Ở nước nào và vào thời điểm nào cũng vậy, sự thành bại của mọi sự nghiệp hay sự tồn vong, thịnh suy của mọi quốc gia, chế độ đều phụ thuộc rất nhiều vào đội ngũ cán bộ nói chung, trong đó đặc biệt quan trọng là cán bộ cấp chiến lược. Đối với Việt Nam hiện nay, vấn đề cán bộ ngày càng có tầm quan trọng, bởi lẽ, Đảng Cộng sản Việt Nam - Bộ tham mưu của giai cấp công nhân và của dân tộc Việt Nam, là Đảng cầm quyền, Đảng cách mạng và hành động nên nhất cử nhất động của Đảng đều được nhân dân quan tâm sâu sắc và đều có tác động đến tình hình đất nước.

Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm, xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt. Có ba nhân tố quan trọng hàng đầu để thực hiện nhiệm vụ xây dựng Đảng và tạo nên sức mạnh của Đảng. Một là, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng được xây dựng bằng trí tuệ tập thể của toàn Đảng, mang tính cách mạng và sáng tạo, phản ánh quy luật vận động khách quan của xã hội và phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam. Hai là, tổ chức chặt chẽ và vững chắc hệ thống chính trị từ cơ sở đến Trung ương, tạo thành khối đoàn kết thống nhất ý chí và thống nhất hành động. Ba là, đội ngũ cán bộ, đảng viên có đủ phẩm chất và năng lực, trung thành với sự nghiệp và lý tưởng cách mạng. Trong ba yếu tố ấy, đội ngũ cán bộ, đảng viên có vị trí đặc biệt, vì suy cho cùng, đường lối của Đảng đúng đắn, tổ chức của Đảng chặt chẽ cũng do đội ngũ cán bộ của Đảng tạo dựng và thực hiện. Bên cạnh đó, vấn đề cốt tử tạo nên năng lực lãnh đạo của Đảng chính là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược. Đây là những đầu tàu kéo cả đoàn tàu đi về phía trước, là hạt nhân quy tụ đảng viên và nhân dân đồng tâm hợp lực thực hiện đường lối của Đảng.

Như vậy, nếu chúng ta khẳng định xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt thì đồng thời cũng khẳng định: Công tác cán bộ là vấn đề then chốt của nhiệm vụ then chốt đó, và việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược là cốt lõi của các vấn đề then chốt.

1. Công tác cán bộ-Vấn đề then chốt của nhiệm vụ then chốt

Nhận thức rõ vị trí đặc biệt quan trọng của công tác cán bộ, Đảng Cộng sản Việt Nam trong các nghị quyết cũng như trong hoạt động thực tiễn của mình luôn chú trọng công tác cán bộ, đặc biệt, đã có nhiều nghị quyết quan trọng về công tác cán bộ. 

Nhận định chung về công tác cán bộ của Đảng trong những năm qua có thể thấy rõ nhiều nét mới, nhất là đổi mới nhận thức, làm rõ hơn nội dung và phương thức thực hiện nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, đi đôi với phát huy trách nhiệm của tập thể thường vụ cấp ủy, ban cán sự Đảng, đảng đoàn và người đứng đầu của tổ chức trong hệ thống chính trị. Công tác cán bộ ngày càng có nền nếp; quy trình công tác cán bộ ngày càng chặt chẽ, đồng bộ, công khai, minh bạch, dân chủ; công tác kiểm tra, giám sát, bảo vệ chính trị nội bộ được coi trọng hơn; kỷ cương, kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước được tăng cường. Việc bố trí công tác và luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý nhịp nhàng hơn và đã được triển khai thực hiện tương đối sâu rộng ở cấp Trung ương và cấp tỉnh.

Thực tiễn đã khẳng định, để tạo ra sự chuyển biến cơ bản trong công tác cán bộ, cần phải thực hiện đồng bộ các khâu chính yếu; từ đánh giá, quy hoạch, luân chuyển đến đào tạo, bồi dưỡng và bố trí, sử dụng cán bộ.

Bên cạnh những ưu điểm, thành công đã đạt được, công tác cán bộ cũng còn một số khuyết điểm, thiếu sót. Đó là: việc đánh giá và quản lý cán bộ là khâu yếu, nhưng chưa được khắc phục. Việc sắp xếp, bố trí, phân công, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử vẫn còn tình trạng đúng quy trình nhưng chưa đúng người, đúng việc gây bức xúc trong dư luận. Công tác cán bộ chưa góp phần đẩy lùi tiêu cực, tham nhũng; chính sách cán bộ còn có những điểm bất hợp lý. Có bốn nguyên nhân dẫn tới khuyết điểm, yếu kém. Thứ nhất, nhiều cấp ủy và cán bộ lãnh đạo chưa quán triệt sâu sắc nội dung các nghị quyết về công tác tổ chức và cán bộ, dẫn đến thiếu thống nhất trong nhận thức và tổ chức thực hiện. Thứ hai, việc tổ chức thực hiện các nghị quyết về công tác cán bộ còn thiếu nghiêm túc, quyết liệt, còn có hiện tượng “cánh hẩu” đưa người nhà, người thân vào vị trí lãnh đạo. Thứ ba, chậm đổi mới nội dung công tác cán bộ và chậm phát hiện, khắc phục những mặt hạn chế trong công tác tổ chức, cán bộ. Thứ tư, phân công, phân cấp quyền chưa gắn với ràng buộc trách nhiệm, với tăng cường kiểm tra, giám sát. Thứ năm, chưa phát huy hiệu quả vai trò giám sát, phản biện xã hội. Thứ sáu, chậm đổi mới chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy của cơ quan tham mưu về tổ chức, cán bộ.

2. Xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược- Điều cốt lõi của vấn đề then chốt 

Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: Cán bộ là gốc của mọi công việc. Trong đội ngũ cán bộ nói chung, cán bộ cấp chiến lược là gốc của cái gốc đó, là lực lượng nòng cốt, là nhân tố quan trọng nhất trong bộ máy tổ chức Đảng và Nhà nước. Cán bộ cấp chiến lược là những người có đủ phẩm chất và năng lực để tham gia xây dựng và lãnh đạo tổ chức thực hiện đường lối, chính sách, nhiệm vụ ở tầm chiến lược. Đó là những cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý. Có cán bộ cấp chiến lược giỏi thì đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, chuyên môn nghiệp vụ được sử dụng phát huy được mọi khả năng. Cùng một tổ chức bộ máy tương tự, cùng một cơ chế chính sách giống nhau, nhưng có những ban, ngành Trung ương và những tỉnh, thành phố phát triển nhanh, toàn diện, mọi nhiệm vụ đều thực hiện và hoàn thành xuất sắc còn nơi khác nhiệm vụ bê trễ, sản xuất đình đốn, kinh doanh thua lỗ, đời sống cán bộ nhân dân khó khăn. Tất cả đều phụ thuộc vào đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp chiến lược.

3. Một số vấn đề cần quan tâm

Qua thực tiễn, công tác cán bộ và việc xây dựng đội ngũ cán bộ nói chung, xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược nói riêng có thể đúc rút và nêu bật một số vấn đề cần hết sức quan tâm:

Thứ nhất, công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược cần được chú trọng hàng đầu vì đây là đội ngũ quan trọng đặc biệt. Đồng thời với việc xây dựng đường lối, nghị quyết cũng như chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, phải chuẩn bị cán bộ cấp chiến lược để tổ chức thực hiện. Đầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược là đầu tư cho phát triển lâu dài, bền vững.

Thứ hai, trên cơ sở quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về công tác cán bộ, phải tăng cường đoàn kết, phát huy dân chủ trong toàn Đảng và trong xã hội để xây dựng nguồn cán bộ chiến lược đủ đức, đủ tài cho đất nước. Cần kết hợp chặt chẽ việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược với việc tinh giản biên chế bộ máy trong hệ thống chính trị; gắn kết với việc đấu tranh chống các biểu hiện thoái hóa về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống; đấu tranh chống biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Thứ ba, phải nắm vững tiêu chuẩn cán bộ, nhất là tiêu chuẩn đối với cán bộ cấp chiến lược, giải quyết mối quan hệ giữa tiêu chuẩn và cơ cấu cán bộ. Tiêu chuẩn chung của cán bộ là: phẩm chất chính trị tốt, vững vàng, kiên định mục tiêu lý tưởng và con đường xã hội chủ nghĩa, trung thành với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; có đạo đức cách mạng trong sáng, lối sống lành mạnh, có trình độ và khả năng thực hiện những nhiệm vụ công tác chuyên môn được giao. Tiêu chuẩn đối với cán bộ cấp chiến lược là: Có năng lực tham gia, quyết định và tổ chức thực hiện tốt những nhiệm vụ mang tầm chiến lược quan hệ đến quốc kế, dân sinh; có năng lực điều hành, điều khiển, tập hợp quần chúng, phối hợp công tác; có trình độ lý luận chính trị cao và khả năng tổng kết thực tiễn, đúc rút kinh nghiệm; có kiến thức và ý thức xây dựng Đảng, biết làm công tác tổ chức, cán bộ. Có uy tín cao và có phong cách làm việc tập thể, tổ chức khoa học, nói đi đôi với làm, sâu sát thực tế; biết lắng nghe, quyết đoán, dám chịu trách nhiệm.

Thứ tư, đánh giá đúng và sử dụng đúng cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược. Trước hết, phải tìm hiểu kỹ và đánh giá cán bộ theo những tiêu chí đã quy định một cách công tâm, khách quan, khoa học vì đây là khâu đầu tiên và quan trọng nhất của công tác cán bộ cũng như của việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược. Đánh giá đúng thì mới sử dụng cán bộ đúng chỗ, đúng việc. Đánh giá cán bộ là hiểu cán bộ trong sự vận động phát triển, từ hiện tượng tìm ra bản chất, từ biểu hiện bề ngoài tìm ra thực chất bên trong, tìm hiểu về quá khứ và hiện tại để thấy hướng phát triển tương lai. Đã đánh giá đúng rồi thì cần mạnh dạn sử dụng đề bạt, cất nhắc và giao nhiệm vụ đúng lúc; không chờ đợi, không để chậm trễ mất thời cơ của cán bộ.

Thứ năm, tăng cường kiểm tra, giám sát cán bộ, nhất là cán bộ tầm chiến lược, siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong quản lý cán bộ, đi đôi với việc tạo môi trường thuận lợi và động lực để đội ngũ cán bộ không ngừng nâng cao năng lực trí tuệ, đổi mới, sáng tạo.

Thứ sáu, chính sách cán bộ phải nhất quán, thực sự dân chủ, công bằng. Mọi cán bộ đều được đối xử như nhau, đều được tạo điều kiện để phát huy năng lực sở trường, cống hiến thật nhiều cho sự nghiệp chung. Đồng thời, tất cả cán bộ đều được hưởng những chính sách về bồi dưỡng, đào tạo, sử dụng, đề bạt cất nhắc, đãi ngộ... một cách công bằng, hợp lý.

Hiện nay, công tác cán bộ còn nhiều vấn đề đang đặt ra cần tiếp tục giải quyết, nhưng chúng ta đã có những thành công và đã có những bài học kinh nghiệm. Đó là cơ sở vững chắc để công tác cán bộ của Đảng ngày càng hiệu quả, góp phần quyết định vào việc xây dựng đội ngũ cán bộ, trong đó có đội ngũ cán bộ cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới và hội nhập quốc tế.

PGS.TS. Vũ Văn Hiền
Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương