳ tự nguyện lên HĐNQ LHQ và chuẩn bị cho việc xây dựng Báo cáo UPR chu kỳ IV; Tiếp tục lồng ghép, quảng bá thành tựu về bảo đảm quyền con người của Việt Nam trong các hoạt động đối ngoại; tăng cường công tác thông tin tuyên truyền, vận động dư luận quốc tế và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài; thúc đẩy các hoạt động gắn kết cộng đồng Việt Nam ở nước ngoài, nhất là thế hệ trẻ; Tăng cường tranh thủ sự ủng hộ, hợp tác của cộng đồng quốc tế đối với các chương trình, dự án phát triển, hỗ trợ đối tượng dễ bị tổn thương, ứng phó với biến đổi khí hậu, dịch bệnh COVID-19.

Hồng Anh