Kỷ niệm 60 năm các chiến sỹ cách mạng vượt ngục Côn Đảo, được sự đồng ý của Ban Bí thư Trung ương Đảng, sáng 12-12, Ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội phối hợp với Ban Liên lạc tù chính trị Côn Đảo Hà Nội tổ chức Hội thảo khoa học về sự kiện các chiến sỹ cách mạng tổ chức vượt ngục Côn Đảo (12-12-1952 – 12-12-2012). Hằng trăm đại biểu là cựu tù chính trị Côn Đảo các thời kỳ, đại diện ban liên lạc 16 nhà tù thực dân, đế quốc trong hai cuộc kháng chiến của dân tộc về dự.
54 tham luận của các vị nguyên là lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các nhà khoa học thuộc Hội Sử học Việt Nam, Viện Lịch sử Đảng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh, Ban quản lý di tích Côn Đảo; các cựu tù chính trị Côn Đảo và của các nhân chứng lịch sử đã gửi đến Hội thảo.
Hội thảo đã làm sâu sắc thêm ý nghĩa, giá trị của cuộc vũ trang nổi dậy tự giải phóng và vượt Côn Đảo, là bài học giáo dục truyền thống về lòng yêu nước, lý tưởng cách mạng, tinh thần đấu tranh bất khuất, giữ gìn phẩm chất, khí tiết của người chiến sỹ cách mạng, của người đảng viên cộng sản và việc phát huy những giá trị, bài học quý giá đó trong điều kiện xây dựng, bảo vệ đất nước, nhất là trong giai đoạn hiện nay khi cả nước đang đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Chủ tịch Hồ Chí Minh và triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay".
Bằng những hồi ức giản dị của người trong cuộc, cuộc vượt ngục đã được tái hiện rõ nét. Đó là ngày 12-12-1952, cách đây 60 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảo ủy Côn Đảo, các chiến sỹ cách mạng là những tù nhân chính trị bị thực dân Pháp giam cầm, đầy đọa tại nhà ngục đã thực hiện kế hoạch nổi dậy, cướp vũ khí địch và tổ chức vượt Côn Đảo. Mặc dù kế hoạch không thành, tổn thất lớn (198 người tham gia nổi dậy vượt đảo, có 81 hy sinh, 117 chiến sỹ bị bắt lại Côn Đảo) nhưng sự kiện đã để lại ấn tượng, ý nghĩa sâu sắc về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, khí tiết kiên trung, bất khuất của người cộng sản.
Đồng chí Đoàn Duy Thành, nguyên Đảo ủy viên Côn Đảo, Trưởng Ban liên lạc cựu tù chính trị Côn Đảo Hà Nội với tham luận: “Côn Đảo anh hùng, Biển Đông dậy sóng” đã nhấn mạnh: Cuộc vượt ngục được tổ chức chỉ đạo như một trận đánh lớn, một cuộc tổng khởi nghĩa trên một địa bàn rất đặc biệt, từ việc chuẩn bị quân nhu, quân khí tự tạo đến chiến thuật cướp súng giặc.. đều diễn ra theo đúng kế hoạch; công tác dân vận, binh vận được đặt lên vị trí hàng đầu nên đã quy tụ được lòng dân, không những chỉ quần chúng trong tù mà đặc biệt là nhân dân trên đảo…
Để thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” và nêu tấm gương sáng ngời về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần anh dũng kiên cường, bất khuất chống giặc ngoại xâm, đồng chí Đoàn Duy Thành đề nghị Đảng và Nhà nước cần quy hoạch toàn diện Côn Đảo để trở thành một điểm du lịch đặc biệt về văn hóa tâm linh của đất nước; có chương trình nghiên cứu về kinh nghiệm chiến đấu, bảo vệ các đảo ở Biển Đông, làm cơ sở cho việc chuẩn bị xây dựng một hạm đội mang tên Côn Đảo để liên kết lại thành một vành đai bảo vệ Tổ quốc về phía biển Đông Thái Bình Dương. Phong tặng Anh hùng Lực lượng vũ trang cho tập thể anh em cựu tù chính trị trong trận chiến đấu giải phóng Côn Đảo và cá nhân ông Lê Văn Hiến (tức Văn), Bí thư Đảo ủy; xây dựng Đài kỷ niệm vượt ngục Côn Đảo tại bãi cát Cỏ Ống và xây mộ cho 73 liệt sỹ.
Bên cạnh hồi ức của những người trong cuộc, tại hội thảo, những bài tham luận sâu sắc của các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước, các nhà nghiên cứu, các nhà sử học đã nhìn lại, phân tích, đánh giá sự kiện này với cách nhìn khoa học, thái độ nghiêm túc và tấm lòng kính phục, đầy trân trọng đối với lớp người đã xả thân cho nền độc lập, tự do của Tổ quốc.
Phó giáo sư, tiến sỹ Nguyễn Mạnh Hà, Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng đã nêu bật những nét đặc sắc trong công tác xây dựng đảng của Đảng bộ nhà tù Côn Đảo. Sự ra đời và hoạt động của Đảng bộ nhà tù Côn Đảo đã thể hiện tính chủ động và bản lĩnh cách mạng của những người cộng sản Việt Nam. Trong hoàn cảnh hết sức khó khăn không nhận được sự chỉ đạo từ đất liền, nhưng tổ chức đảng ở nhà tù Côn Đảo vẫn đảm bảo nguyên tắc tập trung, dân chủ, mọi chủ trương, phương hướng và biện pháp đấu tranh đều được bàn bạc, thống nhất. Từ việc thống nhất cao về tư tưởng, tổ chức và hành động, Đảo ủy Côn Đảo rất coi trọng việc rèn luyện, không ngừng tu dưỡng phẩm chất cách mạng, bản lĩnh chính trị của đội ngũ đảng viên, nhất là cán bộ chủ chốt, yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển của Đảng bộ nhà tù Côn Đảo.
Phát biểu tại Hội thảo, đồng chí Nguyễn Công Soái, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội đã nhấn mạnh ý nghĩa của sự kiện khi được tổ chức cùng thời điểm cả Thành phố Hà Nội và đất nước đang tự hào sống lại không khí hào hùng của những ngày chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” cách đây 40 năm. Từ các tham luận của các đại biểu đã giúp mỗi người hiểu rõ hơn về vai trò tổ chức và lãnh đạo của tổ chức cơ sở đảng, cán bộ đảng viên tại Côn Đảo; tự hào, khâm phục về ý chí chiến đấu kiên cường, bất khuất của các chiến sỹ cách mạng nơi “địa ngục trần gian”, về phẩm chất cao đẹp của người cộng sản, sẵn sàng hy sinh tính mạng bản thân để đồng chí, đồng đội có thể trở về với dân, với Đảng, tiếp tục cuộc chiến đấu chống thực dân Pháp xâm lược, giành độc lập, tự do cho dân tộc. Với tất cả sự kính trọng của thế hệ đi sau, tôi thay mặt toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân Hà Nội bày tỏ sự khâm phục và biết ơn sâu sắc các thế hệ chiến sỹ cách mạng đã dâng hiến cả cuộc đời, tuổi thanh xuân tươi đẹp nhất cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng của Đảng, của dân tộc, trong đó có rất nhiều đồng chí đã bị địch bắt, tù đầy tại các nhà tù của thực dân, đế quốc nói chung, Côn Đảo nói riêng; xin được kính cẩn nghiêng mình trước anh linh của các chiến sĩ cách mạng đã chiến đấu, hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, dân tộc, trong đó có 81 tù chính trị đã tham gia cuộc vũ trang nổi dậy để tổ chức sự kiện “Vượt ngục Côn Đảo” lịch sử.
Hồng Phúc