Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu cán bộ phải thống nhất giữa nói và làm, tư tưởng phải chuyển hóa thành hành động cụ thể.

Cán bộ và công tác cán bộ có vai trò to lớn và ý nghĩa quyết định đối với sự thành bại của cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”(1); “Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”(2), cũng như “Bất cứ chính sách, công tác gì nếu có cán bộ tốt thì thành công… không có cán bộ tốt thì hỏng việc”(3). Quán triệt sâu sắc quan điểm của Người, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, ngay từ khi ra đời đến nay, Đảng ta đã luôn đã kiên trì thực hiện nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, đi đôi với phát huy trách nhiệm của tổ chức và người đứng đầu các tổ chức trong hệ thống chính trị, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ và quyết định tập thể về công tác cán bộ. Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 19-5-2018 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” khẳng định quan điểm cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng; công tác cán bộ là khâu “then chốt” của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. 

Công tác cán bộ thời gian qua đã có nhiều đổi mới, được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện, đồng bộ và đạt một số kết quả quan trọng. Thể chế về công tác cán bộ và nhiều quy định, quy chế về đánh giá, quy hoạch, luân chuyển, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử và kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực được xây dựng, bổ sung, sửa đổi và ban hành mới. Quy trình công tác cán bộ tiếp tục được đổi mới, đã đẩy mạnh thí điểm đổi mới cách tuyển chọn cán bộ lãnh đạo, quản lý, bảo đảm dân chủ, khách quan, công khai, minh bạch, chặt chẽ hơn. Việc chống chạy chức, chạy quyền được coi trọng, có chuyển biến. Công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới, nâng cao kỹ năng lãnh đạo, quản lý cho đội ngũ cán bộ các cấp, gắn với tiêu chuẩn chức danh và quy hoạch cán bộ được quan tâm, chú trọng và đầu tư tương xứng. Công tác điều động, luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp được chú trọng và đổi mới, gắn với nhu cầu thực tiễn. Nhìn chung, về tổng thể, đội ngũ cán bộ đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ được giao và khẳng định năng lực lãnh đạo, quản lý bằng những kết quả cụ thể. Những khuyết điểm, vi phạm trong công tác cán bộ đã được nghiêm túc rút kinh nghiệm, kịp thời chấn chỉnh, xử lý dứt điểm các tập thể, cá nhân vi phạm.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác cán bộ vẫn còn tồn tại một số hạn chế, yếu kém, bất cập, biểu hiện tập trung ở chất lượng, kết quả hoàn thành nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ. Việc đổi mới công tác cán bộ chưa có đột phá lớn, đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu, qua nhiều nhiệm kỳ nhưng chưa có giải pháp khoa học để khắc phục triệt để; “lợi ích nhóm”, “nhóm lợi ích”, cục bộ, bè phái, “cánh hẩu”, địa phương chủ nghĩa trong công tác cán bộ vẫn còn. Công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ..., có nơi, có lúc còn có biểu hiện chưa thật sự dân chủ, thiếu tập trung trong lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu công khai, minh bạch, có lúc, có nơi chưa đúng người, đúng việc. Thiếu thẳng thắn trong tự phê bình và phê bình, vẫn còn nể nang, né tránh, sợ va chạm, sợ bị ghét bỏ, trù dập; thiếu sự tham gia giám sát của người dân; trách nhiệm của người đứng đầu còn hạn chế, còn biểu hiện “lạm quyền”, “lộng quyền”, tư tưởng tham vọng quyền lực, tư duy nhiệm kỳ, “một người làm quan, cả họ được nhờ”, hay “cả họ làm quan”, lấn át tập thể. 

