Quá trình lãnh đạo và xây dựng quân đội cách mạng, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã vận dụng một cách sáng tạo nguyên lí cơ bản của Chủ nghĩa Mác-Lênin về xây dựng quân đội kiểu mới và dành nhiều công sức chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ, trong đó có đội ngũ chính uỷ, chính trị viên (CU, CTV). Họ là những đại diện ưu tú của Đảng trong quân đội, chịu trách nhiệm xây dựng cơ sở chính trị, tổ chức lãnh đạo, vận động quần chúng làm cách mạng và tổ chức đấu tranh trên mặt trận chính trị, tư tưởng.
Trong từng giai đoạn phát triển của lực lượng vũ trang cách mạng, từ khi thành lập các Đội tự vệ trong cao trào 1930-1931 đến các Đội du kích cứu quốc, Đội Cứu quốc quân, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, Giải phóng quân Việt Nam, các đại biểu của Đảng dưới các tên gọi khác nhau như: “chính trị phái viên”, “chính trị chỉ đạo viên”, “chính trị uỷ viên” đã luôn có mặt bên cạnh người đội trưởng để lãnh đạo và tiến hành công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho các đội viên. Được tôi luyện trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, đội ngũ CU, CTV không ngừng lớn mạnh và trưởng thành, họ thực sự là những tấm gương trong chiến đấu trên mặt trận, là hạt nhân quy tụ sức mạnh, lòng nhiệt huyết của quần chúng trong đấu tranh chống kẻ thù xâm lược. Sự trưởng thành và phát triển của đội ngũ CU, CTV luôn gắn liền với sự phát triển và trưởng thành của quân đội ta ngày nay, trong đó đặc biệt cần phải nhấn mạnh đến vai trò hạt nhân nòng cốt của đội ngũ CU, CTV trong tổ chức xây dựng lực lượng và giữ vững vai trò lãnh đạo tuyệt đối của Đảng đối với quân đội trong mọi điều kiện, hoàn cảnh.
Khi nói về vai trò của CU, CTV trong lực lượng vũ trang cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh “Về mặt chính trị, cấp nào cũng có một người chính trị phái viên do đoàn thể cách mạng chọn trong bộ đội ấy hoặc phái người ngoài đến làm”(1) và “người chính trị viên tốt thì bộ đội ấy tốt, người chính trị viên không làm tròn nhiệm vụ thì bộ đội ấy không tốt”(2), “chính trị viên là linh hồn của đội”(3). Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đặt ra yêu cầu: CU, CTV còn phải là người mẫu mực về đạo đức, lối sống và tiên phong trong hoạt động, “phải là người kiểu mẫu trong mọi công việc”(4). Trong giai đoạn cách mạng mới, trước những diễn biến phức tạp của đời sống chính trị, xã hội trong nước và quốc tế, trước những âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch đối với cách mạng Việt Nam, để không ngừng nâng cao cảnh giác cách mạng, giữ vững sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng đối với quân đội, yêu cầu về phẩm chất, năng lực của đội ngũ CU, CTV cần phải tiếp tục nâng cao về mọi mặt. Theo tinh thần Nghị quyết 513/NQ-ĐUQSTƯ của Đảng uỷ quân sự Trung ương đã xác định: “Cán bộ được bổ nhiệm CU, CTV phải là những đồng chí đủ tiêu chuẩn, tiêu biểu về phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống; có năng lực tiến hành công tác đảng, công tác chính trị (CTĐ, CTCT); có tính đảng và tính nguyên tắc cao; thực sự tiền phong gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết trong đảng bộ và đơn vị; có đủ điều kiện và tín nhiệm làm bí thư cấp uỷ”. Trong đó, yêu cầu về phẩm chất, năng lực nói chung và yêu cầu về đạo đức nói riêng là những nội dung cốt lõi, quyết định đến chất lượng, hiệu quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ, uy tín của đội ngũ CU, CTV. Việc tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng của mỗi CU, CTV theo Tư tưởng Hồ Chí Minh hiện nay cần phải được cụ thể hoá với những yêu cầu cơ bản sau:
Một là, chính ủy, chính trị viên phải thực sự tiêu biểu về phẩm chất chính trị.
