1. Phong cách sống thanh cao, nâng niu tất cả chỉ quên mình
Bác sống đơn giản, thanh cao. Căn nhà sàn nhỏ, mộc mạc, màu gỗ nâu bóng, ẩn sau những lùm cây xanh, hoa nắng đung đưa chan hoà trên con đường sỏi dẫn đến bên cầu. Rất đỗi đơn sơ, quanh năm phảng phất hương thơm của hoa vườn và lộng gió thời đại. Ngôi nhà nằm bên bờ ao, cá nhỏ lao xao quẫy sóng sớm chiều, hàng bụt mọc thẳng tắp nghiêm trang canh cho giấc ngủ của Người.
Ngày nay, ngôi nhà sàn của Bác là địa danh hành hương của hàng triệu đồng bào khắp các miền đất nước, là một điểm đến thăm viếng và tham quan của các đoàn khách quốc tế, bạn bè năm châu đến Hà Nội. Ai đã từng đến đây đều có thể hình dung và chiêm ngưỡng cuộc sống bình dị, tao nhã trong nếp nhà sàn, vườn rau, ao cá. Sẽ chẳng ai quên được bóng dáng Bác ung dung, thư thái, với chòm râu bạc, đôi mắt sáng, chiếc áo cánh rộng màu nâu, nhẹ nhàng nâng niu từng bông nhài, cành ngâu trước mái nhà tràn nắng, gió xôn xao. Không một ai đến thăm nơi ở khiêm nhường này mà không trào dâng nguồn cảm xúc trước một người vĩ đại đã trở thành huyền thoại từ cuộc sống đời thường của mình.
Sinh thời, Bác Hồ đã nhiều lần tặng lụa cho các cụ phụ lão, chăn áo cho chiến sỹ, đường sữa cho em thơ, quà cho thương binh... không thể thống kê hết. Trên giường bệnh nặng, Người còn nhắc: “Nhân dịp Quốc khánh nhớ tặng lụa cho các cụ phụ lão, tặng đường, sữa cho những bà mẹ sinh hai, sinh ba ...” Người thương yêu, lo lắng, gần gũi nhân dân với tấm lòng bao la như biển rộng, ôm cả non sông mọi kiếp người (Tố Hữu). Dù bận trăm công nghìn việc, Bác vẫn dành tình thương yêu và tấm lòng nhân hậu cho những người có hoàn cảnh khó khăn. Đêm giao thừa Tết đầu tiên sau ngày nước nhà giành được độc lập (1946), Bác và đồng chí thư ký đi thăm một gia đình trong một ngõ nhỏ trên phố Sinh Từ, Hà Nội. Đó là nơi ở của một người kéo xe thuê ở tỉnh khác về làm ăn. Do không đủ tiền về quê ăn Tết, lại bị ốm, đang lên cơn sốt, người kéo xe thuê đón giao thừa mà trong phòng ở không có gì. Sau khi thăm hỏi, Bác dặn đồng chí thư ký mang thuốc và quà Tết đến chia sẻ, động viên. Giao thừa Tết Nhâm Dần (1962) Bác thăm gia đình chị Nguyễn Thị Tín, người gánh nước thuê ở ngõ 16, Lý Thái Tổ, Hà Nội. Hoàn cảnh của chị rất vất vả, chồng mất sớm, một mình chị tần tảo nuôi bốn con nhỏ, nên đêm 30 Tết rét buốt mà chị vẫn phải đi gánh nước thuê.
