Mỗi bước phát triển và sự trưởng thành lớn mạnh của Đảng, những thành quả cách mạng giành được đã khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng cũng như tính tiền phong gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Trong mỗi giai đoạn cách mạng, dù ở những tình thế khó khăn, những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và trong nước, Đảng vẫn vững vàng đưa cách mạng nước ta vượt qua những cam go, những khúc quanh của lịch sử tiếp tục tiến lên. Đặc biệt trong bối cảnh thoái trào của CNXH, Liên Xô và các nước XHCN ở Đông Âu sụp đổ và hiện nay, với những cơn lốc xoáy suy thoái về tài chính, kinh tế toàn cầu nhưng nước ta vẫn vững vàng, giữ vững được ổn định chính trị, đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội, đời sống các mặt của nhân dân ta được cải thiện đáng kể; vị thế nước ta ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử đã đạt được, thì trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng vẫn còn những hạn chế, bất cập, có lúc phạm sai lầm, khuyết điểm, có những khuyết điểm, sai lầm nghiêm trọng. Nhất là khi thực hiện đường lối đổi mới, chuyển từ kinh tế tập trung, quan liêu bao cấp sang kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế đã để mặt trái của cơ chế thị trường thường xuyên tác động vào đội ngũ cán bộ, đảng viên, làm suy thoái về phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, sa vào chủ nghĩa cá nhân của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên; làm suy giảm lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Tình trạng trên, chẳng những chưa được ngăn chặn, đẩy lùi mà còn tiếp tục diễn biến phức tạp, tính chất sai phạm biểu hiện ngày càng nghiêm trọng hơn, với quy mô rộng hơn, không chỉ có đảng viên thường, còn có cả những đảng viên là cán bộ cao cấp giữ vị trí quan trọng trong bộ máy lãnh đạo, quản lý các cấp, nếu không kịp thời ngăn chặn sẽ đe dọa đến sự ổn định và phát triển của đất nước, sự tồn vong của chế độ và vai trò lãnh đạo của Đảng. Bởi vậy, Hội nghị Trung ương lần thứ tư (khóa XI) đã ban hành Nghị quyết số 12-NQ/TW "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay". Trong đó, đánh giá về những hạn chế, yếu kém của đội ngũ cán bộ, đảng viên, Trung ương nhận định: "Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện vô nguyên tắc…”(1).
Với tinh thần của Đảng cách mạng, Trung ương đã nhìn thẳng vào sự thật, đề ra chủ trương, giải pháp để khắc phục những yếu kém, khuyết điểm, nhằm xây dựng Đảng ta thật sự là đảng cách mạng chân chính, ngày càng trong sạch, vững mạnh, không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, Trung ương đã xác định lấy “Tự phê bình và phê bình (TPB và PB), nêu cao vai trò tiền phong gương mẫu của cấp trên” là nhóm giải pháp đầu tiên. Vì thế, hơn lúc nào hết, cần thấm nhuần và vận dụng sáng tạo Tư tưởng Hồ Chí Minh về TPB và PB. Bác từng chỉ rõ: “Đảng ta không phải trên trời sa xuống… Đảng là người nên cũng có lúc sai lầm… Vì vậy, Đảng cách mạng cần TPB và PB như ta cần không khí”(2).
TPB và PB phải nhằm tu dưỡng phẩm chất cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Bởi trong hoạt động thực tiễn đa dạng và phong phú của thời kỳ quá độ, trong xã hội còn đan xen nhiều hình thái ý thức xã hội, nên phẩm chất, đạo đức của cán bộ, đảng viên cũng bị tác động nhiều chiều, nhiều mặt của đời sống xã hội, cái cũ và cái mới cũng đan xen nhau. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Sinh trưởng trong xã hội cũ, chúng ta ai cũng mang trong mình hoặc nhiều, hoặc ít vết tích xấu xa của xã hội đó về tư tưởng, về thói quen… vết tích xấu nhất và nguy hiểm nhất của xã hội cũ là chủ nghĩa cá nhân”(3). Người đã phân tích khá sâu sắc về tác hại của chủ nghĩa cá nhân là lấy của công vun vén cho lợi ích cá nhân, việc gì cũng lo cho lợi riêng mình, không lo cho lợi ích chung của tập thể. Do cá nhân chủ nghĩa mà ngại gian khổ, khó khăn, sa vào tham ô, hủ hóa, lãng phí, xa hoa… coi thường tập thể, xem khinh quần chúng, độc đoán, chuyên quyền… cũng do cá nhân chủ nghĩa mà mất đoàn kết, thiếu tính tổ chức, tính kỷ luật, kém tinh thần trách nhiệm. Từ đó, Người khẳng định phải đấu tranh, phải TPB và PB để chống chủ nghĩa cá nhân. Muốn chống chủ nghĩa cá nhân có hiệu quả cao thì phải bồi dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng thì mới đặt lợi ích của tập thể lên trên lợi ích cá nhân.
Đạo đức cách mạng không phải là bẩm sinh, vốn có mà cán bộ, đảng viên phải rèn luyện, tu dưỡng một cách kiên trì, bền bỉ: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện, củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”(4). Theo Người, cán bộ, đảng viên là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ tuyên truyền, giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành, đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ để từ đó đề ra chính sách cho đúng với nguyện vọng của nhân dân và yêu cầu của thực tiễn. Vì thế cán bộ, đảng viên mà không có đạo đức tốt thì ảnh hưởng rất lớn đến quần chúng, đến uy tín của Đảng. “Mọi việc thành hay bại, chủ chốt là do cán bộ thấm nhuần đạo đức cách mạng hay là không”(5). Vì thế từng cán bộ, đảng viên, nhất là những cán bộ giữ vị trí chủ chốt phải thường xuyên rèn luyện đạo đức cách mạng, TPB và PB, nói phải đi đôi với làm, nêu gương về đạo đức và lối sống.
Chất lượng và hiệu quả của TPB và PB phải thể hiện ở hiệu suất công việc của mỗi cán bộ, đảng viên được nâng lên. Người cán bộ, đảng viên nếu chỉ có đạo đức tốt thì chưa đủ, còn phải có trình độ, năng lực để làm việc và tổ chức quần chúng hành động; thực hiện nói đi đôi với làm. Bác Hồ coi nói đi đôi với làm là nguyên tắc và chính cả cuộc đời cách mạng của mình, Người đã thường xuyên thực hành theo nguyên tắc đó. Đồng thời, Người yêu cầu cán bộ, đảng viên phải thực hiện nguyên tắc đó một cách nghiêm chỉnh, không được nói suông, hứa suông. Nguyên tắc đó cũng đòi hỏi cán bộ, đảng viên: Việc gì có lợi cho dân, cho nước phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân cho nước thì hết sức tránh. Cán bộ, đảng viên phải là những tấm gương kiểu mẫu về đạo đức và công việc như Bác Hồ từng chỉ rõ: “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn 100 bài diễn văn tuyên truyền”(7). Vì thế, Người thường xuyên nhắc nhở cán bộ, đảng viên nói thì phải làm, phải thực sự xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ thật trung thành của nhân dân.
Với Đảng ta, TPB và PB đã được coi là quy luật phát triển của Đảng, nhất là trước yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới và trước thực trạng một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống như hiện nay thì Đảng ta lại càng coi trọng nâng cao chất lượng và hiệu quả của TPB và PB. Từ đó, khắc phục những khuyết điểm, sai lầm, chống chủ nghĩa cá nhân, rèn luyện đạo đức cách mạng và lối sông trong sáng, lành mạnh, giữ gìn nhân cách của người cán bộ cách mạng và tư cách đảng viên cộng sản. Trong TPB và PB, cấp trên, trước hết là những cán bộ chủ chốt phải làm gương cho cấp dưới noi theo. Phải dám nhìn thẳng vào sự thật, dũng cảm TPB và PB, xem đó là cách tốt nhất để sửa mình, phát triển ưu điểm, sửa chữa những lỗi lầm, khuyết điểm để tiến bộ hơn. Từ đó, kịp thời biểu dương những cán bộ, đảng viên có phẩm chất cách mạng, đạo đức và lối sống trong sáng, tận tụy với sự nghiệp của Đảng, của dân. Đồng thời phải xử lý nghiêm và kịp thời thay thế những cán bộ, đảng viên phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống suy thoái, năng lực kém, không hoàn thành nhiệm vụ, tín nhiệm thấp, nặng chủ nghĩa cá nhân, sa vào quan liêu, tham nhũng… Có như vậy, mới giữ vững và phát huy truyền thống của một Đảng cách mạng chân chính, đã từng tôi luyện nên đội ngũ đảng viên có nhân cách toàn diện, không chỉ có lý tưởng cách mạng cao đẹp, mà còn biết hành động sẵn sàng xả thân vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, vì lợi ích của nhân dân, được nhân dân tin tưởng, nguyện đi theo Đảng để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
Chất lượng TPB và PB chỉ được thực hiện khi tổ chức đảng (TCĐ) trong sạch, vững mạnh, phát huy tốt vai trò lãnh đạo của mình. Bởi tổ chức cơ sở đảng (TCCSĐ) là nền tảng của Đảng, là hạt nhân chính trị ở cơ sở, nơi trực tiếp rèn luyện, giáo dục và quản lý cán bộ, đảng viên. Đồng thời cũng là nơi tạo ra thiết chế phù hợp bảo đảm phát huy dân chủ thực sự, khích lệ tinh thần TPB và PB trong cán bộ, đảng viên. Không những thế, TCĐ còn có vai trò thông qua công tác quản lý và kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện những khuyết điểm, thiếu sót của cán bộ, đảng viên để kịp thời phê bình, giáo dục, giúp cách khắc phục.
Thực tế hiện nay còn không ít TCCSĐ chưa thực sự vững mạnh, thậm chí yếu kém, dẫn đến chưa phát huy được vai trò hạt nhân chính trị ở cơ sở; tính giáo dục và chiến đấu trong sinh hoạt đảng cũng như thực hiện nguyên tắc TPB và PB có nhiều hạn chế. Đúng như Hội nghị Trung ương 4, khóa XI nhận định: “Năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của không ít TCĐ còn thấp; công tác quản lý đảng viên chưa chặt chẽ, sinh hoạt đảng chưa nề nếp, nội dung sinh hoạt nghèo nàn, TPB và PB yếu”.(8)
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Chi bộ tốt thì mọi việc đều tốt”(9). Xây dựng được chi bộ tốt hay nói như hiện nay là xây dựng được TCCSĐ trong sạch, vững mạnh, sẽ tạo được sự đồng thuận và môi trường dân chủ thật sự trong Đảng để giải quyết tôt mọi công việc. Theo đó, TCĐ đủ sức để phát huy vai trò hạt nhân chính trị của mình; đủ sức quản lý, giáo dục, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng và năng lực công tác cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Có thể nói, chấn chỉnh tổ chức, nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên chính là nhân tố quan trọng bảo đảm nâng cao chất lượng sinh hoạt đảng, nâng cao chất lượng và hiệu quả TPB và PB theo Tư tưởng Hồ Chí Minh và tinh thần Nghị quyết Trung ương 4.
Ths. Đinh Phú Cường
Học viện Chính trị
--------------------------
(1,6) Văn kiện Hội nghị Trung ương 4, khóa XI, NXBCTQG tr.24,29,32. (2) Hồ Chí Minh toàn tập, tập 4, NXBCTQG H.1995, tr.165; (3) Sđd, tập 9, tr.283, (4) Sđd, tập 5, tr.252-253; (5) Sđd, tập 7, tr.480; (7) Sđd, tập 3, tr.263; (8) Văn kiện Đại hội Đảng khóa XI, NXBCTQG-ST, H.2011, tr.174; (9) Sđd, tập 10, tr.532.