Nghị quyết Trung ương 7 (khóa XII) “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đầy đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ” đã tổng kết sâu sắc, đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ, chỉ ra nguyên nhân hạn chế và bài học kinh nghiệm; đề ra các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, trong đó có đội ngũ cán bộ ở các cơ quan Trung ương.

Thực tiễn chứng minh một tổ chức hoạt động có hiệu quả phụ thuộc vào 3 yếu tố: hệ thống tổ chức, đội ngũ cán bộ và cơ chế, phương thức vận hành của tổ chức đó. Ba yếu tố này có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại, tương hỗ và kìm hãm lẫn nhau. Do đó, để nâng cao chất lượng của một trong ba yếu tố này thì cần phải có tác động và nâng cao chất lượng đồng thời cả hai yếu tố còn lại. Vì vậy, để xây dựng được đội ngũ cán bộ Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương hiện nay theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 7 (khóa XII) ngoài các giải pháp tác động vào công tác cán bộ và đội ngũ cán bộ, cần có các giải pháp tác động vào những yếu tố liên quan đến công tác tổ chức bộ máy và cơ chế, phương thức hoạt động. Trong Nghị quyết Trung ương 7 (khóa XII) và trong Chương trình hành động của Ban Chấp hành Đảng bộ Khối thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 (khóa XII) đã xác định nhiều nhiệm vụ và giải pháp, đặc biệt trong Chương trình hành động của Ban Chấp hành Đảng bộ Khối đã đề ra các giải pháp cho từng nhóm các đảng bộ trực thuộc Đảng ủy Khối.

Trong khuôn khổ bài viết, tác giả đi sâu vào phân tích, đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ của Đảng bộ Khối thông qua ba yếu tố nêu trên.

Trước hết, cần tiếp tục xây dựng và hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ của các tổ chức đảng. Hiện nay, trong hầu hết các bộ, ngành, đoàn thể Trung ương, còn tồn tại hai tổ chức đảng là ban cán sự đảng, đảng đoàn và đảng ủy. Đảng ủy Khối là cấp trên trực tiếp của đảng ủy các bộ, ngành, đoàn thể, nhưng không có chính quyền cùng cấp. Cho nên, trên thực tế, vẫn còn những chồng chéo, trùng lắp nhất định về một số nhiệm vụ cụ thể. Do đó, cần phải tiến hành rà soát, xây dựng, điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện một cách chặt chẽ, đầy đủ, cụ thể chức năng, nhiệm vụ của ban cán sự đảng, đảng đoàn và đảng ủy bộ, ngành, đoàn thể Trung ương, cũng như cần rà soát, xây dựng, bổ sung, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ của các loại hình tổ chức đảng trực thuộc đảng ủy các bộ, ngành, đoàn thể nhằm khắc phục thấp nhất những chồng chéo, trùng lắp trong chức năng, nhiệm vụ của hai tổ chức đảng này.

Trong Đảng bộ Khối có các đảng bộ cấp trên cơ sở, đảng bộ cơ sở, chi bộ cơ sở, đảng bộ bộ phận, chi bộ trực thuộc. Về cơ bản, các tổ chức này có “chính quyền” cùng cấp và hiện nay đang hoạt động theo các quy định của Ban Bí thư. Trong số các đảng bộ cấp trên cơ sở, có một số đảng bộ đơn vị sự nghiệp Trung ương - nơi không có ban cán sự đảng thực hiện mô hình đảng ủy lãnh đạo toàn diện, còn lại là theo mô hình đảng ủy phối hợp với ban cán sự đảng, đảng đoàn lãnh đạo bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ chính trị.

Vướng mắc, khó khăn nhất hiện nay của các tổ chức đảng trong Đảng bộ Khối là lãnh đạo nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị theo cơ chế nào? Thực tế cho thấy, mặc dù đã có các quy định cụ thể của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ của các loại hình tổ chức cơ sở đảng, các cấp ủy, tổ chức đảng trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương, song, hầu như không có điều kiện nào bảo đảm để thực hiện được vai trò lãnh đạo nhiệm vụ chính trị, thông thường chỉ dừng ở mức độ là thủ trưởng cơ quan, đơn vị thông báo cho chi bộ, đảng bộ về tình hình và phương hướng, nhiệm vụ thời gian tới, rất ít chi bộ, đảng bộ được bàn bạc, thảo luận và quyết định phương hướng, nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị. Như vậy, nếu quan niệm lãnh đạo nhiệm vụ chính trị là đề ra chủ trương, phương hướng, nhiệm vụ, phân công các tập thể và cá nhân thực hiện, kiểm tra, đôn đốc và đánh giá kết quả việc thực hiện thì có thể nói hầu hết các cấp ủy trong các cơ quan, đơn vị ở Trung ương chưa được giao và cũng không có thẩm quyền, chế tài để thực hiện.

Việc này chỉ có thể được giải quyết thông qua việc rà soát, xây dựng, bổ sung, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, mối quan hệ công tác của các cấp ủy, tổ chức đảng. Muốn vậy, cần  xác định rõ ràng, cụ thể đối tượng, phạm vi, cơ chế và phương thức lãnh đạo cho phù hợp, khả thi, vừa bảo đảm tuân thủ Điều lệ Đảng, vừa đáp ứng yêu cầu thực tiễn; phân định rõ ràng, minh bạch, cụ thể chức năng, nhiệm vụ của từng tổ chức, bảo đảm tránh trùng lắp, chồng chéo; đảm bảo nguyên tắc mỗi việc chỉ giao cho một đầu mối đảm trách, chịu trách nhiệm hoàn toàn, giảm thiểu tối đa những nội dung công việc bắt buộc phải có sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị. Phân công, phân cấp thật cụ thể, rõ ràng về nội dung công việc, về trách nhiệm và thẩm quyền để có thể kiểm tra, giám sát được và đánh giá được kết quả thực hiện của từng tổ chức.

Đây là cũng một giải pháp thiết thực nhằm thực hiện Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XII), đồng thời là giải pháp góp phần làm cho tổ chức được thiết kế khoa học, minh bạch, rõ ràng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các tổ chức đảng trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương hiện nay.

Thứ hai, nâng cao chất lượng công tác cán bộ và công tác quản lý đảng viên. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) có nêu “Công tác tổ chức, cán bộ và quản lý cán bộ, đảng viên còn yếu kém”. Thực tế thời gian qua cũng cho thấy vai trò của các cấp ủy, tổ chức đảng trong công tác cán bộ và quản lý đảng viên, nhất là đảng viên giữ cương vị lãnh đạo, quản lý còn khá hạn chế. Do đó, một bộ phận cán bộ, đảng viên, kể cả đảng viên là cán bộ chủ chốt, sa sút về phẩm chất, thoái hóa về đạo đức, lối sống, vi phạm nguyên tắc sinh hoạt đảng và pháp luật, song chưa được phát hiện, xử lý kịp thời.

Trong công tác tổ chức cán bộ, hạn chế lớn nhất là cấp ủy chưa có vai trò quyết định, chỉ được “tham gia ý kiến” về sắp xếp tổ chức và bố trí cán bộ ở bất cứ cấp nào, chưa thực sự bảo đảm nguyên tắc: “Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ”. Tình trạng phổ biến là cấp ủy chỉ được tham gia ý kiến về nhân sự cụ thể mà ban cán sự đảng, đảng đoàn, lãnh đạo cơ quan, đơn vị đã thông qua, đã quyết định về chủ trương. Cấp ủy các cấp hầu như không được chủ động bàn bạc, quyết định phương hướng, chủ trương công tác tổ chức cán bộ.

Cùng với đó, trong cùng một cơ quan, đơn vị, quy hoạch cấp ủy và quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý chưa được quan tâm đồng bộ, thống nhất, đôi khi là hoàn toàn độc lập với nhau. Nhiều đồng chí được quy hoạch chi ủy, đảng ủy nhưng nằm ngoài quy hoạch chính quyền, và ngược lại nhiều đồng chí được quy hoạch cán bộ cấp vụ, cấp bộ lại không nằm trong quy hoạch cấp ủy.

Đây là thực trạng chung của nhiều tổ chức đảng trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương. Do đó, cần tăng cường hơn nữa trách nhiệm, thẩm quyền của các cấp ủy, tổ chức đảng trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương về công tác cán bộ và công tác quản lý đảng viên. 

Trước hết, cần thông qua cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là thông qua chi bộ đảng, để nắm chắc, để quản lý tốt từng cán bộ, đảng viên trong công tác và trong cuộc sống, đây chính là một trong những giải pháp tăng cường giám sát, kiểm soát quyền lực rất hữu hiệu; cũng là giải pháp nhằm ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong Đảng bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu cơ quan, đơn vị… Vấn đề là phải nghiên cứu, cụ thể hóa nội dung này thành các văn bản quy định, hướng dẫn, trách nhiệm và thẩm quyền rõ ràng của từng cấp ủy đảng và chi bộ thì mới hiện thực hóa được cơ chế kiểm soát quyền lực thông qua tổ chức đảng và đảng viên.

Thứ ba, đổi mới cơ chế, phương thức vận hành trong mối quan hệ công tác giữa cấp ủy và lãnh đạo các cơ quan, đơn vị. Có rất nhiều văn bản quy định ở các cấp về mối quan hệ phối hợp giữa các tổ chức đảng trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương như: Các quy định về sự phối hợp giữa Đảng ủy Khối với ban cán sự đảng, đảng đoàn; về cơ chế phối hợp giữa đảng ủy bộ, ngành, đoàn thể với ban cán sự đảng, đảng đoàn; về cơ chế phối hợp giữa đảng ủy cơ sở với thủ trưởng cơ quan, đơn vị; về cơ chế phối hợp giữa chi ủy với thủ trưởng đơn vị. Các quy định này còn chung chung, hình thức, không rõ việc, không rõ thẩm quyền của từng tổ chức và thiếu chế tài trong tổ chức thực hiện, thực hiện thì tốt, không thực hiện cũng không sao.

Do vậy cần “luật hóa” các quy phạm điều chỉnh hoạt động, hành vi của tổ chức và cá nhân, thì sẽ cần rất ít những văn bản “con” quy định những việc cụ thể, nhất là những việc kiểu như “quan hệ phối hợp” của các tổ chức đảng như hiện nay. Trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương, nếu như quy định được thật rõ ràng, cụ thể, mạch lạc chức năng, nhiệm vụ của từng tổ chức đảng, của ban cán sự đảng, đảng đoàn, của Đảng ủy Khối, của đảng ủy bộ, ngành,... tránh chồng chéo, trùng lắp, lẫn lộn sẽ không cần thiết ban hành các loại quy chế phối hợp như hiện nay (trong Đảng bộ Khối, cấp ủy các cấp, đến tận cấp chi bộ trực thuộc, đã được yêu cầu bắt buộc phải xây dựng quy chế phối hợp với thủ trưởng đơn vị).

Tuy nhiên, có một số việc vẫn phải phối hợp, không giao riêng cho một tổ chức được, nên cần phải xác định những việc phối hợp ấy là việc gì, rồi căn cứ chức năng, nhiệm vụ của từng tổ chức mà phân công, phân nhiệm cho rõ ràng, cụ thể để cùng thực hiện, và khi có vướng mắc, khó khăn thì phải có cơ chế giải quyết phù hợp, hiệu quả.

Hiện nay, ở cấp bộ, ngành có các mối quan hệ đan xen giữa 4 chủ thể: (1) ban cán sự đảng, đảng đoàn; (2) đảng ủy; (3) tập thể lãnh đạo bộ, ngành; và (4) Đảng ủy Khối. Đảng ủy Khối vừa là cấp trên trực tiếp của đảng ủy bộ, vừa có quan hệ phối hợp công tác với ban cán sự đảng, đảng đoàn và tập thể lãnh đạo bộ, ngành. Vì vậy, nếu không xác định thật rõ ràng, cụ thể các mối quan hệ đan xen, phức tạp này thì sẽ rất dễ bị ảnh hưởng đến công việc chung, trong đó có công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Ở cấp cục, vụ, viện và các đơn vị trực thuộc bộ, ngành, đoàn thể thì mối quan hệ giữa cấp ủy và lãnh đạo cấp cục, vụ, viện cũng cần được cụ thể hóa một cách đầy đủ, chặt chẽ. Để nâng cao chất lượng công tác cán bộ thì đảng ủy cục, vụ, viện phải thực sự giữ vai trò hạt nhân chính trị, lãnh đạo toàn diện hoạt động của cục, vụ, viện, trong đó có công tác cán bộ ở cấp này. Như vậy, cần rà soát, bổ sung, hoàn thiện quy chế phối hợp giữa cấp ủy và lãnh đạo cơ quan, đơn vị cho phù hợp với điều kiện thực tế hiện nay.

Để thực hiện việc nâng cao chất lượng công tác cán bộ trong Khối các cơ quan Trung ương cần có lộ trình, bước đi và cách làm cụ thể, phù hợp, nhưng quan trọng nhất là đổi mới tư duy, là thông suốt về nhận thức, tư tưởng. Làm sao để đảm bảo nguyên tắc cao nhất là các tổ chức đảng phải thực sự là hạt nhân chính trị, là người lãnh đạo, cầm quyền trực tiếp ở tất cả các cấp, các cơ quan, đơn vị và phải lấy yêu cầu về chất lượng, hiệu quả hoạt động của Đảng bộ làm tiêu chí hàng đầu để tổ chức thực hiện.

TS. Trương Xuân Cừ
Phó Bí thư Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương