Phóng viên: Kính thưa Đại tướng, xin Đại tướng phát biểu về Bác Hồ và Đảng ta trong việc nắm bắt thời cơ và phát động sức mạnh toàn dân kịp thời đứng lên giành lấy độc lập, tự do hồi Tháng Tám năm 1945?

Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Cách mạng Tháng Tám là một cuộc tổng khởi nghĩa toàn dân vĩ đại nhất trong lịch sử dân tộc ta. Có thắng lợi đó là do Đảng và Bác Hồ đã cực kỳ nhạy bén, phát hiện sự thay đổi của cục diện chung, đề ra đường lối đúng đắn, nắm bắt thời cơ, lãnh đạo nhân dân ta tiến lên giành thắng lợi vẻ vang.

Tháng 6-1940, Bác Hồ và các anh Phùng Chí Kiên, Cao Hồng Lĩnh, Thiết Hùng… đang ở Trung Quốc, tôi và anh Phạm Văn Đồng vừa được cử đi học ở Trường Quân chính Diên An, thì một sự kiện quan trọng diễn ra: Pa-ri thất thủ, Pháp đầu hàng trước sự tấn công của Đức quốc xã. Bác nhận định ngay thời cơ lớn đã đến và quyết định tất cả chúng tôi cùng Bác nhanh chóng về nước để trực tiếp chuẩn bị vũ trang khởi nghĩa, tôi và anh Đồng cũng quay về, không đi Diên An nữa.

Một thời gian sau, Bác và chúng tôi tập hợp ở Quế Lâm vào đúng ngày mùng 2 Tết Tân Tỵ (1941) thì vượt qua biên giới, về nước. Bác đã chọn Pắc Bó là nơi dừng chân và làm căn cứ cách mạng đầu tiên.

Thời cơ lớn đã đến, nhưng việc quyết định là phải hoàn chỉnh sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn và sáng tạo. Tháng 5 năm 1941, tại Huổi Nậm (Cao Bằng), Bác và anh Trường Chinh đã chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ 8. Hội nghị phân tích: Tình hình thế giới và trong nước đã có thay đổi lớn, tinh thần cách mạng của nhân dân cũng như thái độ của các giai cấp đã có sự thay đổi. Cách mạng Việt Nam hiện không còn là cách mạng tư sản dân quyền nhằm đánh đổ hai kẻ thù là đế quốc và phong kiến nữa mà nay là cách mạng dân tộc giải phóng; tạm gác khẩu hiệu cách mạng thổ địa, đặt Tổ quốc lên trên hết, đoàn kết toàn dân đánh đổ đế quốc và tay sai, giành độc lập cho dân tộc. Nghị quyết khẳng định: Nếu dân tộc không được độc lập thì vạn năm nữa giai cấp cũng phải chịu sống kiếp ngựa trâu. Hội nghi Trung ương cũng đã quyết định nhanh chóng tổ chức lực lượng, chuẩn bị vũ trang khởi nghĩa, từ khởi nghĩa từng phần đi đến tổng khởi nghĩa; lập ra Mặt trận Việt Minh nhằm tập hợp tất cả các giai cấp, tầng lớp và cá nhân yêu nước, tập trung đánh đổ đế quốc và tay sai. Có thể nói, không có Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 8 năm 1941 thì không có thắng lợi Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Tôi nhớ, tại một buổi họp trong hang Pắc Bó bàn về khởi nghĩa, có ý kiến nêu rằng: Khởi nghĩa phải có súng mà ta lại thiếu súng. Bác Hồ nói: Không sợ, có người khắc có súng. Người trước, súng sau! Đấy là luận điểm cực kỳ quan trọng, khác với luận điểm chính quyền trên miệng súng, súng đẻ ra chính quyền. Theo sự lãnh đạo của Bác, chúng tôi đi tổ chức Việt Minh. Bản thân tôi đã viết quyển “Việt Minh Ngũ tự kinh” bằng tiếng Kinh, tiếng Tày, tiếng Dao, tiếng Mông, phổ biến nhanh chóng cho đồng bào. Phong trào Việt Minh phát triển rầm rộ, hình thành chiến khu Cao-Bắc-Lạng, Hà Tuyên- Thái Nguyên rồi lan rộng ra cả nước.

Tình hình tiếp tục thay đổi. Ngày 9-3-1945 Nhật hất cẳng Pháp. Ngày 12-3-1945, Ban Thường vụ Trung ương ra Chỉ thị “Nhật -Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” . Đây là một chỉ thị cực kỳ quan trọng, chỉ rõ những điều kiện, thời cơ cụ thể đứng lên khởi nghĩa. Chỉ thị đó mau chóng phổ biến rộng khắp từ căn cứ địa Việt Bắc cho đến các cơ sở cách mạng ở Nam bộ.

Khi phát xít Đức thất bại (5-1945), cao trào kháng Nhật lên cao, Bác Hồ thấy thời cơ cụ thể tới gần, Bác thúc đẩy triệu tập Quốc dân đại hội. Bác nói: Đại biểu có thể không kịp đến đủ nhưng cần có cả đại biểu Trung-Nam-Bắc họp, chậm nhất là vào tháng 7-1945. Vào thời gian đó, có lần Bác ốm rất nặng, tôi xin phép ngủ lại trên lán với Bác. Khi tỉnh, Bác nói: “Lúc này thời cơ đã đến, dù có phải đốt cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập!”. Rồi Bác dặn một số việc nữa.

Ngày 13-8-1945 có tin Nhật đầu hàng. Lúc bấy giờ Hội nghị Trung ương Đảng đang họp, ra quyết định Tổng khởi nghĩa.

Ngày 16-8-1945, Quốc dân đại hội họp ở Tân Trào, bầu Ủy ban dân tộc giải phóng tức Chính phủ lâm thời sau này. Tôi được phân công lãnh đạo Quân giải phóng, tiến về giải phóng Thái Nguyên, lập chính quyền cách mạng. Ngày 19-8-1945, Hà Nội vùng lên khởi nghĩa. Tôi và anh Trường Chinh quyết định về ngay Thủ đô. Qua Bắc Giang, Bắc Ninh nước ngập lụt mênh mông nhưng thấy cả một rừng cờ đỏ sao vàng phấp phới trên khắp các nóc nhà, ngọn cây, y như trong mơ vậy!

Nhờ nắm vững chỉ thị Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” và nhờ vào lòng yêu nước, nghị lực sáng tạo của đồng chí, đồng bào mà chỉ trong vòng mươi hôm mà cả nước đã khởi nghĩa thắng lợi.

Ngày 2-9-1945, trước quốc dân đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản “Tuyên ngôn độc lập”, tuyên bố: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do, độc lập và sự thật đã trở thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

Cách mạng Tháng Tám đã thắng lợi trong cả nước chỉ trong một khoảnh khắc lịch sử. Rõ ràng, Bác Hồ và Đảng ta đã nắm bắt thời cơ lớn, xác định đường lối cách mạng đúng đắn, sáng tạo, kịp thời chuyển hướng chiến lược đưa cách mạng đến thắng lợi. Cách mạng Tháng Tám là thành công điển hình của tinh thần và bản lĩnh của Đảng ta luôn xuất phát từ thực tiễn, luôn sáng tạo, đổi mới, chống giáo điều.

Phóng viên: Là một lãnh đạo chủ chốt của Đảng trong Cách mạng Tháng Tám xin Đại tướng nói cho thế hệ ngày nay thấy rõ vai trò của đội ngũ đảng viên trong quá trình vận động đi tới thắng lợi của các mạng.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Có Đảng lãnh đạo mới có thành công của Cách mạng Tháng Tám. Trong quá trình vận động đi tới Cách mạng Tháng Tám, Bác Hồ và Trung ương Đảng đã xác định được đường lối đúng đắn, sáng tạo. Khi đó Đảng ta mới chỉ có khoảng 5.000 đảng viên. Nhưng đảng viên đều có chất lượng cao. Mỗi đảng viên toàn tâm, toàn ý đem cả tinh thần, năng lực, của cải, cả tính mạng phục vụ lý tưởng, mục tiêu của Đảng, sự nghiệp giải phóng giai cấp, dân tộc, đất nước.

Người đảng viên lại có quan hệ cực kỳ mật thiết với quần chúng, sống trong lòng nhân dân. Bởi vậy, ở khắp nơi, thường chỉ một vài đảng viên đã tổ chức được hàng vạn quần chúng tham gia Mặt trận Việt Minh. Một tiếng xướng có muôn tiếng họa. Sức mạnh đảng viên bắt nguồn từ đường lối đúng đắn, sáng tạo của Đảng, tạo niềm tin của nhân dân. Niềm tin của nhân dân là biểu hiện chủ yếu sức mạnh của Đảng. Nhân dân được giác ngộ nhất tề đứng lên đánh giặc cứu nước đem lại thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và biểu dương lực lượng hùng hậu quyết giữ vững độc lập, tự do trong Lễ tuyên bố độc lập.

Phóng viên: Nhân dịp kỷ niệm lần thứ 90 Ngày sinh của Đại tướng, xin Đại tướng có lời nhắn nhủ lớp đảng viên trẻ hiện nay.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Hồi Bác Hồ ở hang Pắc Bó, một đêm trò chuyện với Bác trên chiếc giường ghép bằng cây, đang chuyện vui Bác dừng lại hỏi: “Chú Văn! Làm cách mạng thì phải “Dĩ công vi thượng”, đặt việc dân, việc nước lên trên hết”. Lúc đó tôi đang ở tuổi thanh niên, suốt đời tôi theo tư tưởng đó của Bác. Bây giờ, kể lại chuyện này, với tư cách là một lữ hành xuyên thế kỷ, tôi muốn nói với thanh niên ta, trong đó có lớp đảng viên trẻ rằng: Thế hệ thanh niên, đảng viên trẻ lớp trước xả thân vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân để lại những tấm gương trong sáng cho các thế hệ sau noi theo. Thế hệ trẻ ngày nay hơn bao giờ hết phải sống có lý tưởng, đi sát cuộc sống, ra sức học tập, rèn đức, luyện tài, đi đầu thực hiện đổi mới. Nước ta đã xóa được vết nhơ nô lệ trở thành một nước độc lập, thống nhất, nhưng còn nghèo. Tình hình đó đặt ra nhiệm vụ chủ yếu cho thế hệ thanh niên, đảng viên trẻ hôm nay là phải một lòng vì dân vì nước “dĩ công vi thượng”, ra sức phấn đấu trong lao động và học tập, cùng với toàn thể nhân dân xây dựng đất nước văn minh, giàu mạnh, tiến lên chủ nghĩa xã hội, thoát khỏi tình trạng kém phát triển như Nghị quyết Đại hội Đảng IX đã nêu, sánh vai cùng các nước tiên tiến trên thế giới trong thế kỷ mới, thiên niên kỷ mới.

Tôi rất tin vào thanh niên, trong đó có các đảng viên trẻ. Con hơn cha, nhà có phúc! Đảng viên trẻ mà hơn đảng viên lão thành thì đảng viên lão thành rất hoan nghênh.

Tạp chí Xây dựng Đảng là một tạp chí quan trọng. Chúc Tạp chí hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ, tất cả vì Đảng, vì Dân.

Nhân dịp này tôi gửi lời chúc tốt đẹp tới các anh chị em trong Tòa soạn, tới toàn thể cộng tác viên và bạn đọc của Tạp chí.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Đại tướng.

Hồng Cơ- Quốc Khánh