"Ta đi trong muôn ánh sao vàng, rừng cờ tung bay/ Rộn ràng và mê say những bước chân dồn về đây/ Sài Gòn ơi! Vững tin đã bao năm rồi, một ngày vui giải phóng (…) Ta nghe vang như tiếng Bác Hồ dậy từ non sông/ Rạo rực sao hôm nay, Bác vui với hội toàn dân/ Thành Đồng ơi! Sắt son đã vang khải hoàn/ Ôi, hạnh phúc vô biên, hát nữa đi em, những lời yêu thương". Đó là bài hát Đất nước trọn niềm vui của nhạc sỹ Hoàng Hà.
Hoàng Hà tên khai sinh là Phi Hồng sinh ngày 1-12-1929, quê ở Yên Phụ, Ba Đình, Hà Nội. Năm 1945, Hoàng Hà phụ trách thiếu nhi huyện Yên Lãng (Phúc Yên), rồi về văn phòng Tỉnh bộ Việt Minh Phúc Yên. Năm 1947, Hoàng Hà phụ trách cơ quan ấn loát tỉnh, viết tập ca khúc đầu tay 8 bài kháng chiến ca. Trong cuốn Nhạc sỹ Việt Nam hiện đại (Hội Nhạc sỹ Việt Nam 1947) đánh giá về Hoàng Hà: Sáng tác của ông trau chuốt về giai điệu, trong sáng, giản dị, thường viết nhiều loại ca khúc quần chúng dễ hát, dễ hiểu, đã phản ánh được hơi thở của thời đại. Bài Đất nước trọn niềm vui, cũng như bài Gặp nhau trên đỉnh Trường Sơn, Cùng hành quân giữa mùa xuân là những ca khúc hay được đông đảo quần chúng đón nhận.
Năm 1975, đất nước thống nhất, Bắc - Nam liền một dải. Tiếng hò reo sung sướng ấy bật ra không chỉ từ con tim của Hoàng Hà, mà dường như Đất nước trọn niềm vui còn là tiếng nói chung của nhiều người dân, của một dân tộc đã trải qua bao năm chịu đô hộ. Hồi ức nhạc sĩ Hoàng Hà kể: "Bài hát Đất nước trọn niềm vui tôi viết xong trong đúng một đêm, đêm 26-4-1975. Cảm xúc dào dạt lên tới cao trào, bỗng bật ra giọng hò Đồng Tháp của chị văn công giải phóng năm nào, hình tượng tiêu biểu của con người miền Nam tôi vẫn hằng ấp ủ trong tim, cứ vút cao đưa tâm hồn tôi bay lên, say trong không gian của non sông anh hùng ngày hoàn toàn giải phóng! Trước đó tôi có viết các bài như Sục sôi cách mạng, Hát trên đường phố giải phóng, Chào Nha Trang giải phóng, Hội toàn thắng... Điểm lại từ 1-4 đến 1-5-1975, trong một tháng tròn, tôi đã viết 11 ca khúc được phát đi trên hai làn sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam và Đài Phát thanh Giải phóng. Thật là một thời điểm kỳ lạ mà suốt cuộc đời sáng tác của tôi chưa bao giờ làm được như vậy. Tôi nghĩ đó chính là sự tích thần kỳ của cả một dân tộc hào khí bừng bừng quyết giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc lớn lao như thế đã làm cho mỗi người dân đều cảm thấy mình như lớn vượt lên, mỗi văn nghệ sĩ đều tìm được những cảm xúc lạc quan, mạnh mẽ chưa từng thấy. Riêng đối với tôi, Đất nước trọn niềm vui chỉ là một đóng góp nhỏ nhoi vào sự kiện vĩ đại toàn thắng 30-4 của toàn dân tộc nhưng đã là một niềm hạnh phúc lớn giúp tôi tự tin hơn trên con đường sáng tác".
