Cây có gốc. Nước có nguồn. Chim tìm tổ. Người tìm tông. Cứ đến ngày 10-3 âm lịch hằng năm người dân cả nước và kiều bào ta ở nước ngoài cùng hướng về Đất Tổ. Giỗ Tổ Hùng Vương - từ lâu đã trở thành ngày giỗ trọng đại của cả dân tộc Việt Nam, in đậm trong cõi tâm linh của mỗi người dân đất Việt. Dù ở phương trời nào, người Việt Nam đều nhớ ngày giỗ Tổ, đều hướng về vùng đất cội nguồn - xã Hy Cương, Lâm Thao, Phú Thọ. Nơi đây là điểm hội tụ văn hóa tâm linh của dân tộc Việt Nam, là nơi tưởng nhớ, tôn vinh công lao các Vua Hùng, biểu tượng của khối đại đoàn kết dân tộc Việt Nam. Từ bao đời nay, câu ca dao quen thuộc vang mãi trong tâm khảm của mỗi người con đất Việt: “Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày giỗ Tổ mùng Mười tháng Ba”.

Người Việt Nam vốn có truyền thống, đạo lý sâu sắc về cách ứng xử với các bậc tiền nhân, với thế hệ đi trước bằng triết lý: “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”... Chính vì vậy mà các thế hệ nối tiếp nhau luôn tôn kính và biết ơn những người đã có công khai sinh ra đất nước, dân tộc, biết ơn tổ tiên, gia đình và dòng họ. Từ truyền thống, đạo lý đó đã phát triển thành một hệ ý thức văn hóa tinh thần của tín ngưỡng dân tộc độc đáo đó là tín ngưỡng thờ cũng Tổ tiên của mỗi dòng họ và thờ cúng Tổ tiên chung của cả dân tộc: Tín ngưỡng thờ tự các Vua Hùng – những người đã có công tạo dựng cơ đồ Việt Nam ngày nay.

Lễ hội Đền Hùng và giỗ Tổ Hùng Vương được tổ chức hằng năm vào ngày mùng Mười tháng Ba âm lịch, bắt nguồn từ thời đại Hùng Vương dựng nước, là thời kỳ lịch sử trong tiến trình dựng nước và giữ nước hàng mấy nghìn năm của dân tộc Việt Nam. Sự ra đời và tồn tại lâu dài của lễ hội Đền Hùng cùng với tín ngưỡng giỗ Tổ Hùng Vương khẳng định niềm tin vào truyền thống dựng nước và giữ nước đối với các thế hệ cha ông đi trước đã đổ biết bao công sức và xương máu để dựng nước và giữ nước. Chính từ ý nghĩa tâm linh thiêng liêng ấy mà lễ hội Đền Hùng đã trường tồn với thời gian, trường tồn cùng lịch sử dân tộc trong suốt mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước.

Tín ngưỡng thờ cúng các Vua Hùng xuất phát từ đạo lý, từ truyền thống của dân tộc Việt Nam vốn giàu lòng yêu nước và truyền thống đấu tranh kiên cường bất khuất, nhưng cũng rất thủy chung, có trước, có sau, nhân hậu, luôn luôn biết ơn những người đi trước. Lễ hội Đền Hùng đã trở thành động lực tinh thần của dân tộc Việt Nam. Năm 1943, mặt trận Việt Minh đã treo cờ Đảng, cờ Tổ quốc trên gác chuông để tuyên truyền cách mạng kêu gọi toàn dân đoàn kết đánh đổ Nhật - Pháp để cứu nước trước đông đảo quần chúng về dự lễ hội. Sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, trong dịp lễ hội Đền Hùng năm 1946, quyền Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, cụ Huỳnh Thúc Kháng được Chủ tịch Hồ Chí Minh ủy quyền thay mặt Chính phủ về dự lễ hội Đền Hùng. Năm 1954, đoàn quân Nam tiến theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, giải phóng miền Nam, tiến tới thống nhất đất nước đã về tuyên thệ tại Đền Hùng. Ngày 19-9-1954 trước khi về tiếp quản Thủ đô Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gặp gỡ và căn dặn các cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn quân Tiên phong tại Đền Hùng với câu nói bất hủ:

“... Các Vua Hùng đã có công dựng nước
Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước...”.

Năm nay, với nghi thức trang nghiêm, thành kính mang tính cộng đồng sâu sắc, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tiếp tục được tôn vinh thông qua việc dâng hương của lãnh đạo Đảng, Nhà nước; thông qua việc tổ chức lễ tế Lạc Long Quân, Mẫu Âu Cơ và rước kiệu của các xã vùng ven về Đền Hùng…

Phần hội sẽ được tổ chức vui tươi, lành mạnh với nhiều hoạt động mới, đó là chương trình nghệ thuật “Âm vang nguồn cội, đất tổ Hùng Vương”; tổ chức hội chợ du lịch 8 tỉnh Tây Bắc mở rộng tại Đền Hùng và sự tham gia của tỉnh Na-ra của Nhật Bản. Đây là cơ hội để quảng bá văn hóa và du lịch của các tỉnh Tây Bắc, đồng thời tuyên truyền di sản văn hóa các vùng miền, như văn hóa cồng, chiêng Tây Nguyên, đờn ca tài tử của Nam Bộ. Tiếp tục giới thiệu các làn điệu dân ca của tỉnh Phú Thọ, trong đó hát xoan Phú Thọ sẽ được tuyên truyền một cách đậm nét qua biểu diễn của lớp nghệ nhân kế cận tại các làng xoan cổ, giới thiệu những nét văn hóa, những di sản của Phú Thọ, nhất là các di sản được UNESSCO vinh danh để đồng bào khi về giỗ Tổ được thưởng thức.

Trải mấy nghìn năm, với bao thăng trầm, trong tâm thức của cả dân tộc Việt Nam, Đền Hùng luôn là nơi của bốn phương tụ hội, nơi con cháu phụng thờ công đức Tổ tiên. Thời đại Hùng Vương mở đầu cho sự phát triển rực rỡ của dân tộc Việt Nam, chúng ta nguyện mãi mãi giữ gìn và phát huy những giá trị thiêng liêng của tổ tiên, thực hiện thật tốt lời dạy của Bác Hồ: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước/ Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam.

Lâm Thao