Năm 1967, Không quân của Mỹ đánh phá Hà Nội rất ác liệt. Lúc này Bác vẫn làm việc tại Thủ đô. Mùa hè trời nắng như đổ lửa. Bác thường hỏi bộ đội phòng không, đêm có được ngủ không? Có đủ nước uống không? Thương bộ đội phải chịu cái nắng đổ lửa, Bác đã rút toàn bộ tiền tiết kiệm từ lương và nhuận bút được 25 nghìn đồng mua nước uống giải khát tặng Bộ đội Phòng không. Ngày thương binh đầu tiên (27-7-1947) Bác gửi tặng các bệnh binh một chiếc áo lụa của chị em hội phụ nữ biếu Bác, một tháng lương và tiền một bữa ăn của Bác cùng toàn thể nhân viên làm việc trong Phủ Chủ tịch, tổng cộng là 1.927 đồng (một nghìn chín trăm hai mươi bảy đồng). Lòng nhân ái, quan tâm tận tình sâu sắc đến từng con người, Bác nâng niu tất cả chỉ quên mình (Tố Hữu). Không chỉ suốt cả chặng đường kháng chiến gian nan, sống kham khổ thiếu thốn mà ngay cả khi về Thủ đô, Bác vẫn sống đơn giản, tiết kiệm. Quần áo của Bác chỉ có vài bộ, may cùng kiểu, sau khi may xong đều nhuộm cùng màu gụ. Khi cổ áo bị sờn, anh em đề nghị thay, Bác bảo: “ Cả cái áo chỉ sờn chỗ cổ mà vứt đi thì không được, các chú chịu khó tháo cổ rồi lộn phía trong ra ngoài, may lại vẫn lành như mới”. Khi về Hà Nội Bác vẫn dùng dép cao su, sửa lại nhiều lần, phải đóng đinh giữ cho khỏi tuột quai. Các đồng chí phục vụ mua cho Bác đôi dép lốp mới nhưng Bác nói: “Khi nào không sửa được hẵng hay, giờ mua đôi khác không cần thiết vì vẫn dùng được. Dân ta còn nghèo, mỗi người kể cả Chủ tịch nước cũng phải tiết kiệm”. Qua những việc làm cụ thể, mang lợi ích thiết thực cho nhân dân như ăn, ở, mặc, học hành, đi lại, kế sinh nhai, Người chăm lo, tiết kiệm từng hạt cơm, miếng vải, miếng xà phòng nhỏ cũng là nghĩ đến đồng bào, đồng chí.
Khi tiếp khách bạn Lào, thấy gió mùa đông bắc tràn về, Người lấy khăn tặng hai đồng chí quàng khỏi lạnh. Mùa xuân năm 1969, hội viên Hội hữu nghị Việt-Đức vào thăm, ngồi quây quần bên Bác, Bác thăm hỏi từng người một. Thấy đồng chí Chủ tịch hội húng hắng ho, Bác cởi chiếc khăn quàng của mình và quàng cho đồng chí, một biểu hiện tình cảm của người cha đối với những đứa con từ phương xa về.
Thủ tướng Phạm Văn Đồng viết: Con người của Bác, đời sống của Bác giản dị như thế nào, mọi người đều biết: bữa cơm, đồ dùng, cái nhà, lối sống… Bác suốt đời làm việc, suốt ngày làm việc, từ việc rất lớn: việc cứu nước, cứu dân đến việc rất nhỏ, trồng cây trong vườn, viết một bức thư cho một đồng chí, nói chuyện với các cháu miền Nam, đi thăm nhà tập thể của công nhân, từ nơi làm việc đến phòng ngủ, nhà ăn…
Học tập phong cách Hồ Chí Minh là nhằm trả lại phẩm hạnh của con người với tứ đức mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khái quát: cần, kiệm, liêm, chính, thiếu một đức không thành người. Đạo đức và thực hành đạo đức, trở thành tấm gương đạo đức, văn hóa đạo đức Hồ Chí Minh làm nên sự thanh cao trong phong cách sống của Bác.
2. Phong cách làm việc và lãnh đạo
Phong cách làm việc và lãnh đạo của Bác rất thiết thực. Năm 1927 Bác viết tác phẩm “Đường cách mệnh” để huấn luyện những người là hạt nhân cách mạng truyền bá Chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam. Mở đầu tác phẩm Bác nêu rõ “tư cách người cách mệnh” nổi bật với hai nội dung “giữ chủ nghĩa cho vững ” và “ít lòng ham muốn về vật chất”. Thực hành đạo đức cách mạng là điểm nổi bật của phong cách Hồ Chí Minh. Bác nhấn mạnh đức là gốc, tài là quan trọng. Có đức phải có tài, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó, thậm chí làm hỏng việc. Song có tài mà không có đức thì nguy hiểm vì có thể làm điều xấu, điều ác một cách có tính toán gây hại cho người khác, cho cả cộng đồng. Đạo đức là hành động để hoàn thiện nhân cách của mình đồng thời để phục vụ xã hội, vì dân vì nước, vì những giá trị cao quý của cuộc sống.