CU, CTV là người giữ định hướng chính trị cho đơn vị, như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Con đường chính trị là cái kim chỉ nam của đội, chính trị viên là người nắm cái kim chỉ nam ấy”(5). Do vậy, CU, CTV phải là người tiêu biểu cả về phẩm chất và năng lực, trước hết là về đạo đức cách mạng; thực sự vững vàng về chính trị, kiên định lập trường giai cấp, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì mục tiêu lý tưởng của Đảng. Đối với CU, CTV, phẩm chất chính trị không chỉ mang ý nghĩa cá nhân mà còn có tác dụng định hướng chính trị cho cán bộ, chiến sỹ và trong giải quyết các mối quan hệ công tác. Đồng thời, đạo đức của CU, CTV còn là đạo đức cách mạng, đạo đức chính trị của Đảng được biểu hiện bằng sự trung thành tuyệt đối với Đảng, với Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, với nhân dân; kiên định mục tiêu, con đường chủ nghĩa xã hội của cách mạng Việt Nam. CU, CTV phải là người có tinh thần triệt để cách mạng, có ý chí kiên cường dũng cảm, chiến đấu đến cùng cho mục tiêu, lý tưởng của Đảng, có thái độ dứt khoát với kẻ thù, không mơ hồ ảo tưởng, có thái độ trung thực, thật thà với Đảng, kiên quyết chấp hành đường lối, chính sách, Điều lệ của Đảng, pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội… CU, CTV còn phải có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng, kiên quyết đấu tranh bảo vệ hệ tư tưởng, quan điểm, đường lối đổi mới của Đảng; không ngả nghiêng, dao động, thắng không kiêu, bại không nản, tỉnh táo trước mọi âm mưu thủ đoạn của kẻ thù; sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ Đảng giao trong bất cứ điều kiện hoàn cảnh nào.
Hai là, CU, CTV phải là người mẫu mực về đạo đức, lối sống, có tính kỷ luật, sự tín nhiệm cao, là trung tâm đoàn kết trong đơn vị.
CU, CTV phải thực sự tiêu biểu cho những đức tính tốt đẹp của người quân nhân cách mạng, của “Bộ đội cụ Hồ”. Bác thường xuyên nhắc nhở: “Chính trị viên lãnh đạo bằng lời nói chưa đủ, phải lãnh đạo bằng hành động nữa. Mình chủ trương cho bộ đội làm việc gì thì mình phải làm trước, làm đúng, hết sức làm hơn ai hết. Từ công việc nhỏ đến công việc to đều như thế. Gặp lúc gay go, nguy hiểm chừng nào thì người lãnh đạo càng xông pha trước chừng ấy mới kéo được người khác theo mình”(6). “Đối với bộ đội, chính trị viên phải thân thiết như một người chị, công bình như một người anh, hiểu biết như một người bạn”(7).
Trong giai đoạn hiện nay, người CU, CTV không chỉ tiêu biểu cho những phẩm chất tốt đẹp trong truyền thống văn hoá dân tộc mà còn là tấm gương tiêu biểu cho trí tuệ, đạo đức, văn minh trong thời đại mới: suốt đời phấn đấu hy sinh cho mục tiêu, lý tưởng của Đảng, trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng đặt lợi ích của Đảng, của Tổ quốc lên trên hết; nắm chắc chức trách, nhiệm vụ, yên tâm gắn bó với sự nghiệp xây dựng quân đội, có tinh thần trách nhiệm cao trước đơn vị, tận tuỵ với công việc, ham học tập, cầu tiến bộ, quyết tâm hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; có lối sống trong sạch, lành mạnh, giản dị, khiêm tốn, cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư; giải quyết hài hoà mối quan hệ giữa quyền lợi và nghĩa vụ, giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể; không tham vọng cá nhân, không đặc quyền, đặc lợi, cơ hội, xu nịnh, bè phái, tham nhũng…; có ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm, là trung tâm đoàn kết, có tín nhiệm cao trong tổ chức đảng và trong đơn vị, được cán bộ, chiến sỹ tôn trọng, quý mến; có tinh thần cảnh giác cách mạng cao, kiên quyết đấu tranh chống mọi âm mưu, thủ đoạn của các loại kẻ thù.
Ba là, CU, CTV phải có kiến thức, năng lực toàn diện, phải giỏi tiến hành CTĐ, CTCT.
Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu rất cao đối với việc tu dưỡng rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, vì đạo đức là nền tảng, “cái gốc” của người cán bộ của Đảng; đồng thời Người đặt ra yêu cầu CU, CTV cũng là người phải có năng lực rất toàn diện. “Người chính trị viên phải có nhiều tư cách lãnh đạo, rất nhiều năng lực. Công việc chính trị viên phức tạp chừng nào thì cần họ có năng lực chừng ấy”(8). “Chính trị viên phải có nhiều năng lực lãnh đạo, năng lực này phải đủ mọi mặt quân sự lẫn chính trị, năng lực giải quyết vấn đề cấp bức cũng như vấn đề sinh hoạt hằng ngày về chính trị hay vật chất”(9).
