Là nhà báo viết được những tác phẩm báo chí có giá trị lý luận-thực tiễn sâu sắc đã là quý báu, tác phẩm đó lại được trao giải thưởng báo chí thì lại càng quý hơn. Ấy thế mà có người với cả trăm bút danh khác nhau, từng là chủ bút nhiều tờ báo, sáng lập ra một nền báo chí cách mạng, đã viết đến cả nghìn bài báo, trong đó có nhiều tác phẩm để đời...thế nhưng chưa bao giờ nhận mình là nhà báo, những tác phẩm chưa bao giờ được trao giải thưởng nhưng lại sống mãi trong lòng nhân dân. Đó là Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh-Người sáng lập nền Báo chí cách mạng Việt Nam. Hồ Chí Minh-Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa. Đó là danh hiệu cao quý mà Tổ chức Khoa học-Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc vinh danh lãnh tụ kính yêu của chúng ta vào đúng dịp kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của Người (19-5-1990).

Dưới góc độ cao quý nhất, vĩ đại nhất của nội hàm “nhà báo”, Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh xứng đáng và làm nổi danh những tờ báo mà Người đã sáng lập hay cộng tác. Đối với Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh, phụng sự Tổ quốc, nhân dân là bổn phận, trách nhiệm được giao phó, chính vì vậy, làm bất cứ nghề gì, cũng chỉ nhằm mục đích phục vụ cách mạng và hoạt động cách mạng. Vì vậy, nếu chúng ta có “phong” cho lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh là nhà báo thì Người là nhà báo cách mạng vĩ đại và các bài báo của Người góp phần tuyên truyền, cổ vũ, chỉ đạo phong trào cách mạng trong tất cả các thời kỳ và cho các thế hệ con, cháu mai sau. 

Ngay từ giai đoạn đầu hoạt động cách mạng, tìm đường cứu nước đến những năm1930 của thế kỷ XX, đã xuất hiện những bài báo ký tên Nguyễn Ái Quốc trên một số tờ báo và diễn đàn quốc tế ở nhiều nước. Các bài báo trong giai đoạn này tập trung vào hai chủ đề là tố cáo và lên án  chủ nghĩa thực dân Pháp được đăng tải trên các tờ báo “Le Paria” “L’Humanité”, “La Vie Ouvriére”, tập san “Imprekor” và một số ấn phẩm khác trong khoảng thời gian Người hoạt động ở Pháp, Liên Xô, Trung Quốc. “Bản án chế độ thực dân Pháp”, xuất bản lầu đầu tiên tại Pa-ri năm 1925 là một trong những tác phẩm báo chí nổi bật, gây tiếng vang trong thời kỳ này. Năm nay, chúng ta kỷ niệm 70 năm ra đời tác phẩm “Đường Cách mệnh” - tập hợp những bài viết của Người cho các lớp học chính trị tại Quảng Châu, Trung Quốc, cuốn sách có ý nghĩa đặc biệt đối với lịch sử cách mạng Việt Nam. Đây là những bài học về cách mạng, về vai trò lãnh đạo của Đảng, về con đường giải phóng dân tộc, con đường xây dựng đất nước đi tới độc lập, tự do, phồn vinh, hạnh phúc. Với việc sáng lập, tổ chức “Thanh niên cách mạng đồng chí Hội” sau đó ra Báo “Thanh niên” ra số 1 vào ngày 21-6-1925 - “Ngày Báo chí cách mạng” của chúng ta ngày nay.

Từ năm 1930 Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời đến trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là thời kỳ hoạt động đầy gian nan và nguy hiểm của nhà cách mạng Nguyễn Ái Quốc. Dấu ấn báo chí nổi bật nhất trong thời kỳ này của Người là việc thành lập Mặt trận Việt Minh và cho xuất bản tờ báo "Việt Nam độc lập" để phục vụ công tác Mặt trận. Đầu năm 1941, Nguyễn Ái Quốc bí mật về nước, phát triển cơ sở cách mạng ở Cao Bằng và triệu tập Hội nghị BCH Trung ương Đảng vào tháng 5-1941, hoàn chỉnh đường lối cách mạng giải phóng dân tộc, phát động phong trào cách mạng tiến tới Tổng khởi nghĩa giành chính quyền khi có thời cơ. Ngoài những bài thông tin, chính luận, Nguyễn Ái Quốc còn viết nhiều bài đăng trên báo "Việt Nam độc lập" nhằm động viên cổ vũ các tầng lớp, lứa tuổi, toàn thể đồng bào đứng lên đoàn kết đấu tranh, cứu nước, cứu nhà. "Việt Nam độc lập" thổi kèn loa/ Kêu gọi nhân dân trẻ lẫn già/ Đoàn kết vững bền như khối sắt/ Để cùng nhau cứu nước Nam ta!” Bài thơ này đặt dưới bức tranh cổ động cho báo Việt Nam độc lập do Nguyễn Ái Quốc vẽ, in trên báo Việt Nam độc lập số 103, ngày 21-8-1941.

Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, nhiều tác phẩm báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký những bút danh khác nhau với nhiều thể loại khác nhau, bám sát từng ngày, từng giờ thực tế sinh động, hào hùng của những thời khắc chính quyền cách mạng non trẻ ở thế “ngàn cân treo sợi tóc” và cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc. Hàng trăm bài báo của Người, đồng thời cũng là sự chỉ đạo rất kịp thời, sâu sắc với chính quyền cách mạng các cấp còn non trẻ, cảnh báo nguy cơ của một đảng cách mạng sau khi giành chính quyền. Trên các báo “Sự thật”, “Cứu quốc”, “Vệ quốc quân”, “Tập san Sinh hoạt nội bộ” đăng những bài báo nóng hổi tính thời sự như: “Cách tổ chức các ủy ban nhân dân”; “Chính phủ là công bộc của dân”  “Thiếu óc tổ chức, một khuyết điểm lớn trong các Ủy ban nhân dân”;  “Sao cho hợp lòng dân”; “Thư gửi Ủy ban nhân dân các kỳ, tỉnh, huyện và làng”  “Người tuyên truyền và cách tuyên truyền”; “Giữ bí mật”; “Dân vận”; “Tự phê bình”; “Chống quan liêu, tham ô, lãnh phí”; “Sửa đổi lối làm việc” ;“Cần kiệm liêm chính”... Rất nhiều nôi dung trong các bài báo còn nguyên giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc, vẫn nóng hổi tình thời sự.    

Vũ Ngọc Lân