Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm nhằm tăng cường hiệu quả giám sát, bảo đảm QH, HĐND thực hiện tốt hơn trách nhiệm của cơ quan quyền lực nhà nước, cơ quan đại biểu của nhân dân, thay mặt nhân dân giám sát người giữ chức vụ do QH, HĐND bầu hoặc phê chuẩn trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao; qua đó, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm sẽ giúp những người được lấy phiếu thấy được mức độ tín nhiệm của mình để có phương hướng khắc phục khuyết điểm, thiếu sót, tiếp tục phấn đấu, rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, nâng cao bản lĩnh dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, phát huy tối đa năng lực và nhiệt huyết để cống hiến, nâng cao hiệu quả công việc.

Ngay sau khi có chủ trương lấy phiếu tín nhiệm, thực hiện Nghị quyết số 35/2012/QH13 ngày 21-11-2012 của QH Khóa XIII, QH, HĐND các cấp đã hai lần thực hiện việc lấy phiếu tín nhiệm (năm 2013 và 2014). Kết quả đã khẳng định đây là chủ trương đúng đắn, cần thiết, đáp ứng yêu cầu phát triển của nước ta trong giai đoạn mới. Việc lấy phiếu tín nhiệm đã phát huy được tác dụng tốt, thu hút được sự quan tâm, đồng tình ủng hộ của dư luận, sự tin tưởng của cử tri và nhân dân cả nước. Đây thực sự là một kênh thông tin quan trọng để các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét mức độ tín nhiệm và đánh giá cán bộ chính xác hơn.

Có cơ chế để nhân dân tham gia giám sát

Để tiếp tục rà soát, hoàn thiện cơ chế lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm và kịp thời rút kinh nghiệm cho những lần lấy phiếu tín nhiệm tiếp theo, Nghị quyết số 85/2014/QH13 đã có những sửa đổi, bổ sung quan trọng về phạm vi, đối tượng được lấy phiếu tín nhiệm, thời hạn, thời điểm lấy phiếu tín nhiệm (chuyển từ định kỳ hàng năm, bắt đầu từ năm thứ hai của nhiệm kỳ sang lấy phiếu một lần trong mỗi nhiệm kỳ vào kỳ họp thường lệ cuối năm thứ ba của nhiệm kỳ) và hệ quả của việc lấy phiếu tín nhiệm. Đối với mức độ lấy phiếu tín nhiệm vẫn gồm 3 mức là “tín nhiệm cao”, “tín nhiệm”, “tín nhiệm thấp”. Tiếp đó, QH đã luật hóa quy định lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm trong Luật Hoạt động giám sát của QH và HĐND năm 2015, xác định cụ thể phạm vi đối tượng lấy phiếu tín nhiệm, trình tự và hệ quả lấy phiếu tín nhiệm tại QH và HĐND. Các vấn đề về thời hạn, thời điểm, quy trình lấy phiếu tín nhiệm được thực hiện theo nghị quyết của QH.

Căn cứ vào các văn bản pháp lý nêu trên, trong nhiệm kỳ QH Khóa XIV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016 - 2021, QH, HĐND các cấp sẽ tiến hành hoạt động lấy phiếu tín nhiệm một lần vào giữa nhiệm kỳ. Hoạt động này diễn ra trong bối cảnh cả nước đang tích cực thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, đặc biệt Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Để hoàn thành tốt nhiệm vụ quan trọng này, cần tập trung vào những giải pháp, kiến nghị sau:

Thứ nhất, các cấp ủy Đảng cần lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát để hoạt động lấy phiếu tín nhiệm tại QH, HĐND bảo đảm chặt chẽ, thận trọng, đúng quy định, dân chủ, khách quan, công tâm, thực chất, đạt mục đích, yêu cầu đặt ra, không hình thức, duy tình. QH, HĐND các cấp phải thực hiện tốt công tác chuẩn bị, đặc biệt là bảo đảm về phương tiện kỹ thuật và phân công tổ chức thực hiện. Nghiêm cấm và xử lý nghiêm minh việc vận động, lôi kéo hoặc có hành vi tác động làm sai lệch mức độ tín nhiệm hoặc lợi dụng lấy phiếu tín nhiệm để làm tổn hại uy tín tập thể và cá nhân, gây chia rẽ, mất đoàn kết nội bộ. Căn cứ vào kết quả lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm, kiên quyết sàng lọc, miễn nhiệm, thay thế, cho từ chức đối với cán bộ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, làm việc kém hiệu quả, không hoàn thành nhiệm vụ, yếu về năng lực, kém về phẩm chất đạo đức, tín nhiệm thấp mà không chờ hết nhiệm kỳ, hết tuổi công tác.

Thứ hai, tiếp tục rà soát, hoàn thiện văn bản hướng dẫn công tác lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm quy định theo Luật Hoạt động giám sát của QH, HĐND, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Nghị quyết số 85/2014/QH13. Trường hợp cần thiết thì đề nghị QH, UBTVQH kịp thời sửa đổi, bổ sung hoặc hướng dẫn để xác định cụ thể đối tượng lấy phiếu tín nhiệm, thời hạn, thời điểm lấy phiếu tín nhiệm cũng như xác định các mức tín nhiệm phù hợp với từng chức danh lãnh đạo, quản lý ...

Thứ ba, các ĐBQH, đại biểu HĐND phải nhận thức sâu sắc trách nhiệm thay mặt cử tri, thay mặt nhân dân thực hiện quyền giám sát, đánh giá tín nhiệm đối với người được QH, HĐND bầu hoặc phê chuẩn. Do đó, mỗi đại biểu phải nâng cao tinh thần trách nhiệm trong thảo luận, đánh giá một cách thận trọng, khách quan, công tâm và chính xác mức độ tín nhiệm của mình đối với người được lấy phiếu tín nhiệm. Muốn vậy, đại biểu phải thực sự lắng nghe ý kiến, kiến nghị của cử tri, dành thời gian nghiên cứu báo cáo của người được lấy phiếu tín nhiệm, báo cáo của Ủy ban MTTQ, lắng nghe, sàng lọc thông tin được phản ánh qua các phương tiện thông tin đại chúng và dư luận xã hội một cách cẩn trọng.

Thứ tư, người được lấy phiếu tín nhiệm phải chuẩn bị báo cáo về kết quả thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao và phẩm chất, đạo đức, lối sống một cách trung thực, khách quan. Thực hiện công khai Bản kê khai tài sản, thu nhập theo quy định, đồng thời phải trả lời nghiêm túc, đầy đủ, trung thực những vấn đề mà ĐBQH, đại biểu HĐND nêu. Để thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XII), người được lấy phiếu có trách nhiệm kiểm điểm, đánh giá về việc có những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong báo cáo bằng văn bản của mình gửi QH, HĐND, làm căn cứ cho ĐBQH, đại biểu HĐND đánh giá mức độ tín nhiệm.

Thứ năm, cần có cơ chế để nhân dân tham gia giám sát hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm, chẳng hạn thông tin về kết quả kiểm phiếu. Đồng thời, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát quá trình “hậu lấy phiếu tín nhiệm” để theo dõi, đánh giá việc khắc phục những thiếu sót, hạn chế của người được lấy phiếu tín nhiệm, báo cáo với QH, HĐND trong lần lấy phiếu tín nhiệm tiếp theo.