Ngay từ rất sớm, trong quá trình chuẩn bị thành lập Đảng, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã dành sự quan tâm đặc biệt đến công tác huấn luyện cán bộ cách mạng và chính Người đã khái quát rằng, huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng. Thấm nhuần quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý và cán bộ lý luận. Nhờ vậy, đội ngũ cán bộ luôn luôn được bảo đảm về số lượng và chất lượng, đảm nhiệm thành công mọi nhiệm vụ trong thời kỳ cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng chế độ xã hội mới và trong công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tích cực và chủ động hội nhập quốc tế hiện nay.

Trong những năm qua, thế giới có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường, đặt quá trình xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam vào một bối cảnh mới với những yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng to lớn, nặng nề, đó là: đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, phấn đấu sớm trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Để thực hiện thành công sứ mệnh lịch sử trong thời kỳ mới, Đảng đã tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận cho đội ngũ cán bộ các cấp.

Bên cạnh các chương trình đào tạo cơ bản, Trung ương đã nhấn mạnh các chương trình bồi dưỡng, cập nhật kiến thức hàng năm cho các chức danh lãnh đạo, quản lý. Ngày 1-2-2013, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 164-QĐ/TW Về chế độ bồi dưỡng, cập nhật kiến thức đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. Theo đó, các chức danh lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị hằng năm phải có ít nhất 5-7 ngày bồi dưỡng, cập nhật kiến thức về các nội dung: Những thành tựu nghiên cứu mới về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và kiến thức về lý luận chính trị; những vấn đề mới trong đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, công tác xây dựng Đảng, chính quyền, công tác dân tộc, tôn giáo và công tác quần chúng của nước ta; tình hình thế giới đương đại có tác động tới Việt Nam; những vấn đề thực tiễn đang đặt ra đối với công tác lãnh đạo, quản lý; những kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm mới về khoa học lãnh đạo, quản lý.

Quy định 164 xác định 4 nhóm đối tượng chức danh lãnh đạo, quản lý.  Đối tượng 1 gồm các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Phó Chủ tịch nước, Phó Chủ tịch Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đối tượng 2 gồm các đồng chí cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý (ngoài đối tượng 1). Đối tượng 3 là cán bộ thuộc diện ban thường vụ tỉnh ủy, thành ủy; ban cán sự đảng, đảng đoàn, đảng ủy trực thuộc Trung ương và tương đương quản lý. Đối tượng 4 là cán bộ thuộc diện ban thường vụ huyện ủy, quận ủy, thị ủy, thành ủy thuộc tỉnh và tương đương quản lý.

Mục tiêu của các chương trình bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới nhằm nâng cao nhận thức chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, năng lực công tác cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp trong hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của Đảng trong tình hình mới. Yêu cầu đặt ra là mỗi chương trình phải đáp ứng yêu cầu, tiêu chuẩn chức danh đối với từng loại đối tượng ở từng vị trí công tác; phù hợp tình hình mới và yêu cầu cụ thể của từng lĩnh vực, địa phương, vùng, miền; vừa bổ sung kiến thức, vừa giải đáp những vấn đề thực tiễn mới đặt ra, tạo sự đồng thuận trong nhận thức và hành động của cán bộ, góp phần nâng cao nhận thức, năng lực, trình độ, nghiệp vụ, phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của đội ngũ cán bộ.

Nội dung chương trình bồi dưỡng cập nhật kiến thức dành cho các chức danh thuộc đối tượng 1do Hội đồng Lý luận Trung ương, Ban Tổ chức Trung ương và Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp xây dựng, trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư xem xét, quyết định. Giảng viên là các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và một số nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành. Trong các năm 2014 - 2015, đã tổ chức 2 Lớp Bồi dưỡng cập nhật kiến thức cho các đồng chí Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI; mỗi lớp 5 ngày, trong đó có 8 buổi nghe giới thiệu chuyên đề, 2 buổi thảo luận. Dự kiến trong năm 2018, sẽ tổ chức các lớp bồi dưỡng cập nhật kiến thức cho các đồng chí Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII.

Nội dung chương trình dành cho đối tượng 2 do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì phối hợp với các cơ quan Trung ương xây dựng, trình Ban Bí thư xem xét, quyết định. Giảng viên là các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các giáo sư thuộc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và một số nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành. Trong nhiệm kỳ Đại hội XI, đã tổ chức thành công 6 lớp bồi dưỡng đối tượng 2 với tên gọi Lớp Bồi dưỡng dự nguồn cán bộ cao cấp, triển khai tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh trong thời gian 4 tháng với khung chương trình gồm 6 học phần và nghiên cứu thực tế, trong đó có 5 học phần cơ bản, gồm: Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh (6 chuyên đề); Những vấn đề thế giới đương đại (5 chuyên đề); Đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam (10 chuyên đề); Xây dựng Đảng và Nhà nước (7 chuyên đề); Khoa học lãnh đạo và quản lý (5 chuyên đề); Các chuyên đề bổ trợ (10 báo cáo của các chuyên gia trong và ngoài nước); Nghiên cứu thực tế trong nước và nước ngoài (2 tuần). Tổng cộng đã có 511 đồng chí tham dự 6 Lớp Bồi dưỡng dự nguồn cán bộ cao cấp, trong đó 113 đồng chí đã trở thành Ủy viên Trung ương tại Đại hội XII của Đảng (trong đó có 93 Ủy viên chính thức và 20 Ủy viên dự khuyết); các đồng chí khác đều trở thành cán bộ lãnh đạo các ban, bộ, ngành, đoàn thể Trung ương và các địa phương.

Trong thời gian vừa qua, từ ngày 14-3 đến ngày 27-4-2018, Lớp Bồi dưỡng cập nhật kiến thức dành cho 20 đồng chí Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã được tổ chức thành công tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Chương trình của Lớp gồm 30 chuyên đề, 8 buổi thảo luận và 5 ngày nghiên cứu thực tế.

Nội dung chương trình dành cho đối tượng 3 do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì phối hợp với các ban Đảng ở Trung ương xây dựng và ban hành. Khung chương trình bao gồm 20 - 25 chuyên đề lý luận và thực tiễn, trong đó có 2 - 3 chuyên đề địa phương, bộ, ngành; có thể có chương trình nghiên cứu thực tế trong nước; thông thường có viết bài thu hoạch, hoặc kiểm tra và cấp chứng chỉ tốt nghiệp. Giảng viên là các giáo sư thuộc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và một số nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành. Trên thực tế, tất cả các tỉnh, thành phố và Đảng bộ trực thuộc Trung ương đều đã phối hợp với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức thành công các Lớp Bồi dưỡng cập nhật kiến thức dành cho đối tượng 3; nhiều tỉnh, thành phố tổ chức thành nhiều lớp do số lượng cán bộ đông; một số tỉnh, thành phố tổ chức lớp riêng cho các đồng chí được quy hoạch vào các chức danh chủ chốt. Ước tính trong những năm vừa qua, trên 10 nghìn lượt cán bộ thuộc diện ban thường vụ tỉnh ủy, thành ủy, ban cán sự đảng, đảng đoàn, đảng ủy trực thuộc Trung ương và tương đương quản lý đã tham dự các lớp bồi dưỡng cập nhật kiến thức, tạo ra sự nhận thức thống nhất trong đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt về các vấn đề cơ bản của đất nước và thế giới.

Với các đồng chí cán bộ lãnh đạo, quản lý thuộc đối tượng 3, Ban Bí thư còn chỉ đạo tổ chức các Lớp Bồi dưỡng chức danh bí thư cấp ủy cấp huyện và tương đương. Đến nay, đã có 4 lớp trong khóa XI và 2 lớp trong khóa XII được tổ chức thành công tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; mỗi lớp diễn ra trong 3 tuần, bao gồm 19 buổi nghe giới thiệu chuyên đề; 3 buổi thảo luận; 4 báo cáo chuyên đề bổ trợ, 5 ngày đi nghiên cứu thực tế.

Ngoài ra, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh còn chủ trì phối hợp với các ban Đảng Trung ương tổ chức các Lớp Bồi dưỡng cập nhật kiến thức cho các đồng chí lãnh đạo Ủy ban Kiểm tra, Ban Tổ chức, Ban Tuyên giáo, Ban Dân vận thuộc các tỉnh ủy, thành ủy, Đảng ủy trực thuộc Trung ương. Các lớp này được tổ chức theo từng lĩnh vực; đều có khung chương trình 5 ngày, trong đó có 5 chuyên đề thuộc lĩnh vực chuyên ngành, 4 chuyên đề lý luận chung và 1 buổi thảo luận, bế giảng. Đây là lớp bồi dưỡng hàng năm, bởi vậy, cả 9 chuyên đề đều phải là những vấn đề mới, không được lặp lại bất cứ nội dung nào so với các lớp năm trước.

Công tác bồi dưỡng, cập nhật kiến thức cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý đã đạt nhiều kết quả tích cực. Cán bộ qua bồi dưỡng đã được nâng cao trình độ lý luận chính trị; khả năng tiếp thu và vận dụng đường lối, chính sách mới của Đảng và Nhà nước, kiến thức về chuyên môn, nghiệp vụ, đáp ứng tốt hơn những đòi hỏi của thực tiễn. Đa số cán bộ đã vận dụng tốt kiến thức đã được bồi dưỡng, cập nhật, nâng cao vào các mặt công tác Đảng, công tác chính quyền, đoàn thể và công tác chuyên môn, nghiệp vụ, có năng lực tư duy và kỹ năng xử lý các tình huống nảy sinh trong thực tiễn. Nội dung các chương trình bồi dưỡng đã từng bước đổi mới, cập nhật kiến thức, kỹ năng chuyên ngành; bám sát, cập nhật được những vấn đề mới; tăng cường nội dung về khoa học lãnh đạo, quản lý; rèn luyện năng lực tư duy khoa học, tầm nhìn chiến lược; nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý, tổ chức thực tiễn, khả năng tập hợp thuyết phục quần chúng; bồi dưỡng bản lĩnh chính trị, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống cho đội ngũ cán bộ trong tình hình mới.

Bên cạnh đó, công tác bồi dưỡng, cập nhật kiến thức vẫn còn một số hạn chế, yếu kém. Nhiều chức danh quan trọng, trong đó có Chủ tịch Hội đồng Nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương..., chưa được bồi dưỡng. Các chức danh thuộc đối tượng 4, đến nay vẫn chưa có chương trình bồi dưỡng, cập nhật kiến thức. Công tác phối hợp giữa các ban, ngành Trung ương, giữa Trung ương và địa phương còn nhiều bất cập. Đội ngũ giảng viên chưa thật ổn định, một số giảng viên chưa đạt yêu cầu...

Qua thực tế tổ chức các lớp bồi dưỡng cập nhật kiến thức cho cán bộ lãnh đạo, quản lý, bước đầu có thể rút ra một số kinh nghiệm sau đây:

Một là, bồi dưỡng cập nhật kiến thức kịp thời là một nhu cầu của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý trong toàn hệ thống chính trị, bảo đảm  cho họ được học tập thường xuyên, suốt đời công tác. Cán bộ được bố trí vào chức danh nào thì cần được bồi dưỡng phù hợp với chức danh đó, tránh tình trạng bồi dưỡng cập nhật kiến thức chung chung nhất loạt cho tất cả các chức danh theo cùng một chương trình. Đảm nhiệm chức danh trong bối cảnh nào thì phải được bồi dưỡng cập nhật kiến thức tương ứng với bối cảnh đó. Đây là một xu thế bồi dưỡng nhân lực lãnh đạo, quản lý trong thế giới hiện đại - một thế giới đang thay đổi vừa sâu rộng vừa mau lẹ, khó lường.

Hai là, nội dung chương trình và năng lực giảng viên là yếu tố hàng đầu quyết định chất lượng của mỗi lớp bồi dưỡng. Khung chương trình không nên quá nhiều thời gian vì đối tượng người học đều là các đồng chí giữ trọng trách ở các ban, ngành, địa phương. Nội dung các chuyên đề phải giải đáp trúng các vấn đề lý luận và thực tiễn mà công tác lãnh đạo, quản lý đang cần được luận chứng, phân tích, lý giải. Chế độ bồi dưỡng cập nhật kiến thức là mỗi năm một lần, nên nội dung chương trình năm nay không được lặp lại những nội dung của các năm trước đó. Giảng viên phải là những người vừa chuyên sâu học thuật vừa là chuyên gia thực tiễn, có năng lực trình bày, thuyết giảng, đối thoại, thảo luận.

Ba là, chất lượng, hiệu quả công tác chuẩn bị có ý nghĩa quyết định rất lớn đến mức độ thành công của mỗi lớp. Cần biên soạn, xuất bản giáo trình cho từng lớp; có kế hoạch học tập cụ thể ngay từ đầu; có đầy đủ tài liệu tham khảo và các điều kiện vật chất, kỹ thuật, công nghệ phù hợp với phương pháp giảng dạy hiện đại. Các chương trình có nội dung nghiên cứu thực tế, thì công tác phối hợp xây dựng kế hoạch tham quan, nghiên cứu thực tế phải được chuẩn bị công phu, hiệu quả, tránh bệnh hình thức, bệnh thành tích... Đặc biệt, cần soạn thảo, ban hành Quy chế học tập cho từng lớp như công cụ tổ chức, quản lý lớp một cách nghiêm minh, mẫu mực.

Bốn là, sự phối hợp giữa các cơ quan Trung ương, trong đó có sự phối hợp giữa Ban Tổ chức Trung ương với Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và giữa các cơ quan Trung ương với các cấp ủy địa phương là hết sức quan trọng, bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ trong tổ chức triển khai, quản lý các lớp; đồng thời, bảo đảm  sự gắn kết giữa bồi dưỡng lý luận với cập nhật kiến thức thực tiễn cho người học. Sự phối này cần được triển khai ngay từ khâu xây dựng nội dung chương trình; chiêu sinh; kế hoạch học tập; tổ chức, quản lý, giám sát lớp học; đánh giá chất lượng bồi dưỡng...

Năm là, nhấn mạnh công tác bồi dưỡng cập nhật kiến thức cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý tức là làm rõ nét hơn đặc thù của toàn bộ công tác cán bộ của Đảng nói chung và hoạt động của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh nói riêng với tư cách là Trường Đảng Trung ương. Nếu các chương trình đào tạo về lý luận và thực tiễn có ý nghĩa bảo đảm  kiến thức cơ bản, hệ thống cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, thì các chương trình bồi dưỡng lại bảo đảm cho họ có kiến thức luôn luôn cập nhật, hiện đại, tạo tiền đề cho các chức danh lãnh đạo, quản lý bám sát thực tiễn, đủ điều kiện đáp ứng những đòi hỏi ngày càng phức tạp của thực tiễn.

Tình từ thời điểm Trung ương ban hành Quy định số 164 đến nay mới chỉ là 5 năm (2013 - 2018) và công tác bồi dưỡng cập nhật kiến thức cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cũng mới chỉ đạt kết quả bước đầu. Tuy nhiên, những kết quả ấy có ý nghĩa to lớn, khẳng định chủ trương của Đảng là đúng đắn, đáp ứng yêu cầu cấp thiết của thực tiễn; tạo cơ sở cho việc bảo đảm  đội ngũ cán bộ có phẩm chất, tri thức, kỹ năng và các điều kiện cần thiết khác cho các trọng trách được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Đồng thời, với những chương trình này, Đảng Cộng sản Việt Nam đã chia sẻ với các đảng bạn, trong đó có Đảng Nhân dân cách mạng Lào thông qua việc tổ chức các lớp trao đổi chuyên đề với cán bộ cao cấp, các lớp bồi dưỡng lý luận, bồi dưỡng nghiệp vụ với một số chức danh lãnh đạo, quản lý...

Đảng Cộng sản và nhân dân Việt Nam tiếp tục xây dựng CNXH trong bối cảnh trong nước và thế giới có nhiều biến động cả thuận lợi, khó khăn và cơ hội, thách thức đan xen. Đất nước đạt nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử sau hơn 30 năm đổi mới: khủng hoảng kinh tế - xã hội được khắc phục, đời sống nhân dân được cải thiện, ổn định chính trị - xã hội được giữ vững, hội nhập quốc tế sâu rộng, hiệu quả, sức mạnh tổng hợp quốc gia được tăng cường, đất nước  thoát khỏi tình trạng kém phát triển và đứng vào danh sách các nước có thu nhập trung bình... tạo ra tiền đề quý báu và động lực mạnh mẽ cho các bước phát triển tiếp theo. Bên cạnh đó, những khó khăn kinh tế - xã hội chưa được giải quyết; tình trạng suy thoái, tham nhũng, lợi ích nhóm, tự diễn biến, tự chuyển hóa trong đội ngũ cán bộ, đảng viên; sự suy giảm lòng tin của nhân dân; sự chống phá của các thế lực thù địch, chống đối, cơ hội chính trị... là những cản trở, khó khăn, thách thức không thể xem thường.

Những kết quả bước đầu và những kinh nghiệm vừa nêu là những tiền đề quý báu để Đảng Cộng sản Việt Nam tăng cường công tác bồi dưỡng cập nhật kiến thức cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý trong thời gian tới, góp phần chăm lo “công việc gốc” ngang tầm yêu cầu, nhiệm vụ và bối cảnh mới.

PGS, TS Nguyễn Viết Thảo
Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh