Thứ trưởng Bộ Công an, Trung tướng Lương Tam Quang làm Trưởng đoàn Việt Nam tham dự phiên họp đặc biệt giữa Bộ trưởng các nước ASEAN với các nước đối tác/đối thoại tại Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về an ninh mạng lần thứ năm diễn ra vào ngày 7-10-2020.

Nâng cao năng lực bảo đảm an ninh, an toàn trên không gian mạng

Sau 35 năm đổi mới, hệ thống thông tin của Việt Nam có sự phát triển mạnh mẽ, phục vụ đắc lực sự lãnh đạo, quản lý, điều hành của Đảng, Nhà nước, đáp ứng nhu cầu thông tin của xã hội, góp phần bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước. Lĩnh vực viễn thông, in-tơ-nét, tần số vô tuyến điện có sự phát triển mạnh mẽ, đạt được mục tiêu số hóa hoàn toàn mạng lưới, phát triển nhiều dịch vụ mới, phạm vi phục vụ được mở rộng, bước đầu hình thành những doanh nghiệp mạnh, có khả năng vươn tầm khu vực, quốc tế.

Việt Nam đang triển khai “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025 định hướng đến năm 2030” với mục tiêu đưa Việt Nam vào nhóm 50 quốc gia dẫn đầu về Chính phủ điện tử (EGDI). Trong quá trình chuyển đổi số này, an ninh, an toàn thông tin mạng là yếu tố then chốt tạo ra môi trường an toàn cho chuyển đổi số. Việc nâng cao năng lực bảo đảm an ninh mạng theo hướng linh hoạt và ứng phó nhanh chóng với những mối đe dọa từ không gian mạng trở thành định hướng ưu tiên của Việt Nam, đặc biệt là năng lực bảo vệ các cơ sở hạ tầng trọng yếu, các hệ thống thông tin của cơ quan nhà nước, các hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia.

Hiện nay, Việt Nam đang tích cực tham gia vào cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với sự phát triển, ứng dụng mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo, rô-bốt, công nghệ sinh học… Điều này sẽ hình thành nên nhiều lĩnh vực mới như in-tơ-nét công nghiệp, thành phố thông minh, Chính phủ điện tử hoạt động trên môi trường không gian mạng, tạo sự đột phá về phát triển kinh tế, chính trị và xã hội. Thực tiễn cho thấy việc ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin, viễn thông, in-tơ-nét mở ra nhiều cơ hội trong việc nâng cao trình độ công nghệ, năng lực sản xuất và cạnh tranh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Tính đến hết tháng 1-2020, Việt Nam có 68,17 triệu người sử dụng in-tơ-nét (chiếm 70% dân số). Tuy nhiên, bên cạnh đó, Việt Nam đã và đang phải đối mặt với những nguy cơ, thách thức, hiểm họa khôn lường từ không gian mạng, trực tiếp đe dọa đến an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Trong đó, nổi lên một số vấn đề sau: (i) Hoạt động tấn công mạng nhằm vào các cơ sở hạ tầng thông tin trọng yếu của Chính phủ, các bộ, ngành và tập đoàn kinh tế tiếp tục diễn biến phức tạp, với tính chất, mức độ ngày càng nguy hiểm. Báo cáo kết quả công tác 6 tháng đầu năm 2020, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao của Bộ Công an cho biết cơ quan chức năng Việt Nam đã phát hiện 1.721 trang, cổng thông tin điện tử của Việt Nam bị tin tặc tấn công và thay đổi giao diện, trong đó có 181 trang thuộc quản lý của cơ quan nhà nước. (ii) Hoạt động tội phạm sử dụng công nghệ cao gia tăng cả về số vụ, tính chất, mức độ nghiêm trọng với nhiều phương thức, thủ đoạn mới làm ảnh hưởng trực tiếp đến nhiều lĩnh vực đời sống xã hội, gây khó khăn trong công tác phòng ngừa, đấu tranh. Trong năm 2019, các đơn vị chức năng Bộ Công an Việt Nam đã tổ chức đấu tranh nhiều vụ án, trong đó có các vụ việc do đối tượng người nước ngoài nhập cảnh vào Việt Nam gây ra; đã bắt và bàn giao cảnh sát các nước 555 đối tượng. (iii) Khủng bố mạng nổi lên như một thách thức toàn cầu, đe dọa nghiêm trọng tới an ninh quốc gia của các nước, trong đó có Việt Nam.

Thời gian qua, Bộ Công an Việt Nam đã phát hiện hàng chục đối tượng sử dụng in-tơ-nét vào mục đích khủng bố, tài trợ khủng bố. Điển hình là năm 2018, Việt Nam đã đưa ra xét xử 15 đối tượng về hành vi “Khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân”. Các đối tượng này đã sử dụng các dịch vụ in-tơ-nét (chủ yếu là dịch vụ mạng xã hội của nước ngoài) để móc nối, chỉ đạo trao đổi, liên lạc, mua bán chất nổi, vũ khí và hướng dẫn chế tạo bom, cách thức tiến hành khủng bố. (iv) Hoạt động sử dụng không gian mạng để đăng tải thông tin sai sự thật, tin giả, tin chưa được kiểm chứng, gây hoang mang trong dư luận xã hội diễn ra phức tạp, nhất là “cơn bão tin giả” liên quan đến tình hình dịch bệnh COVID-19.

Việt Nam - ASEAN hướng đến môi trường không gian mạng an ninh, an toàn

Ngày 1-4-2015, Đại hội đồng Liên minh Nghị viện thế giới (IPU) lần thứ 132 đã thông qua Nghị quyết về “Chiến tranh mạng: mối đe dọa nghiêm trọng đến hòa bình và an ninh toàn cầu”. Tháng 9-2019, trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 74 Đại hội đồng Liên hiệp quốc ở thành phố Niu Oóc (Mỹ), 20 quốc gia đã ký thỏa thuận ngăn chặn lan truyền tin giả trực tuyến. Đây là những tiếng nói chung của cộng đồng quốc tế, là cơ sở để tiến tới xây dựng một điều ước quốc tế về bảo đảm an ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao.

Tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương nói chung và khu vực Đông Nam Á nói riêng, thách thức an ninh phi truyền thống ngày càng nổi lên gay gắt, khó lường. “Cuộc chiến” bảo đảm an ninh, an toàn trên không gian mạng vẫn tiếp tục nóng lên ở cả mức độ toàn cầu, khu vực và quốc gia. Để giải quyết vấn đề đó, ASEAN đã chủ động thiết lập các diễn đàn khu vực để thúc đẩy đối thoại, xây dựng lòng tin, phối hợp lập trường trong việc thực thi các chuẩn mực bảo đảm an ninh mạng. Theo đó, kể từ năm 2016, Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về An ninh mạng đã được tổ chức thường niên, thu hút được sự quan tâm và tham dự của lãnh đạo cấp cao của Chính phủ các nước thành viên ASEAN cũng như các chuyên gia công nghệ thông tin hàng đầu trên thế giới.

Là một thành viên tích cực, có trách nhiệm trong khối ASEAN, năm 2019, Việt Nam đã cùng với Xin-ga-po và Bru-nây chính thức cử cán bộ tham gia Nhóm công tác ASEAN về phòng, chống tội phạm mạng và sử dụng công nghệ cao (ASEAN Desk) đặt tại Tổ hợp Interpol toàn cầu (IGCI), Xin-ga-po.

Hằng năm, Việt Nam cũng tổ chức diễn tập ứng cứu sự cố cho mạng lưới ứng cứu sự cố quốc gia, ứng cứu sự cố theo ngành, lĩnh vực quan trọng. Tại cấp độ quốc tế, Việt Nam đã thực hiện chủ trì tổ chức diễn tập các tổ chức CERT khu vực Đông Nam Á (ACID 2018), tham gia với vai trò đồng chủ trì diễn tập trong khuôn khổ hợp tác ASEAN - Nhật Bản. 

Ngay từ khi triển khai cơ chế hợp tác ASEAN trong lĩnh vực này, Việt Nam luôn chủ động, tích cực tham gia cùng các nước ASEAN thảo luận, thúc đẩy các sáng kiến, cơ chế phối hợp trong xây dựng chính sách, hướng đến xây dựng các bộ quy tắc, tiêu chuẩn chung về an ninh mạng trong khu vực dựa trên các nguyên tắc. Hiện nay, các nước thành viên ASEAN đã tích cực triển khai lộ trình xây dựng quy tắc ứng xử trên không gian mạng theo 11 chuẩn mực được khuyến nghị trong Báo cáo năm 2015 của Nhóm Chuyên gia Chính phủ được Liên hiệp quốc bảo trợ về Phát triển trong lĩnh vực thông tin và truyền thông.

Hiện nay, Việt Nam cũng đang thúc đẩy hình thành hệ sinh thái sản phẩm công nghệ thông tin và an toàn thông tin mạng. Đây là nỗ lực của Việt Nam trong việc làm chủ công nghệ và kiểm soát chuỗi cung ứng về công nghệ thông tin và an toàn thông tin mạng hướng tới một môi trường mạng tin cậy hơn. 

Vấn đề này càng trở nên cấp bách khi thế giới và khu vực đang chứng kiến sự thay đổi to lớn của quá trình chuyển đổi kỹ thuật số trong thời kỳ dịch bệnh COVID-19. Sự xuất hiện của đại dịch COVID-19 làm thay đổi cách thức sinh hoạt, làm việc của người dân gần như trên toàn thế giới. Người dân, tổ chức phải thích nghi với cách thức làm việc mới: làm việc từ xa, làm việc tại nhà, làm việc trực tuyến trên môi trường mạng. Các mối đe dọa về an ninh mạng, tấn công mạng gia tăng cả về số lượng và phạm vi ảnh hưởng; tội phạm mạng, tội phạm sử dụng công nghệ cao thực hiện các hành vi phạm tội với tính chất, mức độ ngày càng nghiêm trọng, phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi. Điều này làm cho công tác đảm bảo an toàn mạng càng trở nên hết sức quan trọng.

Việt Nam nhận thức đầy đủ về sự cấp thiết và tầm quan trọng của việc xây dựng các quy tắc ứng xử có trách nhiệm trên không gian mạng nhằm góp phần duy trì một không gian mạng lành mạnh, an toàn và giúp cho việc bảo đảm an ninh, an toàn thông tin hiệu quả hơn.

PV