Viết xong bài hát này, ngay sáng hôm sau, Hoàng Hà mang đến Đài Tiếng nói Việt Nam. Theo nhạc sĩ Hoàng Hà, khi đó nhạc sĩ Nguyễn An là Tổ trưởng tổ Biên tập đọc và duyệt, rồi giao ngay cho nhà hát giao hưởng. Ca sĩ Trung Kiên là người được chỉ định thể hiện bài hát này. Nhớ lại buổi thu âm đầu tiên ấy, nhạc sĩ Hoàng Hà đã tâm sự: "Tôi được dự buổi thu thanh đầu tiên đó. Nghe mà cảm phục anh Trung Kiên làm sao lại có sự đồng cảm đến thế. Giọng hát của anh ấy đã thực sự chắp cánh cho bài hát của tôi bay lên, hoàn toàn như tôi đã tưởng tượng một ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng và đất nước thống nhất".
Còn có một điều bất ngờ nữa, cũng giống như nhạc sĩ Hồ Bắc khi viết Sài Gòn quật khởi, Hoàng Hà viết Đất nước trọn niềm vui khi ông chưa đặt chân vào Sài Gòn. Nhạc sĩ tâm sự: "Nhiều bạn bè vẫn nghĩ rằng, tôi đã có mặt tại Sài Gòn trong những ngày sôi động ấy, hay ít nhất cũng đã biết đến nó qua những thông tin đặc biệt. Nhưng không, tôi viết Đất nước trọn niềm vui tại căn lều nứa nhà tôi ở Yên Phụ, ven bờ Hồ Tây, Hà Nội. Mãi đến năm 1977, tôi mới tận mắt trông thấy Sài Gòn, trong dịp vào công tác chuẩn bị tổ chức Hội diễn "Hoa phượng đỏ" cho thiếu nhi… Từ giữa tháng 4-1975, không khí Hà Nội quanh tôi rất sôi động. Từ sau Chiến dịch giải phóng Buôn Ma Thuột, bộ đội ta đánh xuống đồng bằng, thần tốc tiến vào Nam, tin chiến thắng dồn dập hàng ngày. Trong cơ quan Đài, chúng tôi theo dõi tình hình chiến sự từng giờ từng phút, ai cũng náo nức, rạo rực. Lắm lúc rất nóng ruột, tôi lại chạy ra ban công nhìn xuống đường. Trên đường phố cũng như vậy, tràn ngập một không khí phấn khởi, người qua lại dường như ai cũng khẩn trương hơn, hoạt bát hơn. Nhiều hôm sau giờ làm việc tôi không về nhà mà ở lại cơ quan để tiếp cận với tin tức nhanh hơn, đầy đủ hơn. Không khí Hà Nội trong thời điểm lịch sử ấy thật sôi động, hừng hực một quyết tâm, một niềm tin tất thắng. Thế nhưng nếu chỉ có cảm xúc trước bối cảnh như trên ở Hà Nội, còn Sài Gòn tôi chưa hình dung được trong ý nghĩ, thì chắc bài hát đã có một hình dạng khác. Sở dĩ Đất nước trọn niềm vui được như thế, chính là kết quả của cả một quá trình tích lũy, gần thì phải kể từ cuộc Tổng tấn công Tết Mậu Thân 1968, thậm chí là trước nữa. Nhiều yếu tố cộng lại dần dần để rồi bùng phát vút cao: "Hò ơ...ớ hò...ớ hò...ớ hò.../ Hội toàn thắng náo nức đất nước/ Ta muốn bay lên, say ngắm sông núi hiên ngang/ Ta muốn reo vang, hát ca muôn đời Việt Nam, Tổ quốc anh hùng/ Ôi quê hương dẫu bao lần giặc phá điêu tàn mà vẫn ngoan cường/ Giành một ngày toàn thắng”.
Một ngày 30-4 nữa lại đến, TP. Hồ Chí Minh đang vươn mình lớn mạnh trên mọi lĩnh vực, xứng đáng là Thành phố Anh hùng. Trong những ngày này, đi trên các đường phố bất chợt nghe lại ca khúc Đất nước trọn niềm vui mà nhớ người nhạc sỹ tài hoa Hoàng Hà để thêm yêu cuộc đờ , yêu người nhạc sỹ gắn bó cuộc đời mình với âm nhạc cách mạng vì mục tiêu độc lập, tự do thống nhất đất nước.
Đỗ Thông - Xuân Miễn
139/4 Đinh Bộ Lĩnh, p.26, q. Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh