Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “Lý luận như cái kim chỉ nam, nó chỉ phương hướng cho chúng ta trong công việc thực tế. Không có lý luận thì lúng túng như nhắm mắt mà đi”[1]; “Để làm cho tất cả cán bộ, đảng viên xứng đáng là những chiến sĩ cách mạng, Đảng ta phải ra sức tăng cường giáo dục toàn Đảng về lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, về đường lối, chính sách của Đảng, về nhiệm vụ và đạo đức của người đảng viên”[2]. Trong những năm qua, thực tiễn công tác đào tạo lý luận chính trị được đổi mới, chất lượng được nâng cao. Đảng ta khẳng định: “Công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị được đổi mới cả về nội dung và phương pháp; tăng cường quản lý, kỷ luật trong giảng dạy, học tập; chất lượng đào tạo, bồi dưỡng được nâng lên”[3]. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, Đảng cũng chỉ ra một số hạn chế trong công tác giáo dục, bồi dưỡng tư tưởng chính trị là “việc giáo dục tư tưởng, chính trị cho cán bộ, đảng viên chưa thường xuyên, một bộ phận đảng viên chưa nắm được chủ trương, đường lối của Đảng. Việc học tập lý luận chính trị tuy có nhiều cố gắng nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu”[4]. Vì thế, trước những yêu cầu, thách thức đang đặt ra, đòi hỏi cần tiếp tục nghiên cứu và tổ chức thực hiện công tác đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên là vấn đề có giá trị khoa học và thực tiễn.

Quan điểm của Đảng về đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ

Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận cho đội ngũ cán bộ, đảng viên trong tình hình mới hiện nay là một vấn đề mang tính chiến lược, vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa định hướng lâu dài trong công tác cán bộ, đồng thời là một khâu quan trọng trong công tác tư tưởng, lý luận của Đảng. Vì vậy, quan điểm, chủ trương của Đảng về đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ trong bối cảnh hiện nay là một nhiệm vụ quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu của tình hình mới, đặc biệt là trong bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều biến đổi phức tạp.

Đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên là nhiệm vụ quan trọng trong công tác tư tưởng, lý luận và công tác tổ chức, cán bộ của Đảng. Đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên không chỉ nhằm nâng cao nhận thức chính trị, mà còn trang bị cho đội ngũ cán bộ, đảng viên những kiến thức lý luận sâu sắc, giúp họ vận dụng vào thực tiễn, nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Đồng thời, đào tạo lý luận chính trị là yêu cầu của công tác tư tưởng chính trị của Đảng, giúp củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, vào công cuộc đổi mới, phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước. Đảng ta khẳng định “công tác tư tưởng lý luận đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng làm cho hệ tư tưởng của Đảng của giai cấp công nhân, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hóa dân tộc, những tinh hoa văn hóa thế giới chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội”[5].

Đối với một bộ phận cán bộ, đảng viên nhận thức chưa đúng đắn vị trí, vai trò của lý luận chính trị như có những biểu hiện ít quan tâm, xem nhẹ, coi thường việc học tập lý luận chính trị; hoặc xác định động cơ, mục đích học tập không đúng đắn; thiếu tự giác, không chủ động tham gia học tập lý luận chính trị, vin nhiều lý do để trốn tránh hoặc xin vừa học vừa giải quyết các công việc khác; thái độ học tập thiếu nghiêm túc, học đối phó,… với những cán bộ, đảng viên còn có tâm lý ngại học, lười học lý luận chính trị dẫn đến những khó khăn trong quá trình làm việc, thậm chí dẫn đến những vi phạm, khuyết điểm. Hơn nữa, việc ngại, lười học tập lý luận chính trị là một trong những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị rất nguy hiểm, là một trong những nguyên nhân dẫn đến những trường hợp cán bộ, đảng viên khi tiếp cận thông tin sai trái thì tỏ ra lúng túng, hiểu nửa vời, thiếu lý lẽ để đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, phản động nhằm bảo vệ đường lối, quan điểm của Đảng. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) khẳng định, nhận thức không đúng về vai trò của lý luận và lý luận chính trị, lười học lý luận chính trị chính là biểu hiện của sự suy thoái về tư tưởng chính trị[6]. Chính vì vậy, cần xác định rõ nhiệm vụ đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên, giúp cho họ nhận thức rõ trách nhiệm trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng.

Đảng định hướng công tác nghiên cứu, đào tạo lý luận chính trị phục vụ sự lãnh đạo của Đảng. Trong quá trình lãnh đạo, Đảng định hướng công tác nghiên cứu, đào tạo lý luận chính trị nhằm phục vụ hiệu quả cho sự lãnh đạo của Đảng, góp phần củng cố nền tảng tư tưởng vững chắc, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Công tác nghiên cứu, đào tạo lý luận chính trị giúp hệ thống hóa, cập nhật và phát triển lý luận phù hợp với thực tiễn, qua đó định hướng các chủ trương, chính sách và chiến lược phát triển quốc gia. Đồng thời, nghiên cứu lý luận còn giúp cán bộ, đảng viên bổ sung nhận thức, rèn luyện bản lĩnh chính trị và tăng cường khả năng đối phó với các thách thức trong bối cảnh hội nhập và phát triển. Vì thế, Đảng nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận phục vụ hoạch định và tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, góp phần vào việc phát triển nguồn nhân lực, ưu tiên nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ công tác lãnh đạo, quản lý. Nghị quyết 35-NQ/TW ngày 22-10-2018 của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới, chỉ rõ: “Tiếp tục đổi mới, hoàn thiện chương trình đào tạo, cập nhật kiến thức lý l‎uận chính trị cho cán bộ, đảng viên trong các học viện, các trường chính trị. Nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ giảng viên lý luận chính trị, các môn khoa học xã hội và nhân văn đáp ứng yêu cầu công tác giáo dục chính trị tư tưởng…”[7].

Trên tinh thần đó, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng tiếp tục nhấn mạnh: “Đổi mới căn bản nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục lý l‎uận chính trị theo hướng khoa học, sáng tạo, hiện đại và gắn lý luận với thực tiễn; đưa việc bồi dưỡng lý luận chính trị, cập nhật kiến thức mới cho cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt các cấp đi vào nền nếp, nâng cao chất lượng, hiệu quả và phù hợp với từng đối tượng. Kết hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa học tập lý luận với rèn luyện, thử thách cán bộ trong thực tiễn để nâng cao bản lĩnh chính trị; khắc phục tình trạng ngại học, lười học lý luận chính trị trong cán bộ, đảng viên…”[8]. Như vậy, trong đào tạo lý luận chính trị, nội dung chương trình đào tạo cần liên tục được đổi mới, cập nhật, có sự thống nhất hài hòa giữa lý luận và thực tiễn. Cùng với đó, phương pháp đào tạo lý luận chính trị cũng được thay đổi theo hướng tích cực, ứng dụng những thành tựu của khoa học - công nghệ hiện đại vào hoạt động đào tạo, bồi dưỡng, quản lý, đánh giá thái độ, kết quả học tập, rèn luyện… Nhờ đó, công tác đào tạo lý luận chính trị mới ngày càng được nâng cao chất lượng, hiệu quả, giúp cán bộ, đảng viên cập nhật những kiến thức mới, nhất là đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên là lãnh đạo, người đứng đầu.

Vận dụng quan điểm của Đảng nhằm đáp ứng yêu cầu tình hình mới hiện nay

Từ quan điểm của Đảng về đào tạo cán bộ, đảng viên, về vai trò của lý luận chính trị đến vận dụng vào thực tiễn công tác đào tạo cán bộ cho Đảng nhằm đáp ứng yêu cầu tình hình mới hiện nay, chúng ta cần triển khai thực hiện đồng bộ một số giải pháp cơ bản sau:

Thứ nhất, tiếp tục nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên về học tập lý luận chính trị, nắm vững những nguyên tắc cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng về đào tạo lý luận chính trị

Ngay từ năm 1927, quá trình vận động thành lập Đảng, Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã chỉ rõ: “Đảng muốn vững thì phải có chủ nghĩa làm cốt, trong Đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo chủ nghĩa ấy. Đảng mà không có chủ nghĩa cũng như người không có trí khôn, tàu không có bàn chỉ nam”[9]. Đó chính là lấy Chủ nghĩa Mác - Lênin làm nền tảng tư tưởng của mình. Thực tiễn cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng đã chứng minh rõ: Đây là ngọn đèn soi sáng con đường giành độc lập, tự do cho dân tộc và đem lại hạnh phúc cho nhân dân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Lãnh tụ Hồ Chí Minh, dưới ánh sáng của Chủ nghĩa Mác - Lênin, nắm vững ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, nhân dân ta đã giành lại độc lập, tự do cho dân tộc; thống nhất non sông và ngày nay cả nước đang trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Sau này, trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) khẳng định: “Đảng lấy Chủ nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”[10]. Sự khẳng định trên là hoàn toàn đúng đắn, có cơ sở khoa học đã được lịch sử ghi nhận và chứng minh trong thực tiễn cách mạng Việt Nam. Chủ nghĩa Mác - Lênin là học thuyết cách mạng, khoa học, bất cứ đảng chính trị nào cũng đều lựa chọn một hệ tư tưởng nhất định làm cơ sở tập hợp lực lượng, thống nhất hành động.

Đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên trong tình hình hiện nay thì công tác tiên quyết là đào tạo đội ngũ cán bộ, đảng viên vững mạnh về tư tưởng chính trị, phải nắm vững những nguyên tắc cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng về lý luận chính trị, có bản lĩnh vững vàng và có niềm tin sắt đá vào Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và sự lãnh đạo của Đảng. 

Thứ hai, cần tiến hành tốt công tác giáo dục tư tưởng chính trị, nâng cao nhận thức ngày càng đầy đủ, sâu sắc hơn về âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, phản động, đặc điểm tình hình mới tác động đến nhiệm vụ bảo vệ Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa.

Trong thực tế xã hội, các thế lực thù địch vẫn luôn phủ định, xuyên tạc Chủ nghĩa Mác - Lênin và chống phá con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Các thế lực này cho rằng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã sai lầm khi lấy Chủ nghĩa Mác - Lênin làm cơ sở lý luận cho con đường phát triển của xã hội Việt Nam, nhất là trong điều kiện hiện nay. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, nhận định: “Các thế lực thù địch tiếp tục tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước và đất nước ta”[11], đặc biệt chúng tìm mọi cách xuyên tạc Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh - nền tảng tư tưởng của Đảng. Chúng rêu rao rằng, Chủ nghĩa Mác - Lênin đã sụp đổ hoàn toàn cùng với sự tan rã của hệ thống xã hội chủ nghĩa; đó là thứ lý luận lỗi thời, đang cản trở con đường đi lên của dân tộc Việt Nam. Với kiểu lý lẽ đó, họ đòi Đảng ta phải từ bỏ Chủ nghĩa Mác - Lênin với tư cách là nền tảng tư tưởng, có như vậy con đường phát triển của cách mạng Việt Nam mới đi đúng theo quỹ đạo của thế giới. Thế nhưng, họ đã lầm. Họ càng phủ nhận thì Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh càng được tôn vinh, tỏa sáng, khẳng định giá trị. Xét cả về mặt lý luận và thực tiễn cho thấy, Chủ nghĩa Mác - Lênin là lý luận chính trị cơ bản, mang tính định hướng con đường giải phóng cho nhân dân; khoa học về những quy luật chung nhất của sự phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy, về cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao động chống lại mọi sự bất công, nô dịch của đế quốc, phong kiến để xây dựng một xã hội mới - xã hội xã hội chủ nghĩa. Thực tiễn 40 năm thực hiện đường lối đổi mới “Với tất cả sự khiêm tốn, chúng ta vẫn có thể nói rằng: Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày hôm nay”[12].

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư phát triển mạnh mẽ, các thế lực thù địch lợi dụng mạng xã hội - một phương thức mới để chúng tuyên truyền, chống phá nguy hiểm hiện nay. Mạng xã hội “được ví như con dao hai lưỡi” ẩn chứa nhiều vấn đề bất cập và hiểm họa khó lường đối với người sử dụng không đúng mục đích. Thực tế, bên cạnh các thông tin bổ ích, có giá trị đối với xã hội thì còn vô số thông tin, hình ảnh có nội dung xấu, độc, sai trái như: xuyên tạc nền tảng tư tưởng của Đảng, chống phá đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, phủ nhận thành tựu của công cuộc đổi mới… Hơn thế, nhiều năm qua các thế lực thù địch luôn tìm cách công kích vào những thắng lợi trong công cuộc đổi mới của nước ta. Chúng đưa ra các luận điệu phê phán đường lối phát triển kinh tế, yêu cầu phát triển thị trường tự do tư bản, chúng xuyên tạc công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng của Đảng ta, chúng suy diễn rằng đó là trả thù cá nhân giữa các nhóm lợi ích, phe phái… Có thể thấy các thế lực thù địch sử dụng triệt để mọi thủ đoạn để chống phá thành tựu cách mạng của Nhân dân, chống phá Đảng, Nhà nước. Chính vì vậy, cần được đào tạo lý luận chính trị vững vàng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên để nhận diện, phân tích, đánh giá mức độ, đồng thời chống lại các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch.

