Sáng 26-4, tại Hội trường TP. Hồ Chí Minh, Văn phòng TƯ Đảng đã tổ chức trọng thể lễ kỷ niệm 50 năm Ngày thành lập Văn phòng TƯ cục miền Nam và đón nhận danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân do Đảng và Nhà nước trao. Đồng chí Lê Hồng Anh, Ủy viên Bộ Chính trị , Thường trực Ban Bí thư TƯ đến dự cùng Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, các đồng chí nguyên Lãnh đạo TƯ Cục miền Nam, các Ban của Văn phòng TƯ Cục miền Nam.
Nhà làm việc đồng chí Phạm Hùng - Bí thư TƯ Cục miền Nam đến năm 1975
Tại Hội nghị lần thứ 3 BCH TƯ khóa III họp ngày 23-01-1961 đã quyết định về tổ chức và nhiệm vụ của TƯ Cục miền Nam là một bộ phận của Ban Chấp hành TƯ, đặt dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành TƯ, thường xuyên do Bộ Chính trị thay mặt chỉ đạo. Tháng 10-1961, Hội nghị lần thứ nhất chính thức thành lập TƯ Cục miền Nam đã được tổ chức. Lễ công bố Quyết định thành lập TƯ Cục miền Nam được tổ chức long trọng tại Mã Đà, căn cứ đóng tại Suối Nhung (chiến khu Đ), tỉnh Đồng Nai. Căn cứ TƯ Cục miền Nam lúc đầu thành lập là một địa bàn mà Mỹ - ngụy thường xuyên rình rập, rải thảm các lọai bom đạn hiện đại nhất, kể cả B52 rãi thảm những khu rừng bao quanh, bảo vệ cho cả cơ quan đầu não - TƯ Cục miền Nam.
Một ngày cuối tháng 4-2012, chúng tôi được đồng chí Tô Bửu Giám, nguyên Phó Văn phòng TƯ Cục miền Nam giai đoạn 1961-1975 (đang nghỉ hưu tại Q.10) kể cho về những điều mà ông chưa từng viết hay nói ra. Đó là những chuyện của tình người trong chiến tranh tại Văn phòng TƯ Cục miền Nam, trong quá trình Văn phòng TƯ Cục giúp việc cho lãnh đạo cấp cao Đảng, Nhà nước vào chỉ đạo toàn chiến trường miền Nam trong những năm thủ thách ác liệt 21 năm kháng chiến chống Mỹ: Đó là, trong một thời gian dài công tác tại R, các cán bộ, chiến sỹ trong cơ quan TƯ Cục miền Nam đã sống chết với nhau trong tình đồng chí, anh em đến tuyệt vời - như đồng chí Tô Bửu Giám nhận định. Trong những năm tháng ác liệt nhất, gian khổ nhất, anh em từ nhiều chiến trường trở về, tiếng nói đủ mọi miền của đất nước, song trong mọi tình huống, anh em sẵn sàng chia sẽ những việc nguy hiểm, gian nan, có khi lãnh đạo Văn phòng TƯ Cục miền Nam không lường hết được tình huống nguy hiểm, mà hàng bao năm liền, bom đạn Mỹ luôn dày đặc ném xuống như thế.
