Gia đình không chỉ là tổ ấm yêu thương, là cái nôi che chở, nuôi dưỡng con người về mặt sinh học, mà còn là nền tảng tinh thần vững chắc, trường học đầu đời cho sự hình thành và phát triển nhân cách của mỗi công dân. Gia đình phát triển bền vững không chỉ là niềm hạnh phúc cho mỗi người, mỗi nhà mà còn là nhân tố quan trọng góp phần giữ gìn sự phát triển lành mạnh, an toàn của xã hội và sự ổn định của mỗi quốc gia. Vì vậy, gia đình luôn là một mối quan tâm đặc biệt của Đảng ta. Nghị quyết Trung ương 8 (khoá XI) nhấn mạnh: “Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả”. Gia đình luôn là nền tảng, là gốc rễ của nhân cách con người.
Mỗi con người từ khi lọt lòng mẹ và ngay từ những năm tháng đầu đời đã được hấp thụ bởi sự tác động của các thành viên trong gia đình, nhất là cha, mẹ. Tất cả những nếp sinh hoạt, tổ chức cuộc sống gia đình dần dần được chuyển hóa trong nhận thức, thái độ và hành vi của trẻ, hay nói cách khác các quan hệ đó đã để lại dấu ấn đậm nét trong thời ấu thơ và đó cũng là quá trình xã hội hóa cá nhân. Các hành vi ứng xử của cha mẹ sẽ để lại dấu ấn sâu sắc và được cá nhân hình thành một cách tự giác hay tự phát thông qua quá trình tổ chức cuộc sống hoạt động và giao tiếp giữa các thành viên. Đặc biệt, cách giáo dục của cha mẹ sẽ là cơ sở quan trọng giúp trẻ phát triển theo những chiều hướng nhất định - định hình nhân cách. Như vậy, những tác động của môi trường gia đình thường được trẻ tiếp nhận một cách chủ động hay thụ động thì bao giờ cũng đặt nền móng cho quá trình phát triển của nhân cách và đặc trưng văn hóa, tổ chức cuộc sống ở mỗi gia đình sẽ để lại dấu ấn riêng đối với mỗi cá nhân. Đồng thời, gia đình “thật sự là tế bào lành mạnh của xã hội”. Tế bào khỏe mạnh thì cơ thể cường tráng, phát triển và ngược lại. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng chỉ rõ: “Nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, xã hội tốt thì gia đình càng tốt, gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình. Chính vì muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội mà phải chú ý hạt nhân cho tốt”[i]. Gia đình và xã hội có mối quan hệ mật thiết với nhau trong sự tổng hòa các nhân tố tác động đến nhân cách. Trong mối quan hệ chặt chẽ đó thì trình độ phát triển ở mức độ nào của xã hội bao giờ cũng ghi dấu ấn đến cách thức tổ chức cuộc sống, tính chất, kết cấu, quan hệ và quy mô phát triển của gia đình cũng như từng thành viên. Thông qua quá trình tổ chức cuộc sống thì mỗi cá nhân chịu sự tác động bởi hệ thống các giá trị, các thiết chế xã hội. Đó cũng chính là quá trình khách thể hóa cá nhân - chuyển hóa những giá trị xã hội thành giá trị của mỗi thành viên trong gia đình. Từ lúc sinh ra cho đến khi kết thúc cuôc đời, mỗi thành viên được nuôi dưỡng, chăm sóc để trở thành công dân của xã hội, phục vụ cho xã hội đồng thời xã hội sẽ tạo điệu kiện tốt nhất để cá nhân phát triển và hoàn thiện. Như vậy, hạnh phúc của mỗi gia đình là tiền đề, điều kiện quan trọng cho sự hình thành, phát triển nhân cách của con người, đồng thời đó cũng chính là thiết chế đầu tiên, cầu nối giữa cá nhân và xã hội. Muốn xây dựng xã hội tốt thì phải chú ý xây dựng gia đình hạnh phúc.
Gia đình no ấm, bố mẹ thuận hòa, hạnh phúc là điều kiện, môi trường quan trọng, trực tiếp tạo nên các thế hệ sau có chất lượng cả về thể chất lẫn tinh thần, góp phần đắc lực vào chiến lược phát triển nguồn lực con người có chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Do đó, trong mỗi gia đình, cha mẹ chính là điểm tựa tinh thần vững chắc cho các thành viên. Cha mẹ là những người biết chia sẻ, biết động viên, biết xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp, biết giữ được bầu không khí vui vẻ, hạnh phúc thì đó là cơ sở để các thành viên phát triển một cách vững chắc. Ngược lại, cha mẹ bất hòa, phong cách gia trưởng, độc đoán, bầu không khí tâm lý ngột ngạt thì các thành viên dễ nảy sinh mâu thuẫn, xung đột và nhân cách bị phát triển một cách lệch lạc, không phù hợp với chuẩn mực xã hội. Thực tế cho thấy nếu các em không được cha mẹ động viên, khen thưởng, không được chia sẻ những khó khăn thì sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển nhân cách, nhất là những năm đầu đời.
Ngày nay, nền kinh tế thị trường tác động mạnh mẽ, làm biến đổi ít nhiều những giá trị truyền thống. Vấn đề bạo lực, ly hôn, thực dụng, vô cảm… ít nhiều vẫn còn tồn tại trong không ít gia đình. Song, vì hạnh phúc gia đình, vì sự tiến bộ của xã hội mà trực tiếp nhất là sự phát triển của mỗi thành viên trong gia đình, chúng ta hãy cùng nhau gìn giữ, phát huy những giá trị truyền thống; tiếp thu, chọn lọc những giá trị tích cực của thời đại để toàn xã hội phấn đấu như tinh thần Đại hội XI mà Đảng ta đã nhấn mạnh: “Xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ, hạnh phúc thật sự là tế bào lành mạnh của xã hội”[ii]. Mỗi công dân muốn cống hiến, muốn phụng sự Tổ quốc tốt thì đầu tiên phải có tình yêu thương từ gia đình.
----------
[i] Hồ Chí Minh, Toàn tâp, tập 9, NXB CTQG, H, 1996, tr.523 [ii] Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 77.
Mai Tuấn Long
Học Viện Chính trị - Bộ Quốc Phòng