Tư tưởng đoàn kết trong Đảng làm hạt nhân đại đoàn kết dân tộc của Bác Hồ có ý nghĩa chiến lược, nó là tư tưởng cơ bản, nhất quán và xuyên suốt tiến trình cách mạng Việt Nam. Tư tưởng đó đã động viên và phát huy cao độ sức mạnh của động lực dân tộc và giai cấp, tranh thủ được sự đồng tình quốc tế. Qua thực tiễn đã tổng kết mang tính chân lí: Đoàn kết làm ra sức mạnh của chúng ta; Đoàn kết là thắng lợi, là then chốt của thành công; Đoàn kết mà thực hiện tốt thì mọi việc đều tốt; Đoàn kết, đoàn kết đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công. Ngày nay mỗi lần đọc lại Di chúc của Bác ta càng thấy ý nghĩa to lớn và cách vận dụng tài tình khi Bác nói về đoàn kết.
“Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc cho nên từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo nhân dân ta hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đoàn kết là một truyền thống cực kì quý báu của Đảng ta”. Bác căn dặn “Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”. Bác dặn đoàn kết không có nghĩa là xuôi chiều, dễ người dễ ta. Để trong Đảng đoàn kết, trở thành một khối thống nhất phải thật sự nghiêm chỉnh thực hiện tự phê bình và phê bình, và phải chỉnh đốn lại Đảng. Bác không coi đó là một biện pháp tình thế mà là nhiệm vụ tất yếu, thường xuyên để thực hiện vai trò lãnh đạo của Đảng, là sự vận động của bản thân Đảng trong quá trình phát triển của cách mạng. Khi cách mạng khó khăn, chỉnh đốn Đảng để xây dựng ý chí kiên định, tránh tình trạng dao động, bi quan. Khi cách mạng thắng lợi, chỉnh đốn Đảng để ngăn ngừa bệnh kiêu ngạo, chủ quan, tự mãn. Khi Đảng cầm quyền chỉnh đốn để tránh những sa ngã, thoái hoá biến chất, tự đánh mất mình, “Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư, phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch”. Coi trọng chỉnh đốn Đảng là tạo nên sức mạnh đoàn kết theo lời dặn của Bác “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Phải có tình thương yêu lẫn nhau”. Đây là quan điểm đoàn kết rất nhân văn của Bác Hồ. Đấu tranh phê bình để nâng cao sự đoàn kết, đoàn kết chặt chẽ hơn nữa. Đấu tranh không phải là bới móc, chì chiết, vạch lá tìm sâu, dậu đổ bìm leo, hạ bệ người khác, tranh giành địa vị, quyền lợi, lợi dụng đấu tranh phê bình để cấu kết bè cánh, lợi ích nhóm. Nên trong mọi hoạt động của Đảng, mỗi đảng viên phải thật sự thương yêu lẫn nhau. Cán bộ phải thương yêu đảng viên. Khi giao nhiệm vụ cho đảng viên phải tìm hiểu rõ hoàn cảnh của người nhận nhiệm vụ. Khi có khó khăn phải tận tình giúp đỡ để đảng viên hay cấp dưới hoàn thành tốt nhiệm vụ. Khi nhắc tới đoàn kết quốc tế, Bác căn dặn phải trên nền tảng tư tưởng và “có lí có tình”.
Đảng ta xác định: “Đoàn kết là sự nghiệp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị, mà hạt nhân là các tổ chức Đảng, được thực hiện bằng nhiều biện pháp, hình thức, trong đó chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước có ý nghĩa quan trọng hàng đầu”. “Đoàn kết các dân tộc là vấn đề chiến lược, cơ bản, lâu dài của sự nghiệp cách mạng nước ta”. Những năm qua, nhờ đoàn kết mà công cuộc đổi mới đạt được những thành tựu quan trọng có ý nghĩa lịch sử cả về kinh tế, văn hoá, xã hội. Đất nước giữ vững ổn định chính trị, trật tự an ninh được bảo đảm, đời sống nhân dân được cải thiện. Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”, các phong trào đền ơn đáp nghĩa, chăm sóc người có công, các hoạt động nhân đạo từ thiện thu hút sự tham gia rộng rãi của các tầng lớp nhân dân. Song, một số nơi đoàn kết chưa được phát huy như mong muốn. Có những tổ chức, những bộ phận vì mất đoàn kết mà làm mất uy tín của Đảng, của Nhà nước với Nhân dân.
Những nội dung về đoàn kết đã được xác định trong nhiều nghị quyết của Đảng, để không phải chỉ là khẩu hiệu, cần có chiến lược thực hiện, tổ chức chặt chẽ, phải trở thành hành động và động lực của toàn Đảng, toàn dân ta. Nó phải biến thành sức mạnh vật chất, thành lực lượng cụ thể, thành phong trào cụ thể trong mặt trận thống nhất toàn dân tộc.
Sinh thời, Bác Hồ đã nhắc nhở cán bộ và các cơ quan Đảng và Nhà nước: “Có lực lượng dân chúng, việc to tát mấy, khó khăn mấy cũng làm được. Không có, thì việc gì làm cũng không xong. Dân chúng biết giải quyết nhiều vấn đề một cách đơn giản, mau chóng, đầy đủ, mà những người tài giỏi, những đoàn thể to lớn, nghĩ mãi không ra”. Thực hiện lời chỉ dẫn của Bác, Đảng ta đã có những nghị quyết, quy chế, quy định về việc nâng cao vai trò giám sát, phản biện của nhân dân đối với đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Để công tác giám sát, phản biện của nhân dân thông qua Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQ) và các tổ chức chính trị - xã hội đạt hiệu quả cao, chất lượng tốt cần phải phát huy tinh thần đoàn kết, thật sự dân chủ xin nêu một số kiến nghị:
Một là, tuyên truyền, giáo dục, vận động  nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm của nhân dân đối với việc tham gia xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị các cấp. Nhà nước ta do dân làm chủ. Tất cả quyền lực thuộc về nhân dân. Mọi hoạt đông của Nhà nước đều do dân, vì dân. Nên việc giáo dục để nhân dân giác ngộ về vị trí, vai trò và trách nhiệm của mình là việc rất quan trọng, cần thiết. Việc tham gia xây dựng các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước là quyền lợi và cũng là nghĩa vụ, trách nhiệm của toàn dân, quyền giám sát phản biện của nhân dân thông qua hệ thống chính trị các cấp, qua MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội.  
Hai là, các tổ chức đảng, cơ quan công quyền cần quán triệt, nhận thức đầy đủ, sâu sắc về vai trò của MTTQ trong điều kiện một đảng cầm quyền với yêu cầu xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Chỉ đạo, phối hợp và tạo điều kiện để MTTQ và các đoàn thể ở địa phương tổ chức thực hiện tốt chức năng giám sát và phản biện xã hội. Các tổ chức, cá nhân khi nhận sự phản biện cần có thái độ cầu thị, tin tưởng, tiếp thu ý kiến phản biện đúng, dũng cảm nhận khuyết điểm và sửa chữa sai lầm nếu có. Chỉ khi nào các cấp ủy đảng và chính quyền từ Trung ương đến địa phương thực sự xem MTTQ và các đoàn thể nhân dân là lực lượng giám sát và phản biện tích cực, thì khi ấy việc thực thi đầy đủ những chính sách, chủ trương của Đảng và Nhà nước vào trong đời sống xã hội mới được đảm bảo.
Ba là, Đảng là hạt nhân của sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc. Đảng đặt trong mối quan hệ vừa lãnh đạo MTTQ, vừa là thành viên của MTTQ để thực hiện tốt mối quan hệ giữa tổ chức đảng, chính quyền với MTTQ và các đoàn thể. Tạo điều kiện để MTTQ và các đoàn thể thực hiện tốt chức năng giám sát và phản biện xã hội. Cần xây dựng quy chế, cơ chế thích hợp, vị trí độc lập tương đối, nhằm phát huy vai trò của các tổ chức thành viên, Hội đồng tư vấn, nhân sĩ, trí thức, vào hoạt động phản biện xã hội. Đồng thời, xác định trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền đối với những kiến nghị, phản ánh của MTTQ và của nhân dân trong quá trình giám sát phản biện. Như vậy, MTTQ mới thể hiện đúng và đầy đủ vai trò là tổ chức liên minh chính trị đoàn kết rộng rãi, đại diện cho quyền làm chủ của nhân dân.
Hơn lúc nào hết, trong tiến trình chuẩn bị đại hội đảng bộ các cấp, tiến tới Đại hội XIII của Đảng, tăng cường đoàn kết, phát huy dân chủ, thu hút tinh hoa trí tuệ, đoàn kết tập hợp nhân tài của đất nước để sự giám sát và phản biện của MTTQ và các đoàn thể, các tổ chức chính trị - xã hội là một kênh thể hiện ý chí và nguyện vọng của nhân dân, là việc quan trọng và rất cần thiết. Đảng và chính quyền các cấp cần tạo mọi điều kiện để MTTQ và các đoàn thể hoàn thành nhiệm vụ lịch sử: đưa giám sát và phản biện xã hội vào cuộc sống, trở thành một nếp sinh hoạt thường xuyên trong đời sống chính trị xã hội .
Một khát khao đến cháy bòng của Bác Hồ được nhắc lại trước lúc Người đi xa “Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới”. Niềm mong ước đó của Bác đang được Đảng và Nhân dân ta nỗ lực thực hiện theo mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng,  văn minh” trên cơ sở tư tưởng chiến lược đại đoàn kết toàn dân tộc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Trần Công Huyền