Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là người khởi xướng, phát động các phong trào thi đua yêu nước, coi đó là một bộ phận quan trọng trong quá trình lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước mà Người còn là tấm gương mẫu mực trong những phong trào thi đua. “Lời kêu gọi thi đua ái quốc” nói riêng và tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung về thi đua yêu nước có giá trị lý luận và giá trị thực tiễn sâu sắc, có sức sống mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của đất nước.

Nhằm tạo chuyển biến trong nhận thức, tư tưởng và hành động cụ thể của mỗi người dân, góp phần đẩy mạnh kháng chiến toàn diện, vượt qua những khó khăn về kinh tế, xã hội sau chiến thắng Việt Bắc thu đông năm 1947 và hướng đến thắng lợi cuối cùng trong sự nghiệp giải phóng đất nước, Trung ương đã ra chỉ thị “Phát động phong trào thi đua ái quốc”. Ngày 11-6-1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra “Lời kêu gọi thi đua ái quốc” - “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những yêu nước nhất”, chính thức phát động phong trào trong cả nước: “Bổn phận của người Việt Nam, bất kỳ sỹ, nông, công, thương, binh, bất kỳ làm việc gì, đều cần phải thi đua nhau… mỗi người dân Việt Nam, bất kỳ già trẻ, trai gái, bất kỳ giàu nghèo, lớn nhỏ, đều cần phải trở nên một chiến sĩ đấu tranh trên mặt trận, quân sự, kinh tế, chính trị, văn hoá”. Đây được xem như lời “hịch” thúc đẩy phong trào hành động cách mạng của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta.

“Lời kêu gọi thi đua ái quốc” của Hồ Chí Minh xuất phát từ lợi ích của nhân dân, đem lại ấm no, hạnh phúc và độc lập tự do cho dân, đó là niềm khát vọng lớn nhất của mỗi người dân Việt Nam. Vì thế, phong trào đã nhận được sự hưởng ứng của đông đảo các tầng lớp nhân dân ngay từ những ngày đầu phát động và lan rộng khắp cả nước. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp có các phong trào thi đua như: “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”, “Bình dân học vụ”, “Hũ gạo kháng chiến”… Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, các phong trào thi đua tiếp tục được duy trì và nở rộ trên khắp các lĩnh vực, các vùng, miền trong cả nước, như: “Mỗi người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt”. Phong trào “Sóng Duyên hải”, “Gió Đại phong”, “Cờ Ba nhất”, “Trống Bắc lý”, “Thanh niên Ba sẵn sàng”, “Phụ nữ Ba đảm đang”… Nhiều cá nhân điển hình trong mọi tầng lớp, ở mọi lứa tuổi, từ các cụ phụ lão đến các cháu thiếu niên, nhi đồng; từ công nông, binh đến nhân viên chính phủ đã xuất hiện. Phong trào thi đua ái quốc tạo ra động lực tinh thần, một khí thế cách mạng mới trong xã hội, đưa nước ta từng bước vượt qua những khó khăn, nạn đói, nạn dốt dần được đẩy lùi, bước đầu đảm bảo những điều kiện vật chất cần thiết phục vụ cho kháng chiến.

Không chỉ phát động phong trào thi đua ái quốc mà Người còn theo sát từng bước đi của phong trào. Người nhấn mạnh: muốn thực hiện tốt và hiệu quả phong trào thi đua yêu nước, thì phải có phương hướng đúng và vững, nghĩa là phải nâng cao lòng yêu nước và giác ngộ chính trị của mọi người. Phải có kế hoạch tỉ mỉ, do từng đơn vị nhỏ, từng gia đình, từng cá nhân bàn bạc kỹ, hiểu biết thấu, vui vẻ làm. Nội dung của kế hoạch phải thiết thực, rõ ràng, đúng mực, phải hướng phong trào đi vào thực chất, tránh hình thức và bệnh thành tích, sao cho những cá nhân điển hình xuất sắc được tuyên dương không chỉ là những người đại diện xứng đáng, tiêu biểu, tiên phong trong sản xuất và chiến đấu, mà còn là tấm gương về đạo đức cách mạng. Đồng thời, Người cũng chỉ ra rằng: để phong trào thi đua đạt hiệu quả cao thì phải có sự đánh giá, tổng kết thực tiễn, trên cơ sở đó rút ra những kinh nghiệm và đề ra những nội dung phù hợp sát với thực tiễn của phong trào. Người còn chủ trương đa dạng các hình thức thi đua khen thưởng nhằm biểu dương và nhân rộng nhiều hơn nữa những tấm gương điển hình. Bên cạnh hình thức tuyên dương anh hùng, chiến sĩ thi đua, Người còn đề xuất hình thức tuyên dương gương người tốt việc tốt, để những việc bình thường nhưng ích nước lợi dân được trân trọng và nhân rộng trong xã hội.

70 năm đã đi qua, lời “hịch” của Bác Hồ vẫn còn nguyên giá trị và mãi mãi là kim chỉ nam cho hành động của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta. Đảng và Nhà nước ta đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước của nhân dân, tạo nên sức mạnh tổng hợp, thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh và hội nhập quốc tế của đất nước. Nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã tiếp tục nhấn mạnh: “Tổ chức các phong trào thi đua yêu nước, vận động các tầng lớp nhân dân thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại”. Đưa Nghị quyết vào cuộc sống, trên khắp đất nước, trong các ngành, các giới các tổ chức chính trị - xã hội đã và đang dấy lên các phong trào thi đua lao động sáng tạo sôi nổi rộng khắp và phát triển mạnh mẽ như: phong trào “Xoá đói giảm nghèo”, “Tuổi trẻ xung kích; “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới”, “Ðền ơn đáp nghĩa”... đạt nhiều hiệu quả thiết thực. Qua các phong trào thi đua đã xuất hiện ngày càng nhiều anh hùng lao động, chiến sĩ thi đua, những điển hình tiên tiến trong thời kỳ đổi mới. Tuy nhiên, phong trào thi đua chưa phát triển đồng đều, liên tục, có nơi nặng về bề nổi, sáo rỗng, hình thức, chạy theo phong trào, hiệu quả thấp, có nơi còn đơn điệu. Nội dung, chỉ tiêu các phong trào còn chung chung, chưa bám sát thực tiễn đời sống, chưa tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, chưa đáp ứng được nguyện vọng chính đáng của nhân dân, sức lan tỏa của những tấm gương tốt còn hạn chế. Bên cạnh đó vẫn còn có cán bộ, đảng viên có tư tưởng thụ động, ỷ lại, chưa có phương hướng chỉ đạo và lúng túng trong việc lập kế hoạch chỉ đạo.

Để góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả phong trào thi đua yêu nước, cần thực hiện đổi mới công tác thi đua, khen thưởng hướng tới dân chủ, công bằng, khách quan; tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, tiếp tục quán triệt, làm chuyển biến nhận thức về vai trò, vị trí và tầm quan trọng của công tác thi đua, khen thưởng. Hướng công tác thi đua vào các nhiệm vụ trọng tâm, đột phá, lấy kết quả là tiêu chí đánh giá khả năng hoàn thành nhiệm vụ. Các cấp, tổ chức Đảng thường xuyên bám sát cơ sở, tăng cường kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện, ngăn ngừa tiêu cực trong công tác thi đua, khen thưởng. Đặc biệt, cần đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức các phong trào thi đua theo hướng thiết thực, trọng tâm, hiệu quả, hướng về cơ sở, bám sát nhiệm vụ chính trị được giao, gắn với thực tiễn đời sống, lợi ích của nhân dân. Bên cạnh đó cần lựa chọn các chủ đề, tên gọi thi đua theo hướng ngắn, gọn, rõ, đủ, dễ nhớ, có tiêu chí cụ thể; thực hiện tổ chức, kiện toàn bộ máy cán bộ phù hợp với các quy định của Luật thi đua, khen thưởng. Thực hiện đồng bộ tốt cả 4 khâu: Phát hiện - bồi dưỡng - tổng kết - nhân điển hình tiên tiến để lan tỏa sâu rộng hơn trong cộng đồng những tấm gương sáng. Phong trào thi đua yêu nước phải thực sự hưởng ứng và cổ vũ của đông đảo quần chúng nhân dân, tạo ra động lực tinh thần vô cùng mạnh mẽ vượt qua những thời điểm khó khăn của đất nước, thúc đẩy sự phát triển bền vững, xây dựng một xã hội tốt đẹp.

Kỷ niệm 70 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh ra “Lời thi đua ái quốc” là dịp để Người Việt Nam tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc và sức mạnh của cả hệ thống chính trị  thi đua yêu nước tạo ra khí thế thi đua sôi nổi và rộng khắp trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đặc biệt, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta đang dồn toàn tâm sức, trí tuệ của mình vào cuộc đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền của đất nước; đấu tranh chống lại những hiện tượng tiêu cực trong xã hội. Các phong trào thi đua yêu nước tạo động lực góp phần hoàn thành thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Khắc sâu lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua; những người thi đua là những người yêu nước nhất” mỗi người Việt Nam đã và đang đẩy mạnh các phong trào thi đua, gắn thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh với Nghị quyết Trung ương 4 (khoá XII) về tăng cường xây dựng chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ cùng những chỉ tiêu, nội dung mà Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ IX đã đề ra, phấn đấu xây dựng đất nước ta “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn” như sinh thời Bác Hồ hằng mong.