Thứ ba, để nâng cao chất lượng đào tạo lý luận chính trị cần đổi mới nội dung, cập nhật và triển khai các nội dung đào tạo kịp thời và đầy đủ, đổi phương pháp và chương trình đào tạo.

Chủ trương nhất quán của Đảng ta qua các giai đoạn lịch sử là luôn coi trọng sự nghiệp giáo dục và đào tạo, xem đây là một vấn đề chiến lược xuyên suốt, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và bám sát xu thế phát triển của nhân loại. Đảng luôn đặt ra yêu cầu tiếp tục đẩy mạnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Các văn kiện quan trọng của Đảng và Nhà nước trong nhiệm kỳ Đại hội XI và XII tiếp tục cụ thể hóa chủ trương này, khẳng định rằng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là yêu cầu khách quan và cấp bách. Điều này đòi hỏi phải đổi mới tư duy, mục tiêu đào tạo, hệ thống tổ chức và loại hình giáo dục, nội dung và phương pháp giảng dạy, cơ chế quản lý, cũng như xây dựng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, cơ sở vật chất, nguồn lực và các điều kiện đảm bảo. Tất cả các yếu tố này cần được cụ thể hóa qua từng giai đoạn để phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước.

Thực tiễn đặt ra, việc đào tạo lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên cần đổi mới về phương pháp, cách thức đào tạo, cần theo hướng lấy người học làm trung tâm với phương châm “Dạy thực chất, học thực chất, kiểm tra đánh giá kết quả thực chất”. Đồng thời, cần tăng cường hoạt động trao đổi, thảo luận, tương tác giữa người dạy và người học trong quá trình học tập. Trên cơ sở xác định đúng mục tiêu, chương trình, nội dung cần áp dụng các hình thức và phương pháp phù hợp, kết hợp giữa yếu tố truyền thống và hiện đại nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác đào tạo lý luận chính trị. Đặc biệt, trong bối cảnh tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và các phương tiện hiện đại vào giảng dạy và học tập là rất cần thiết. Đồng thời, cần làm tốt công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng, lấy kết quả học tập lý luận chính trị làm thước đo phẩm chất, năng lực và phân loại cán bộ, đảng viên. Sau mỗi đợt học tập, việc kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo lý luận chính trị phải được thực hiện chặt chẽ, nghiêm túc, gắn liền với nhận xét, đánh giá cán bộ. Cần đề cao trách nhiệm chính trị và tính tự giác, gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong học tập và thực hiện nghị quyết của Đảng. Cán bộ, đảng viên giữ cương vị càng cao, càng phải gương mẫu trong việc học tập, nói và làm theo đúng nghị quyết của Đảng.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của in-tơ-nét, các thế lực thù địch lợi dụng mặt trái của nền kinh tế thị trường, các yếu kém trong quản lý, ô nhiễm môi trường và những vấn đề liên quan đến dân tộc, tôn giáo, dân chủ, nhân quyền để chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Chúng xuyên tạc, phủ nhận Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam, đồng thời tập trung vào các “điểm nóng” về an ninh, xã hội để kích động. Trước tình hình này, việc Đảng ta đặc biệt quan tâm đến công tác đào tạo lý luận chính trị, nhất là nâng cao trình độ, tư duy, nhận thức và bản lĩnh chính trị, năng lực lãnh đạo của đội ngũ cán bộ là một quyết định đúng đắn. Điều này đòi hỏi cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ chiến lược không chỉ nắm vững Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, mà còn phải nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong công tác xây dựng Đảng, đặc biệt phải nêu cao tinh thần “Đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung”.

---------------------

ThS. Đỗ Thị Ngân
Khoa Lý luận Chính trị, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội