Từ trên lầu cao ở trung tâm TP.Long Xuyên nhìn sang, chúng ta có thể thấy Cù lao Ông Hổ, xã Mỹ Hoà Hưng, nằm trải dài trên dòng Hậu Giang khá đẹp mắt. Muốn qua cù lao phải sang đò Ô Môi, ấp Mỹ An. Cù lao Ông Hổ có diện tích khoảng 15 km², dài hơn 9 km, chỗ rộng nhất đến 3 km với hai cồn: cồn nhỏ là ấp Mỹ Thạnh, cồn lớn có năm ấp: Mỹ Thuận, Mỹ Hiệp, Mỹ An, Mỹ Khánh và Mỹ Long. Thả bộ trên cù lao, thỉnh thoảng du khách phải qua những cây cầu ván hay cầu mới đúc duyên dáng dưới vòm cây, tán lá xanh um. Sông Hậu đưa nước dẫn cá vào đìa... Tảng sáng, ngoài sông dập dìu xuồng câu, xuồng lưới, mặt sông luôn vui nhộn. Ban đêm mặt nước lấp loáng ánh đèn giăng. Cù lao Ông Hổ bốn mùa lúa rập rờn xanh tốt, cây trái trĩu cành...

Đến Cù lao Ông Hổ, khách du lịch còn được nghe nhiều huyền thoại về địa danh này: “Ngày xưa, hồi đất này còn là một cồn nhỏ, cây cỏ mọc rậm rạp, hoang vu, bãi bồi um tùm lau sậy, ô rô. Hổ, báo từ vùng Thất Sơn hùng vĩ thường về kiếm ăn. Nhưng dần dần con người đến đây sinh cơ lập nghiệp ngày một đông nên cồn được phát hoang trống trải, hổ, báo lần lượt lặng lẽ vượt sông về Thất Sơn. Tuy nhiên, năm ba tháng đầu vẫn còn gặp dấu hổ rải rác trên đất cồn. Chắc nhớ đất xưa, rừng cũ nên hổ ta lặn lội về thăm lại Cù lao. Vào một đêm trăng sáng, dân làng chợt thấy một con hổ to cỡ con bò ngồi lặng im trên đầu cồn nhìn xuống Cù lao. Dân làng hò nhau tay gậy, tay dao cùng đuổi hổ. Lạ thay, hổ không hốt hoảng cắn người mà ung dung đập đuôi nhảy tỏm xuống nước lội qua sông, ngất ngưởng đi về hướng Thất Sơn… Dân làng bàn tán xôn xao: cọp sao không hại người? Cọp còn nhớ xóm cũ về thăm? Nếu vậy thì không phải cọp mà là thần Hổ về viếng đất Cồn… Kể từ đó, dân làng dựng lên một ngôi miếu thờ Ông Hổ. Ngôi Miếu Ông Hổ hiện vẫn còn trên đất Cù lao…”.

Người dân An Giang rất tự hào về mảnh đất là nơi cất tiếng khóc chào đời của người lính thợ kiên cường trên Biển Đen, người cộng sản mẫu mực, nhà cách mạng lão thành vô cùng kính mến: Bác Tôn Đức Thắng! Nhà Bác Tôn ở ấp Mỹ An, xã Mỹ Hoà Hưng, ngôi nhà sàn ba gian, hai chái, lợp ngói âm dương như nhiều ngôi nhà khác ở nông thôn Nam Bộ. Chính tại căn nhà ấm áp này, ngày 20-8-1888, Bác Tôn Đức Thắng đã chào đời. Ngày nay, trên Cù lao Ông Hổ đã được xây dựng, trùng tu khu di tích lịch sử văn hoá và khu lưu niệm thời niên thiếu của Bác Tôn với nhiều công trình như: Đền tưởng niệm Bác Tôn, Nhà lưu niệm, Công viên, Phòng trưng bày cuộc đời và sự nghiệp của chủ tịch Tôn Đức Thắng với hơn 100 ảnh kỷ niệm và trên 35 hiện vật: ra-di-o, giày dép, quần áo… Đặc biệt là chiếc chuyên cơ nặng hơn 10 tấn với sức chở hơn 40 người đã từng đưa Bác Tôn và các nguyên thủ quốc gia từ Hà Nội vào TP.Hồ Chí Minh dự lễ mít-tinh trọng đại “giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước”… Khu lưu niệm tạo nên một bức tranh đẹp và không kém phần tôn nghiêm, cuốn hút khách trong nước và quốc tế đến tham quan, chiêm ngưỡng...

Bên kia sông, cách Cù lao Ông Hổ một chuyến đò ngang là Chợ Mới là nơi sôi sục những cuộc đấu tranh chống thuế, chống áp bức, nhân dân nổi dậy đốt nhà dây thép Tây, treo cờ Đảng giăng ngang cột dây thép Long Điền - Tấn Mỹ. Cù lao Ông Hổ cùng đứng chung với Long Điền, Long Kiến, Mỹ Luông, Cù lao Gieng… qua các phong trào cách mạng. Bấy giờ, cậu hai Thắng đã nung nấu ý chí yêu nước, thương dân… Người lính thợ Việt Nam đã hăng hái lao vào cuộc phản chiến của hải quân Pháp trên chiếc hạm Van-đec-rút-xô. Qua cuộc họp bí mật trên tàu vào tháng 4-1919, người thợ máy Việt Nam Tôn Đức Thắng đã quyết định không để cho những khẩu đại bác ở trên tàu bắn vào các bạn Nga-Xô viết anh em. Chính người thợ máy Tôn Đức Thắng đã làm binh biến và kéo lá cờ đỏ trên cột cờ chiến hạm Van-đec-rút-xô. Chính ngày tháng ấy, người con yêu của Cù lao Ông Hổ - cách Hắc Hải mấy đại dương đã đứng lên bảo vệ Cách mạng tháng Mười Nga bằng lời nói quyết liệt chân thành, bằng hành động kéo cờ phản chiến!…

Xuân Miễn