Một bộ phận cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý nhận thức chưa đầy đủ tính chất, tầm quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm, thiếu gương mẫu, phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, sa vào chủ nghĩa cá nhân, nói chưa đi đôi với làm, vi phạm kỷ luật đảng, vi phạm pháp luật. Cơ chế kiểm soát quyền lực và chế tài xử lý vi phạm trong công tác cán bộ còn chưa cụ thể, hiệu quả thực thi thấp. Đại hội XIII đã chỉ rõ: “Việc thể chế hóa, cụ thể hóa chủ trương của Đảng về một số nội dung trong công tác cán bộ còn chậm, còn một số nội dung chưa thống nhất giữa pháp luật của Nhà nước với quy định của Đảng. Đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu, mặc dù đã có nhiều đổi mới nhưng vẫn còn không ít trường hợp chưa phản ánh đúng thực chất. Việc bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử có nơi chưa bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình, cá biệt có nơi bố trí người nhà, người thân chưa đủ uy tín. Chính sách cán bộ chưa thực sự tạo động lực để cán bộ toàn tâm, toàn ý với công việc; chưa có cơ chế bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung. Năng lực của đội ngũ cán bộ chưa đồng đều; nhiều cán bộ thiếu tính chuyên nghiệp”(4).

Nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế, khuyết điểm là do một số cấp uỷ, tổ chức đảng, cán bộ lãnh đạo, quản lý, nhất là người đứng đầu chưa thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, chưa gương mẫu, mất đoàn kết nội bộ, chưa thẳng thắn đấu tranh với những biểu hiện tiêu cực trong công tác cán bộ, thậm chí còn cục bộ, lợi ích nhóm, bị cám dỗ bởi lợi ích vật chất, vô cảm, không vì “đại cục”, vì sự phát triển chung của xã hội, đất nước. 

Toàn cảnh Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII.

Quán triệt sâu sắc Kết luận số 21-KL/TW ngày 25-10-2021 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, trong thời gian tới, để nâng cao chất lượng công tác cán bộ, cần thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau:

Một là, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, đội ngũ cán bộ chủ trì, cơ quan chức năng các cấp trong công tác cán bộ. Tập trung làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, đội ngũ cán bộ chủ trì, cơ quan chức năng các cấp trong công tác cán bộ; rèn luyện  phong cách làm việc khoa học, cụ thể, sâu sát cơ sở cho đội ngũ này. Khắc phục triệt để quan niệm, cách làm hình thức, hời hợt, cảm tính, chung chung, chỉ nêu ưu điểm, thành tích, tránh né khuyết điểm hoặc nếu có, thì cũng đề cập đến những khuyết điểm chung chung, nhỏ nhặt, không đáng nói hoặc không đúng bản chất vấn đề. Chú trọng xây dựng, tuyên truyền, nhân rộng những mô hình mới, điển hình tiên tiến, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực trong công tác cán bộ. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác tổ chức - cán bộ vững mạnh, thật sự là những người hội đủ đức và tài, có tầm trí tuệ và tâm trong sáng, nhìn xa trông rộng, biết xem người, xét việc, thực sự quan tâm và yêu thương cán bộ; thật sự vô tư, trong sáng, công tâm, khách quan. 

Hai là, nâng cao chất lượng đánh giá cán bộ. Phải đặc biệt coi trọng khâu đánh giá cán bộ, đây chính là khâu đầu tiên và là khâu quan trọng nhất trong công tác cán bộ. Bởi, đánh giá cán bộ chính xác, khách quan, khoa học mới có thể làm căn cứ xác đáng cho những khâu tiếp theo như quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, đề bạt, luân chuyển… Cần đánh giá cán bộ một cách toàn diện, chú trọng lấy kết quả hoàn thành nhiệm vụ theo chức trách được giao làm thước đo. Khi đánh giá cán bộ không chỉ xem xét một thời điểm, một thời gian ngắn hoặc chỉ thấy hiện tại, không chỉ xét đến quá khứ mà còn dự đoán khả năng trong tương lai, nghĩa là phải đánh giá cán bộ cả một quá trình. Kết luận số 21-KL/TW tiếp tục nhấn mạnh: “Nâng cao chất lượng công tác đánh giá cán bộ theo hướng xuyên suốt, liên tục, đa chiều, có tiêu chí và thông qua sản phẩm cụ thể; gắn đánh giá cá nhân với tập thể, với kết quả thực hiện nhiệm vụ của địa phương, cơ quan, đơn vị. Kịp thời miễn nhiệm, cho từ chức, thay thế cán bộ năng lực hạn chế, uy tín thấp, mắc sai phạm mà không chờ hết nhiệm kỳ, hết thời hạn bổ nhiệm”.

Gắn đánh giá cá nhân với tập thể và kết quả thực hiện nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị, với phương châm thẳng thắn, khách quan, minh bạch và công khai kết quả. Kết hợp chặt chẽ đánh giá, xếp loại cán bộ với kiểm điểm, đánh giá, xếp loại cấp ủy, tổ chức đảng, đảng viên hằng năm; lấy kết quả thực hiện nhiệm vụ, rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức làm thước đo chủ yếu để đánh giá cán bộ, trong đó cần kết luận rõ ưu điểm, khuyết điểm của cán bộ; thực hiện nghiêm quy định về lấy phiếu tín nhiệm, đối với cấp ủy viên, cán bộ chỉ huy quản lý; tăng cường quản lý cán bộ theo phân cấp, quy định cụ thể thẩm quyền, trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong nhận xét, đánh giá cán bộ.

Ba là, đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác quy hoạch và luân chuyển cán bộ. Công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý cần xuất phát từ tình hình thực tế đội ngũ cán bộ, yêu cầu nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ quan, đơn vị trong từng nhiệm kỳ và định hướng nhiệm kỳ kế tiếp; đồng thời, gắn kết chặt chẽ với các khâu khác trong công tác cán bộ. Thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát việc xây dựng và thực hiện quy hoạch, quan tâm tạo điều kiện để cán bộ trong quy hoạch hoàn thành tốt nhiệm vụ. Bảo đảm sự lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng và tập thể lãnh đạo có thẩm quyền, nguyên tắc tập trung dân chủ, công bằng, công tâm, khách quan, công khai, minh bạch. Cần chủ động phát hiện nguồn cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược, bảo đảm tính kế thừa, ổn định, đổi mới, phát triển theo hướng nâng cao chất lượng, bảo đảm số lượng và cơ cấu hợp lý.

Công tác luân chuyển phải phù hợp với chức danh quy hoạch; bảo đảm cân đối, hài hoà giữa luân chuyển cán bộ với phát triển nguồn cán bộ tại chỗ, luân chuyển ngang và dọc, luân chuyển cán bộ mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội sang các lĩnh vực khác và ngược lại; tăng cường cán bộ có bản lĩnh, trình độ, năng lực cho địa bàn trọng điểm, lĩnh vực khó khăn, phức tạp; khắc phục tình trạng khép kín trong công tác cán bộ. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả chủ trương bố trí chức danh lãnh đạo chủ chốt không là người địa phương. 

Bốn là, thực hiện dân chủ trong các khâu của công tác cán bộ đi đôi với phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các tổ chức. Thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy dân chủ gắn với tăng cường trách nhiệm của cấp uỷ và người đứng đầu trong công tác cán bộ. Tuyệt đối giữ vững vai trò lãnh đạo của các tổ chức đảng, phát huy trí tuệ, kiến thức và kinh nghiệm của mọi cán bộ, đảng viên tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ. Để có những quyết sách, quyết định đúng thì cần phải phát huy dân chủ trong các khâu của công tác cán bộ, lắng nghe ý kiến của quần chúng, của cấp dưới và phát huy trách nhiệm của người đứng đầu. Mỗi người đứng đầu phải là tấm gương sáng về đạo đức, lối sống, tác phong công tác, nhất là về phẩm chất, năng lực, uy tín để toàn cơ quan, đơn vị noi theo; tự bản thân người đứng đầu phải xác định rõ vai trò, vị trí của mình trước tập thể; gương mẫu, nghiêm chỉnh chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và chỉ đạo của cấp trên; tổ chức, điều hành cơ quan, đơn vị thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, có chất lượng và đúng quy định; tự mình phải chịu trách nhiệm chính trong việc ra các quyết định, chủ trương, giải pháp cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ và chịu trách nhiệm về quyết định đó.