CU, CTV phải là người có kiến thức rất toàn diện cả chính trị, quân sự, kinh tế, văn hoá, kỹ thuật, khoa học nghệ thuật quân sự, đặc biệt là kiến thức về CTĐ, CTCT. Kiến thức toàn diện của CU, CTV được biểu hiện cụ thể là: sự hiểu biết sâu sắc những quan điểm cơ bản của Chủ nghĩa Mác-Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh; nắm vững đường lối, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước; có kiến thức chuyên sâu về CTĐ, CTCT đồng thời phải có kiến thức về khoa học nghệ thuật quân sự, chuyên môn kỹ thuật. CU, CTV phải có đủ năng lực để làm tròn nhiệm vụ là người chủ trì về chính trị, trực tiếp tổ chức tiến hành CTĐ, CTCT và tham gia thực hiện các kế hoạch công tác chung của đơn vị.
Vì vậy, CU, CTV phải có năng lực tư duy lý luận, có khả năng tổng kết hoạt động thực tiễn, biết rút ra những kinh nghiệm có ý nghĩa chỉ đạo hoạt động thực tiễn, có khả năng vận dụng lý luận vào hoạt động thực tiễn, chủ động sáng tạo giải quyết những vấn đề thực tiễn và cuộc sống đặt ra. CU, CTV phải luôn sâu sát bộ đội, có khả năng quan sát, phân tích, tổng hợp, đánh giá tình hình thực tiễn đặt ra. CU, CTV là người có khả năng tuyên truyền, vận động, đoàn kết và tổ chức phong trào hành động cách mạng của quần chúng thực hiện đường lối chủ trương chính sách của Đảng, nhiệm vụ của quân đội, nhiệm vụ cụ thể của đơn vị. CU, CTV còn phải có năng lực quản lý đơn vị, quản lý bộ đội về mọi mặt. Đó là khả năng quản lý chỉ huy về quân sự, hậu cần, kỹ thuật. Vai trò của người bí thư, chất lượng, hiệu quả CTĐ, CTCT phụ thuộc trực tiếp vào khả năng quản lý chỉ huy đơn vị của CU, CTV.
Bốn là, CU, CTV phải là người có tính Đảng, tính nguyên tắc cao, có phương pháp tác phong dân chủ, sâu sát thực tế, nói đi đôi với làm.
CU, CTV là cán bộ, là đại biểu của Đảng trong quân đội. Vì vậy, một trong những phẩm chất không thể thiếu được đối với CU, CTV là phải có tính đảng, tính nguyên tắc rất cao. Trong bất kỳ điều kiện hoàn cảnh nào, CU, CTV cũng phải đứng vững trên lập trường của giai cấp công nhân, “phải đi đúng con đường chính trị của Đảng”. Mọi hoạt động của CU, CTV phải hướng vào thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng. CU, CTV phải tôn trọng tập thể, trước hết là tập thể cấp uỷ, thường vụ, tập thể chỉ huy; đề cao vai trò lãnh đạo của tổ chức đảng, phát huy hiệu lực của người chỉ huy, lắng nghe ý kiến của mọi người. Phương pháp làm việc của CU, CTV phải khoa học, vững vàng về nguyên tắc nhưng linh hoạt trong xử lý công việc cụ thể; lấy việc giáo dục thuyết phục, nêu gương, cảm hoá mọi người làm chính. Tác phong của CU, CTV là làm việc có kế hoạch, sâu sát, cụ thể tỷ mỷ, lý luận kết hợp với thực tiễn, nói đi đôi với làm, nói ít, làm nhiều…
Trước sự phát triển của nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ xây dựng quân đội mạnh về chính trị làm cơ sở nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu, đặt ra yêu cầu tu dưỡng, rèn luyện rất cao và toàn diện cả về phẩm chất năng lực của CU, CTV. Theo Tư tưởng Hồ Chí Minh, việc tu dưỡng, rèn luyện trước hết phải tập trung nâng cao phẩm chất đạo đức chính trị. Trong đó, người CU, CTV phải ý thức sâu sắc hơn về vị trí, vai trò của mình trong sự nghiệp xây dựng quân đội hiện nay, nêu cao tính tích cực, tự giác tu dưỡng phấn đấu, rèn luyện, không ngừng học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
-----------------------------------------
(1). Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, H 2002, tập 3, tr472
(2). Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, H 2002, tập 5, tr392
(3). Hồ Chí Minh, Về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb QĐND, HN 1995, tr52
(4). Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, H 2002, tập 5, tr393
(5). Hồ Chí Minh, Về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb QĐND, HN 1995, tr53
(6). Hồ Chí Minh, Về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb QĐND, HN 1995, tr56
(7). Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, H2002, tập 5, tr392, 393
(8). Hồ Chí Minh, Về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb QĐND, HN 1995, tr56
(9). Hồ Chí Minh, Về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb QĐND, HN 1995, tr22
Đại tá, TS. Trần Bá Thanh
Học viện Chính trị