Năm 1947 Bác viết tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc”. Bác viết dung dị dễ hiểu: Đảng không phải là một tổ chức để làm quan phát tài. Nó phải làm tròn nhiệm vụ giải phóng dân tộc, làm cho Tổ quốc giàu mạnh, đồng bào sung sướng. Để làm tròn nhiệm vụ ấy, Đảng và mỗi cán bộ đảng viên phải sửa đổi lối làm việc, sửa đổi từ tư tưởng, đạo đức đến tác phong; phải tự phê bình và sửa chữa, sửa đổi công tác cán bộ và cách lãnh đạo… Bác nói và đã làm đúng như vậy từ những việc rất nhỏ, rất cụ thể. Trong một dịp huấn luyện cán bộ vào tháng 5-1950, khi nói về học ở đâu, Bác chỉ rõ: “Học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân dân, không học nhân dân là một thiếu sót rất lớn”.
Năm 1950 Bác đi chiến dịch Biên giới, Bác mặc quần áo bộ đội, cũng thắt bao ngang lưng, lá nguỵ trang trên mũ, khăn mặt vắt vai. Anh em cảnh vệ kiếm được con ngựa, mời Bác cưỡi. Bác bảo: Chúng ta có bảy người, ngựa chỉ có một con, Bác cưỡi sao tiện. Anh em khẩn khoản mãi, không nỡ từ chối, Bác trả lời: Thôi được, các chú cứ mang ngựa theo để nó đỡ hộ ba lô, gạo nước và thức ăn. Trên đường đi ai mệt thì cưỡi. Bác mệt Bác cũng sẽ cưỡi. Thế là Bác cùng hành quân với bộ đội, dân công.
Khi nói về bệnh quan liêu, Bác viết: Có nơi bệnh quan liêu trầm trọng đến nỗi cán bộ vừa phỉnh dân, vừa dọa nạt dân. Bệnh quan liêu, mệnh lệnh chỉ đưa đến một kết quả là: Hỏng việc. Vì vậy chúng ta phải mau mau chữa bệnh nguy hiểm ấy. Trong phiên họp Hội đồng Chính phủ tháng 9-1963, nhân dịp Quốc khánh, Bác đem đến một hộp bút và nói: Hôm nay tôi xin tặng các vị, các chú mỗi người một cây bút để làm việc. Bác đưa tận tay từng bộ trưởng, từng ủy viên. Mọi người nhìn lên nắp bút thấy dòng chữ Bác đã khắc: “Bút chống quan liêu. 2-9-1963”.
Phong cách lãnh đạo, phong cách làm việc của Bác cụ thể, dễ hiểu, sâu sắc. Đó không chỉ là phương pháp huấn luyện cán bộ của Bác, mà trước hết đó là ý thức tôn trọng cán bộ, tôn trọng người nghe, nói rộng ra là tôn trọng người dân. Sự tôn trọng, thương yêu và phát huy quyền làm chủ của người dân đã trở thành nhân cách đạo đức Hồ Chí Minh, nên dù một công việc khó đến đâu Bác cũng nói và làm cho dân hiểu, dân tin để từ đó dân tự làm và trở thành phong trào cách mạng của quần chúng.
Đến làm việc với công nhân, nông dân, bộ đội, tri thức… bao giờ Bác cũng xem xét những việc tưởng như tầm thường nhỏ nhặt: chỗ ăn, chỗ ngủ, chỗ vệ sinh. Trong quan hệ với mọi người, Bác thường để tâm đến những khía cạnh bình thường nhất bởi đó là những nhu cầu thiết yếu của đời thường. Vì theo Bác: Với con người không có gì là nhỏ nhặt và tầm thường. Chính ý thức tôn trọng và phát huy mọi khả năng của con người mà Bác như một nam châm lớn có sức thu hút tất cả mọi người vào công việc vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Phong cách Hồ Chí Minh có sức truyền cảm lớn. Nhà báo U. Bớt-séc (Pháp) khẳng định: “Người ta không thể trở thành Hồ Chí Minh. Nhưng ở Cụ Hồ, mỗi người có thể học một số điều làm cho mình trở thành tốt hơn”.
Trần Công Huyền