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước phát triển với quy mô và cường độ ngày càng rộng lớn và quyết liệt, hoạt động của Văn phòng TƯ Cục cũng không ngừng được mở rộng và phát triển về mọi mặt từ chất lượng đến quy mô và phạm vi, luôn bám sát nhiệm vụ cách mạng, phương thức hoạt động và tổ chức của TƯ Cục. Sau Hội nghị lần thứ nhất, để có điều kiện chỉ đạo sát tình hình phong trào đang đồng khởi, TƯ Cục quyết định rời căn cứ từ Mã Đà về bắc Tây Ninh. Về địa điểm mới, Văn phòng đã khẩn trương ổn định các điều kiện vật chất, giúp TƯ Cục nhanh chóng tập trung chỉ đạo triển khai tổ chức, thực hiện nghị quyết của TƯ Cục ở các địa phương và lực lượng vũ trang, đồng thời giúp tổ chức thành công Đại hội lần thứ nhất của Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam tháng 2-1962. Thời gian tiếp theo, khu vực có căn cứ của TƯ Cục bị địch mở nhiều cuộc càn quét, đánh phá. Cơ quan TƯ Cục được dời về Chảng Riệc, đến tháng 10-1967 lại dời về rừng Le, tại đây Văn phòng phục vụ TƯ Cục chỉ đạo cuộc tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân. Tháng 2-1969, địch dùng trực thăng đổ biệt kích gần rừng Le, căn cứ lập tức được di chuyển an toàn về căn cứ dự bị tại rừng Buôn và sau đó cơ quan phải di chuyển liên tục để tránh sự truy quét của địch ở khu vực biên giới trên đất ta và đất bạn.
Một điều mà ai cũng thương nhớ, là những anh giao liên, những anh bảo vệ, dù công việc được giao chỉ là bảo vệ an toàn cho cán bộ lãnh đạo của TƯ Cục khi xuống cơ sở, song có những lúc địch phát hiện truy đuổi, họ phải đánh lạc hướng để cho cán bộ lãnh đạo được an toàn, mà mình thì phải chịu thương vong, thậm chí hy sinh. Như trường hợp những năm 1968-1972, khi đồng chí Phạm Hùng, Bí thư TƯ Cục, hay đồng chí Võ Văn Kiệt, Ủy viên Thường vụ TƯ Cục đi kiểm tra tình hình tại các tỉnh. Dù là địa bàn tại các tỉnh gần hay xa căn cứ đóng quân của TƯ Cục, thì anh em giao liên đều phải đi trước dò đường, căn từng vị trí có thể địch tập kích bất ngờ, hay rãi B52 truy thảm, phát quang cây cối. Có lần giao liên đưa đồng chí Võ Văn Kiệt đi các tỉnh miền Tây Nam Bộ, để kiểm tra tình hình địa bàn sau khi Mỹ - ngụy Sài Gòn mở rộng để dồn nhân dân ta vào các ấp chiến lược. Cả giao liên và đồng chí Võ Văn Kiệt vừa đi ra khỏi căn cứ xong, thì Văn phòng TƯ Cục nhận được tin cơ sở cho biết địch đang phục kích gần đó. Thế là đồng chí giao liên phải đánh lạc hướng bọn địch đang từ trên máy bay truy kích hướng mình, để bọn chúng rãi đạn, pháo vào tuyến đường mà giao liên đang đi, để cho đồng chí Võ Văn Kiệt được tạm lánh trong khu rừng khác an toàn, rồi sau đó tiếp tục nhiệm vụ. Hay những chuyến đi công tác của các đồng chí lãnh đạo Ban An ninh TƯ Cục như Phạm Thái Bường, Mai Chí Thọ… tất cả những gian khổ, hy sinh, anh em trong văn phòng phải lường trước, kể cả sẵn sàng chịu đựng trước những gian khổ hy sinh về phần mình để lãnh đạo các Ban của TƯ Cục miền Nam được an toàn trong từng chuyến công tác, nhằm chỉ đạo Cách mạng miền Nam kịp thời trước bao phong ba, bão táp của cuộc kháng chiến ác liệt.