Tiếp tục quán triệt và thực hiện tốt việc thực hiện thí điểm một số chủ trương người đứng đầu lựa chọn, giới thiệu cán bộ trong quy hoạch để thực hiện quy trình bầu cử, bổ nhiệm cấp phó của mình, bí thư cấp uỷ giới thiệu để bầu uỷ viên ban thường vụ và chịu trách nhiệm về việc giới thiệu của mình; giao quyền cho người đứng đầu bổ nhiệm cán bộ trong quy hoạch, miễn nhiệm đối với cấp trưởng cấp dưới trực tiếp và chịu trách nhiệm về quyết định của mình. 

Năm là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ; kiên quyết xử lý nghiêm minh những vi phạm. Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát và trách nhiệm của cấp uỷ, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên đối với công tác kiểm tra, giám sát trong công tác cán bộ. Tập trung kiểm tra, giám sát tổ chức đảng, người đứng đầu, cán bộ chủ chốt trong công tác cán bộ; tập trung ở những lĩnh vực, địa bàn, vị trí công tác dễ xảy ra tham nhũng, tiêu cực và có nhiều khiếu kiện, khiếu kiện kéo dài; đồng thời, quan tâm giải quyết dứt điểm những vụ việc gây bức xúc trong cán bộ, đảng viên và nhân dân liên quan đến cán bộ và công tác cán bộ.

Tập trung vào phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát chuyên đề, tập trung giám sát cán bộ, đảng viên có lời nói, việc làm biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hoá". Chú trọng công tác tự kiểm tra, tự giám sát của cấp uỷ, tổ chức đảng và các tổ chức trong hệ thống chính trị, đội ngũ cán bộ chủ trì, cơ quan chức năng các cấp trong công tác cán bộ. Kịp thời phát hiện từ nội bộ để chấn chỉnh ngay những vi phạm từ khi mới phát sinh, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành khuyết điểm, sai phạm lớn. 

Tăng cường kiểm soát chặt chẽ quyền lực trong từng khâu của công tác cán bộ, nhất là đối với người đứng đầu cấp ủy đồng thời là thủ trưởng cơ quan, đơn vị một cách thực chất và hiệu quả; bảo đảm đúng quy định, quy trình, công tâm, khách quan, chặt chẽ, thận trọng trong từng khâu của công tác cán bộ. Không để lọt những người không xứng đáng, không bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhưng cũng không để sót những cán bộ thực sự có đức, có tài.; kịp thời thẩm tra, xác minh, kết luận tiêu chuẩn chính trị của cán bộ. Kiên quyết đấu tranh với các biểu hiện tiêu cực trong công tác cán bộ.

Giữ vững kỷ luật, kỷ cương trong thực thi công vụ; đồng thời, có cơ chế khuyến khích, bảo vệ những cán bộ, đảng viên dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung. Xử lý nghiêm, đồng bộ giữa kỷ luật của Đảng với kỷ luật của Nhà nước và xử lý bằng pháp luật đối với cán bộ vi phạm, kể cả khi đã chuyển công tác hoặc nghỉ hưu.
-----------
(1), (2). Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H.2011, tập 5, tr.309, 280.
(3). Sđd, tập 6, tr.356.
(4). Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 2, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H.2021, tr.80.

Thượng tá Đỗ Ngọc Huy
Học viện Chính trị - Bộ Quốc phòng