Theo thống kê của Ban Sổ- Thẻ (BHXH Việt Nam), tính đến 12-9-2017 cả nước đã bàn giao được 4.692.026 sổ BHXH cho người lao động (trên tổng số 13 triệu sổ BHXH phải bàn giao, không bao gồm khối lực lượng vũ trang), đạt khoảng 35,3%.

Báo cáo của Ban Thu cũng cho thấy, tính đến 31-8, tổng số thu BHXH, BHYT, BH thất nghiệp toàn quốc đã chạm con số 177.860 tỉ đồng, đạt 62,8% kế hoạch giao và tăng 24.734 tỉ đồng so với cùng kỳ năm 2016. Tuy nhiên, tổng số tiền nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp của BHXH các tỉnh, thành phố cũng lên tới 17.510 tỉ đồng, chiếm 6,6% kế hoạch thu và chỉ giảm 0,1% so với cùng kỳ năm 2016.

Mặc dù đánh giá cao sự chủ động của các đơn vị nghiệp vụ của BHXH Việt Nam và BHXH các địa phương trong thực hiện nhiệm vụ, song báo cáo của Ban Thu cũng chỉ rõ nhiều điểm hạn chế. Công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH bắt buộc chưa đạt hiệu quả, 8 tháng đầu năm, toàn quốc mới phát triển được 330.000 đối tượng, đạt 95% kế hoạch giao (tương ứng 2,5%); 16.500 người tham gia BHXH tự nguyện, thấp hơn nhiều so với kế hoạch đề ra, thậm chí có nhiều địa phương giảm đối tượng tham gia so với năm 2016. Có 24 địa phương có tỉ lệ thu thấp hơn bình quân chung toàn quốc, trong đó có 4 địa phương thu đạt dưới 60%. 29 địa phương có tỉ lệ nợ cao hơn bình quân chung toàn quốc.

Ngoài các nguyên nhân ảnh hưởng đến công tác thu và phát triển đối tượng tham gia như điều kiện kinh tế- xã hội còn khó khăn, ý thức chấp hành pháp luật của chủ sử dụng lao động chưa nghiêm, còn một số nguyên nhân chính trong tổ chức triển khai nhiệm vụ của cơ quan BHXH. Nhiều địa phương vẫn chưa phát huy vai trò tích cực trong công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền và phối hợp với các cơ quan chức năng trên địa bàn. Chưa xây dựng các giải pháp cụ thể để khai thác phát triển đối tượng, thu nợ phù hợp với từng nhóm đối tượng và từng loại hình đơn vị; chưa khai thác, sử dụng hiệu quả thông tin do cơ quan thuế cung cấp để xây dựng kế hoạch đôn đốc, hướng dẫn, kiểm tra các đơn vị thực hiện đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp…

Cũng đề cập đến nội dung này, báo cáo của Vụ Thanh tra- Kiểm tra cũng chỉ rõ, tình trạng trốn đóng, đóng chậm, đóng thiếu để nợ đọng BHXH, BHYT còn xảy ra ở một số đơn vị, nhất là khối DN, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của NLĐ. Trong khi đó, công tác thanh tra, kiểm tra liên ngành và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH chưa đủ sức răn đe...

Phân tích thêm những khó khăn trong việc thực hiện nhiệm vụ thanh tra của cơ quan BHXH, ông Trần Đức Long- Vụ trưởng Vụ Thanh tra- Kiểm tra cho biết: Đến nay, thẩm quyền của tổ chức BHXH về một số hành vi sai phạm vẫn chưa được quy định rõ trong các văn bản quy phạm pháp luật như: Xử phạt các hành vi vi phạm về đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp và cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính khi đối tượng vi phạm không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực BHXH, BHYT (đặc biệt là các văn bản hướng dẫn) ban hành chậm, ảnh hưởng đến quá trình thực thi nhiệm vụ của ngành BHXH. Hiện nay, do lực lượng thanh tra còn mỏng, nên nhiều sai phạm trong lĩnh vực chi BHXH, BHYT chưa được các cơ quan chức năng thanh tra, xử lý kịp thời. Còn cơ quan BHXH có khả năng, điều kiện để thực hiện, thì lại chưa được giao nhiệm vụ thanh tra trong lĩnh vực này.

Thực tế cho thấy, việc cơ quan BHXH được chủ động thực hiện chức năng thanh tra đã đạt được những kết quả tích cực. Trong 8 tháng đầu năm 2017, qua công tác thanh kiểm tra, toàn Ngành đã phát hiện nhiều trường hợp doanh nghiệp trốn đóng, đóng không đúng mức quy định cho nhiều NLĐ. Trong thời gian diễn ra các đợt thanh tra, kiểm tra, các đoàn thanh tra đã thu hồi được 336.298 triệu đồng; số tiền các đơn vị truy nộp khi thực hiện kết luận thanh tra, kiểm tra là 104.290 triệu đồng.

Trong 6 tháng đầu năm 2017, qua công tác thanh tra, kiểm tra, ngành BHXH đã yêu cầu thu hồi về quỹ BHYT số tiền 60.199 triệu đồng do chi KCB BHYT không đúng quy định; không xem xét thanh toán 1.791 triệu đồng chi phí vượt nguồn kinh phí KCB năm 2016 do nguyên nhân chủ quan; yêu cầu rà soát 1.254 triệu đồng chi phí KCB BHYT chi sai quy định…

Theo Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu, các quy trình thu, thu nợ theo Quyết định 595/QĐ-BHXH đã được xây dựng phù hợp với thực tế, tạo thuận lợi cho cả cơ quan BHXH và đơn vị sử dụng lao động. Do đó, các Phòng Khai thác và Thu nợ và Phòng Thanh tra- Kiểm tra tại địa phương cần phối hợp chặt chẽ, thực hiện có hiệu quả chức năng thanh tra, giảm tình trạng trốn đóng, nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp…

Đặc biệt, về việc cấp thẻ BHYT theo mã số BHXH, Phó Tổng Giám đốc Trần Đình Liệu yêu cầu các địa phương phải nhanh chóng hoàn thiện đồng bộ cơ sở dữ liệu thu với dữ liệu hộ gia đình tham gia BHYT, đảm bảo đến tháng 10 phải cấp được mã thẻ mới cho các nhóm đối tượng trong hệ dữ liệu này…

Thái An