Trong 14 năm liền để bảo vệ Căn cứ TƯ Cục, Đoàn 180 vừa chiến đấu, vừa phối hợp xây dựng, nắm tình hình tham mưu… cho lãnh đạo TƯ Cục miền Nam. Suốt thời gian từ khi thành lập tháng 10-1961 Văn phòng TƯ Cục miền Nam đã đứng chân trên nhiều căn cứ chính thức. Xây dựng 36 căn cứ, các hệ thống giao thông hào bảo vệ với 1.658 hầm trú ẩn, chống phi pháo, cả những lọai hầm chống bom B52, những địa đạo dài trên 1.000 mét, nối nhà làm việc của từng đồng chí lãnh đạo TƯ Cục miền Nam, lãnh đạo các Ban của TƯ Cục miền Nam. Đó là lý do mà nay, khi người Mỹ vào đây thăm, không hiểu nổi là rừng che, hay lòng dân đã che chở cho cả TƯ Cục miền Nam vẫn tồn tại dưới làm bom đạn địch, để chỉ huy cả cuộc kháng chiến thần thánh có một không hai trong lịch sử dân tộc.
Do địa hình là rừng núi, ta phải thường xuyên di chuyển để tránh sự dòm ngó của Mỹ - ngụy và bảo đảm an toàn trước các trận oanh kích dữ dội của kẻ thù, trong hoàn cảnh xa sự chỉ đạo trực tiếp của TƯ Đảng, nhưng từ trung tâm đầu não chỉ đạo Cách mạng miền Nam, TƯ Cục miền Nam và Quân ủy Miền đã hiên ngang đứng vững ngay trong những vùng chiến tranh ác liệt nhất, đã tồn tại và chỉ đạo từng quyết sách nhằm tiến lên làm chủ thế trận, làm chủ địa bàn, đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược. TƯ Cục miền Nam và Bộ Chỉ huy Miền luôn sống trong lòng dân che chở, bảo vệ, để cùng nhân dân miền Nam làm nên những chiến thắng vẻ vang, đi tới Đại thắng mùa Xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.
Hiện Văn phòng TƯ Cục miền Nam đã xây dựng lại khu nhà tưởng niệm những cán bộ, chiến sỹ Văn phòng TƯ Cục miền Nam hy sinh tại đây. Tại Căn cứ TƯ Cục ai đến thăm, cũng đều nhìn thấy vòm bia 761 chữ của khu lưu niệm Văn phòng TƯ Cục, do những cán bộ, chiến sỹ Văn phòng TƯ Cục viết lên, để khắc sâu những câu thơ vào bia đá kính viếng các đồng chí, đồng đội của mình đã hy sinh tại chiến trường, để bảo vệ an toàn cho TƯ Cục miền Nam:
… Chúng tôi trên cả ngàn đồng chí
Nay kẻ mất người còn;
Tuy cá tính khác nhau,
Luôn đồng tâm nhất trí.
Phục vụ TƯ cứu nước giữ nhà;
Gỉải phóng đồng bào diệt trừ Mỹ - ngụy.
Cực khổ không màng, dù sống gian lao,
Đoàn kết thương nhau, nặng tình đồng chí.
Luôn tự hào:
- Chiến đấu trung kiên,
- Phục vụ tận tụy
- Lạc quan yêu đời.
- Dũng mưu cơ trí;
- Thầm lặng chiến công…
Khu Văn phòng TƯ Cục miền Nam vào giai đọan cuối cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, được tọa lạc tại Rùm Đuôn thuộc xã Tân Lập, huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh trên tuyến biên giới Việt Nam - Căm-pu-chia. Căn cứ TƯ Cục miền Nam đã được Bộ Văn hóa - Thông tin công nhận là di tích lịch sử văn hóa hạng đặc biệt cấp Quốc gia tại Quyết định số 100-QĐ/CN ngày 31-8-1990.
Văn phòng TƯ Cục qua những năm tháng ác liệt của chiến tranh đã giúp cho các đồng chí lãnh đạo cấp cao TƯ Cục, Bộ Chỉ huy Miền lãnh đạo, chỉ đạo trên tòan chiến trường miền Nam. Họ - những con người bình dị và kiên cường đã chiến đấu, bảo vệ, đổ bao xương máu, hy sinh, góp phần cho đất nước ta có được Hòa bình - Độc lập - Tự do như ngày hôm nay.
Phạm Bá Nhiễu
Ban Tuyên giáo Thành ủy TP. Hồ Chí Minh