Văn hóa quân sự Việt Nam là một bộ phận của nền văn hóa dân tộc. Hệ giá trị văn hóa quân sự Việt Nam là tổng thể các giá trị văn hóa quân sự được hun đúc, tạo nên trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc, có khả năng chi phối mạnh mẽ đến tư duy hoạt động của tổ chức quân sự và con người trong tổ chức. Đồng thời, tác động đến nhiều lĩnh vực khác của đời sống xã hội, nhất là trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trước yêu cầu của thời kỳ hội nhập, mở cửa quốc tế hiện nay, bảo vệ nền văn hóa dân tộc, phát triển hệ giá trị văn hóa quân sự, chống các hoạt động “xâm lăng về văn hóa” có ý nghĩa cấp bách, quan trọng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các thế lực thù địch đang triệt để sử dụng chiến lược “diễn biến hòa bình” để chống phá cách mạng nước ta, nhất là tiến công mạnh mẽ hơn vào lĩnh vực tư tưởng - văn hóa, coi đây là mặt trận hàng đầu, mũi nhọn để đột phá, thọc sâu, xuyên tạc, bôi nhọ, đả kích bản sắc văn hóa dân tộc, truyền bá lối sống thực dụng, vụ lợi cá nhân, sùng bái đồng tiền vô phi nhân tính... Kích thích sự phục hồi, phát triển lối sống mê tín dị đoan; tìm hiểu, mua chuộc, lôi kéo, kích động các thành phần phản động, tư tưởng bất mãn, cơ hội chống lại Đảng, Nhà nước và nhân dân. Đại hội XII của Đảng khẳng định: Đạo đức, lối sống có mặt xuống cấp đáng lo ngại... Môi trường văn hóa còn tồn tại những biểu hiện thiếu lành mạnh, ngoại lai, trái với thuần phong mỹ tục; tệ nạn xã hội và một số loại tội phạm có chiều hướng gia tăng. Việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa đạt hiệu quả chưa cao.

Vấn đề đặt ra hiện nay cho các học viện, nhà trường quân đội là cần thường xuyên bồi dưỡng hệ giá trị văn hóa quân sự Việt Nam cho đội ngũ học viên đào tạo sĩ quan, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học, xây dựng nhân cách người quân nhân cách mạng và nâng cao sức đề kháng. Theo đó, cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:

Một là, tăng cường công tác giáo dục nâng cao nhận thức về hệ giá trị văn hóa quân sự Việt Nam cho học viên đào tạo sĩ quan

Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tăng cường giáo dục quan điểm của Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam, nâng cao nhận thức cho học viên về hệ giá trị quân sự Việt Nam. Giáo dục cho học viên thấy rõ nét đặc sắc trong văn hóa quân sự Việt Nam đã tạo nên sức mạnh to lớn để nhân dân ta chiến thắng mọi đế quốc xâm lược; là nhân tố quan trọng làm gia tăng sức mạnh quân sự, đáp ứng yêu cầu của phương thức đấu tranh bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống. Nâng cao nhận thức, tình cảm, ý chí quyết tâm cho học viên nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học, đồng thời giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa quân sự của dân tộc vào thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Giáo dục cho học viên thẩm thấu lòng yêu nước nồng nàn, tinh thần xả thân vì nước là giá trị hàng đầu, đóng vai trò chủ đạo trong hệ giá trị văn hóa quân sự truyền thống của dân tộc Việt Nam. Nắm chắc tình hình nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng. Làm rõ đối tượng, đối tác, bản chất, âm mưu của các thế lực thù địch, tinh thần cảnh giác cách mạng. Giáo dục pháp luật nhà nước, kỷ luật quân đội, chuẩn mực phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống. Đồng thời, trang bị những kiến thức cần thiết về kinh tế, văn hóa, xã hội, kỹ năng sống bảo đảm mọi học viên có khả năng lĩnh hội, tiếp thu các giá trị văn hóa quân sự, góp phần nâng cao khả năng phòng, chống, miễn dịch trước nguy cơ xâm lăng về văn hóa.

Cần sử dụng tốt các phương tiện thông tin đại chúng, các hình thức tuyên truyền cổ động, đẩy mạnh nghiên cứu, tổng kết khoa học, lý luận và thực tiễn về văn hóa quân sự Việt Nam và xác định chương trình, nội dung phù hợp đưa vào giảng dạy trong các nhà trường quân đội để mỗi học viên sĩ quan tự hoàn thiện và khẳng định bản lĩnh văn hóa của mình.

Hai là, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, biện pháp bồi dưỡng giá trị văn hóa quân sự Việt Nam cho đội ngũ học viên

Thực tế, các giá trị văn hóa quân sự đã được gắn vào chương trình, nội dung giáo dục cho các đối tượng và thu được những thành tựu nhất định. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội về chính trị như: tình trạng ngại học lịch sử dân tộc, ít quan tâm, tìm hiểu các giá trị văn hóa truyền thống, văn hóa quân sự... Vì vậy, cấp ủy các cơ quan, khoa giáo viên và đơn vị quản lý học viên cần tiếp tục quán triệt quan điểm của Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo gắn với nâng cao chất lượng bồi dưỡng các giá trị văn hóa quân sự Việt Nam. Rà soát một cách có hệ thống về nội dung, chương trình giáo dục lịch sử, nghệ thuật quân sự, quan điểm về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, chủ trương của Đảng về xây dựng, phát triển quân đội... Từ đó, bổ sung, hoàn thiện nội dung, chương trình đào tạo cho các đối tượng phù hợp, hiệu quả.`Hình thức bồi dưỡng chủ yếu thông qua các hoạt động giảng dạy để truyền thụ kiến thức, hiểu biết về hệ giá trị văn hóa quân sự Việt Nam cho học viên. Đồng thời, chú trọng bồi dưỡng thông qua thực tiễn tổ chức các hội thi tìm hiểu về lịch sử văn hóa quân sự; thông qua tham quan các di tích lịch sử, các bảo tàng, nhà văn hóa, tọa đàm, diễn đàn, tổ chức hội thảo khoa học, sinh hoạt học thuật. Mời các chuyên gia lịch sử, các nhà văn hóa trao đổi, hội thoại, nói chuyện. Tổ chức các mô hình, câu lạc bộ văn hóa phù hợp với từng đối tượng học viên và thực tiễn từng học viện, nhà trường để để đáp ứng nhu cầu hưởng thụ, sáng tạo các giá trị văn hóa quân sự của học viên. Thông qua các hình thức giúp học viên củng cố kiến thức, nâng cao hiểu biết về giá trị văn hóa quân sự Việt Nam.

Ba là, phát huy vai trò của các thiết chế văn hóa trong bồi dưỡng các giá trị văn hóa quân sự cho học viên

Cấp ủy, tổ chức đảng hàng tháng, hàng quý phải phân tích, đánh giá chính xác thực trạng hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa ở đơn vị để có biện pháp lãnh đạo và chỉ đạo sát đúng, có tính khả thi. Quá trình duy trì hoạt động của các thiết chế văn hóa trong bồi dưỡng các giá trị văn hóa quân sự cho học viên phải thực hiện tốt phương châm “ngắn gọn, nhỏ lẻ, linh hoạt, kịp thời, thường xuyên” trong công tác văn hóa quần chúng. Chú trọng đầu tư kinh phí cho hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa một cách phù hợp với điều kiện cụ thể của mỗi học viện, nhà trường. Đồng thời, duy trì nền nếp và thực hiện nghiêm quy chế hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa. Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của hệ thống thư viện, bảng tàng, phòng Hồ Chí Minh, câu lạc bộ quân nhân... nhằm phát huy tinh thần chủ động, tích cực, nỗ lực của mỗi cán bộ, giảng viên, học viên đối với việc giữ gìn và phát triển các giá trị văn hóa quân sự. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc sử dụng các thiết chế văn hóa, kịp thời khắc phục những sai lệch, tiêu cực, có biện pháp giải quyết phù hợp. Biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích tốt trong công tác, góp phần tích cực vào việc bồi dưỡng các giá trị văn hóa quân sự cho học viên.

Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học viên trong tự bồi dưỡng các giá trị văn hóa quân sự. Đồng thời, chủ động đấu tranh làm thất bại âm mưu “phi chính trị hóa” quân đội trên lĩnh vực tư tưởng  - văn hóa.

Phẩm chất, nhân cách được tạo nên bởi nhiều yếu tố, trong đó tự học, tự bồi dưỡng giữ vai trò quyết định. Thực tiễn đã chứng minh dù điều kiện khách quan có thuận lợi đến đâu, nhưng nếu từng học viên thiếu tự giác, không tích cực tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu trưởng thành thì hiệu quả việc bồi dưỡng các giá trị văn hóa quân sự hiệu quả không cao. Vì vậy, mỗi học viên cần phải xây dựng chương trình, kế hoạch tự phấn đấu, tu dưỡng theo các chuẩn giá trị văn hóa quân sự, phẩm chất, nhân cách “Bộ đội Cụ Hồ” một cách cụ thể, thiết thực. Phấn đấu, hoàn thiện bản thân theo các tiêu chí “chân – thiện – mỹ”, nâng cao năng lực tư duy văn hóa, bản lĩnh văn hóa. Thực hiện tốt việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh bằng những việc làm thiết thực hằng ngày gắn với thực hiện Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”. Mỗi học viên cần xây dựng cho mình đức tính cần cù, nhẫn nại, kiên trì, bền bỉ, lấy tu dưỡng phẩm chất, đạo đức người quân nhân cách mạng làm gốc làm nền tảng. Đồng thời, tích cực tham gia các hoạt động văn hóa quần chúng, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa.

Xây dựng cho học viên đào tạo sĩ quan có bản lĩnh chính trị vững vàng, tự miễn dịch trước các tác động tiêu cực. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần chủ động, nhạy bén phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn trong nghiên cứu, tổng kết lý luận, kịp thời nắm bắt, dự báo chính xác âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch. Đồng thời, có biện pháp ngăn chặt những tác động tiêu cực từ mặt trái cơ chế thị trường, các tệ nạn xã hội, góp phần giữ vững và phát huy các giá trị văn hóa quân sự trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Đại úy Hà Trọng Sức
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng