Việt Nam và Phi-líp-pin thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 12-7-1976. Từ đó đến nay, quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa hai nước không ngừng được vun đắp, phát triển. Tháng 11-2002, hai nước ký Khuôn khổ Hợp tác Song phương trong 25 năm đầu thế kỷ 21 và thời kỳ tiếp theo. Tháng 10-2011, hai nước ký Chương trình Hành động giai đoạn 2011-2016, định hướng cho quan hệ hợp tác trong nhiều lĩnh vực cụ thể, nhất trí đưa quan hệ lên tầm chiến lược. Ngày 17 tháng 11 năm 2015, hai nước đã chính thức thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược. Đây là dấu mốc quan trọng trong quan hệ hai nước, hai dân tộc, được thể hiện trong nhiều lĩnh vực.

Trong lĩnh vực chính trị, tăng cường và đa dạng hóa các hình thức trao đổi, tiếp xúc song phương các cấp, bao gồm các chuyến thăm của Lãnh đạo cấp cao Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội, đảng chính trị, các bộ, ngành, cơ quan, chính quyền địa phương và các nhóm công tác kỹ thuật, đồng thời tiến tới thiết lập đường dây nóng giữa Lãnh đạo cấp cao của hai nước. Phát huy vai trò của Ủy ban hợp tác song phương (JCBC) do Bộ trưởng Ngoại giao hai nước đồng chủ trì, là cơ chế hợp tác quan trọng để thảo luận về các hoạt động hợp tác song phương trên cơ sở Đối tác Chiến lược. JCBC cũng là cơ chế để hai bên thảo luận, xây dựng và thực hiện các Chương trình Hành động Việt Nam-Phi-líp-pin theo giai đoạn 6 năm và được xem xét lại 3 năm một lần. Ngoài JCBC, các ủy ban, các cơ chế đối thoại hợp tác chuyên ngành khác được thiết lập giữa các cơ quan tương ứng để thực hiện các mục tiêu khác trong khuôn khổ quan hệ Đối tác Chiến lược.

Trong lĩnh vực kinh tế, nỗ lực nâng cao kim ngạch thương mại hàng hóa, dịch vụ và đầu tư. Kim ngạch thương mại song phương tăng đều từng năm. Hiện nay, thương mại hai chiều đạt gần 3 tỷ USD, Đầu tư trực tiếp của Phi-lip-pin sang Việt Nam đạt 300 triệu USD. Phi-líp-pin là một trong số ít nước mà Việt Nam xuất siêu. Từ 2008, mỗi năm Việt Nam xuất siêu hơn 1 tỷ USD sang Phi-líp-pin, lớn nhất trong khối ASEAN, trong đó gạo là mặt hàng chủ lực. Tiểu ban Thương mại Việt Nam-Phi-líp-pin (JTC) và Hội đồng Kinh doanh Việt Nam -Phi-líp-pin  tổ chức các cuộc họp nhằm tìm các giải pháp tăng cường hợp tác kinh tế thông qua việc cùng tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại của các sản phẩm nông nghiệp và phi nông nghiệp, vận tải biển. Thúc đẩy đầu tư trong các lĩnh vực chủ chốt, tham dự các hội chợ thương mại, tiến hành trao đổi và đối thoại về chính sách kinh tế vĩ mô và các Hiệp định thương mại tự do (FTA). Chia sẻ những thông tin liên quan. Tìm kiếm những lĩnh vực hợp tác khác nhằm thúc đẩy kinh tế và thương mại. Tiếp tục hợp tác tốt đẹp trong thương mại gạo thông qua việc củng cố quan hệ đối tác giữa các cơ quan Chính phủ có liên quan. Để đảm bảo an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp bền vững, hai nước nỗ lực thúc đẩy hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm trong lĩnh vực nông nghiệp và ứng dụng công nghệ sinh học tiên tiến nhằm tăng năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp. Mở rộng hợp tác nhằm tăng cường an ninh năng lượng và đa dạng hóa các nguồn năng lượng hỗ trợ cho việc sử dụng hiệu quả năng lượng và bảo vệ môi trường. 

Trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, duy trì các cuộc họp thường niên của Nhóm Làm việc chung về Hợp tác Quốc phòng Việt Nam -Phi-líp-pin  cấp Trợ lý Bộ trưởng/Cục trưởng Cục Đối ngoại và Đối thoại Chiến lược Quốc phòng Việt Nam -Phi-líp-pin  cấp Thứ trưởng Quốc phòng. Thực hiện các thỏa thuận và cơ chế hợp tác hiện có, trong đó có Thỏa thuận về Hợp tác Quốc phòng, nhằm tăng cường hợp tác giữa các lực lượng quân, binh chủng hai nước. Tiến hành các hoạt động tăng cường năng lực và củng cố sự tin cậy lẫn nhau, tiến tới thực hiện các hoạt động chung giữa Hải quân hai nước trên thực tế. Chia sẻ kinh nghiệm trong việc tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp quốc. Đẩy mạnh hợp tác tại các diễn đàn quân sự và quốc phòng đa phương như ADMM, ADMM+, ARF, ACDFIM và các diễn đàn khác. Tăng cường hợp tác nhằm nâng cao năng lực trong việc đối phó với các mối đe dọa an ninh truyền thống và phi truyền thống, đặc biệt là khủng bố quốc tế và tội phạm xuyên quốc gia. Tiến hành các hoạt động hợp tác như: định kỳ tiến hành các cuộc họp của Nhóm Làm việc chung (cấp thứ trưởng), trao đổi thông tin và kinh nghiệm, trao đổi đoàn đào tạo và nâng cao năng lực, tăng cường hợp tác trong các khuôn khổ đa phương như INTERPOL, ASEANAPOL, SOMTC, AMMTC… giữa Bộ Nội vụ và chính quyền địa phương Phi-líp-pin, Cảnh sát quốc gia Phi-líp-pin, Trung tâm phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, Hội đồng an ninh quốc gia Phi-líp-pin và Bộ Công an Việt Nam và các cơ quan thuộc Bộ Công an.  

Trong lĩnh vực biển và đại dương. Đây là lĩnh vực hợp tác chủ chốt trong quan hệ hai nước. Tăng cường hợp tác song phương và khu vực giữa các cơ quan quản lý an toàn hàng hải và chấp pháp biển thông qua đối thoại và các hoạt động phối hợp, hợp tác thực chất và xây dựng năng lực. Tổ chức luân phiên phiên họp của Ủy ban Hỗn hợp Việt Nam - Phi-líp-pin  về hợp tác biển và đại dương cấp Thứ trưởng Ngoại giao 2 năm một lần hoặc theo đề nghị của mỗi bên. Qua Uỷ ban Hỗn hợp này, hai nước cùng triển khai các dự án và hoạt động chung nhằm thúc đẩy hợp tác biển và đại dương phù hợp với nghĩa vụ theo luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS. Uỷ ban Hỗn hợp sẽ định kỳ giám sát tiến độ các dự án đã thỏa thuận.  Thực hiện cách tiếp cận dựa trên các quy định và nguyên tắc trong việc thúc đẩy một khuôn khổ ổn định về an ninh an toàn hàng hải và thúc đẩy việc thực hiện hài hòa tại khu vực chịu sự điều chỉnh theo các nguyên tắc và công ước được thừa nhận rộng rãi, bao gồm các công ước và quy định của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO) và các tổ chức liên quan nhằm đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản và trật tự trên biển. Tiếp tục triển khai các thỏa thuận hợp tác giữa Cảnh sát Biển Việt Nam và Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Phi-líp-pin và các cơ quan liên quan khác của hai nước, trong đó có việc duy trì đường dây nóng giữa các cơ quan nói trên. Thực hiện và đánh giá định kỳ về các thỏa thuận hợp tác hiện có về ứng phó sự cố tràn dầu và tìm kiếm cứu nạn trên biển. Tiếp tục thúc đẩy các cơ chế và hoạt động hợp tác trong lĩnh vực nghề cá như trao đổi chuyên gia và thông tin về kỹ thuật nuôi trồng thủy hải sản và tăng cường năng lực cho ngư dân để bảo đảm việc bảo vệ và quản lý bền vững các nguồn lợi hải dương trong các vùng biển của mỗi nước và phù hợp với luật pháp hiện hành. Duy trì đường dây nóng giữa Cơ quan nghề cá và nguồn lợi thủy sản Phi-líp-pin và Cục kiểm ngư Việt Nam để phòng ngừa, ngăn chặn và xóa bỏ các hoạt động khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUUF) và bảo đảm việc bảo vệ các quyền và lợi ích cho ngư dân của cả hai nước trong các vụ việc này. Thúc đẩy hợp tác biển tại Biển Đông trên cơ sở phù hợp với các quy định và luật pháp mỗi nước và luật pháp quốc tế, bao gồm tổ chức các hoạt động chung phù hợp tại các khu vực đã được hai bên nhất trí ở Biển Đông theo tinh thần thắt chặt hơn nữa quan hệ hữu nghị và hợp tác gần gũi giữa hai nước. 

Trong lĩnh vực khoa học, kỹ thuật, thiết lập Nhóm Công tác Kỹ thuật về Khí tượng, Thủy văn, Khí tượng Thủy văn Biển, Biến đổi khí hậu và môi trường biển với sự tham gia của các cơ quan liên quan của hai nước và họp thường niên vào thời gian và địa điểm phù hợp cho hai bên nhằm xây dựng các dự án và chương trình hợp tác cụ thể. Thúc đẩy hợp tác chặt chẽ trong nghiên cứu khoa học, phòng chống, giảm nhẹ và ứng phó thiên tai, khôi phục và tái thiết sau thiên tai, bao gồm các sáng kiến chung và chương trình xây dựng năng lực nhằm tiến tới ký kết một Nghị định thư Việt Nam -Phi-líp-pin  về Hỗ trợ nhân đạo và Cứu trợ thiên tai. Hợp tác kỹ thuật và chia sẻ thông tin về nghiên cứu biến đổi khí hậu, các biện pháp thích ứng, cơ chế phản ứng và chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, bao gồm việc tham gia vào các chương trình trao đổi về bảo vệ và quản lý môi trường bền vững.

Trong lĩnh vực văn hóa-xã hội, tiếp tục tăng cường giao lưu nhân dân thông qua Hội Hữu nghị Việt Nam -Phi-líp-pin  (thành lập tháng 8-2014) và Hội Hữu nghị Phi-líp-pin-Việt Nam (thành lập tháng 10-2014) cũng như khuyến khích thiết thập quan hệ hợp tác kết nghĩa giữa các tỉnh, thành phố của hai nước.Phát triển đào tạo và các chương trình giao lưu dạy, học tiếng Anh và tiếng Việt. Số lượng du học sinh Việt Nam sang Phi-líp-pin ngày càng tăng. Hiện Việt Nam có khoảng 1.000 sinh viên, nghiên cứu sinh đang học ở các trường đại học Phi-lip-pin. Khách du lịch Phi-líp-pin tới Việt Nam tăng từ 27 nghìn lượt (2008) lên hơn 180.000 nghìn lượt (2015). Tăng cường nghiên cứu chung trong lĩnh vực học thuật về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật.

Trong hợp tác đa phương,  tăng cường trao đổi, hợp tác, phối hợp và ủng hộ lẫn nhau, bao gồm cả việc ủng hộ ứng cử viên của nhau tại các cơ chế hợp tác khu vực và quốc tế phù hợp, nỗ lực củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đa dạng. Giữ nguyên tắc giải quyết tranh chấp lãnh thổ và tranh chấp về quyền tài phán bằng biện pháp hòa bình, cũng như đảm bảo an toàn, an ninh và tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, phù hợp với các nguyên tắc đã được thừa nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước của Liên hiệp quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS). Xử lý những khác biệt ở Biển Đông trên tinh thần hữu nghị và xây dựng, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, thực hiện kiềm chế không có các hành động làm phức tạp hoặc leo thang căng thẳng gây ảnh hưởng tới hòa bình, ổn định ở khu vực. Thực thi đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về cách ứng xử ở Biển Đông (DOC) ký giữa ASEAN và Trung Quốc trên cơ sở tham vấn với Trung Quốc và ASEAN và sớm khởi động đàm phán thực chất, chính thức nhằm sớm hoàn tất một cách hiệu quả Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC). Chủ động đẩy mạnh và tham gia hiệu quả vào Diễn đàn Hàng hải ASEAN (AMF), diễn đàn Hàng hải ASEAN Mở rộng (EAMF) và các diễn đàn khu vực liên quan nhằm tăng cường hợp tác hàng hải cũng như thảo luận các biện pháp đảm bảo an ninh, an toàn và tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, huy động chuyên môn và sự trợ giúp của các chuyên gia pháp lý hàng hải nhằm thúc đẩy các giải pháp cho các thách thức và vấn đề mới trong lĩnh vực hàng hải, đóng góp cho hoà bình, an ninh và phát triển ở khu vực.

Quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Phi-líp-pin đã và đang được củng cố bởi quan hệ hữu nghị giữa nhân dân hai nước. Quan hệ hợp tác hai nước được vun đắp trên cơ sở hữu nghị, bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau vì lợi ích của nhân dân hai nước và góp phần giữ gìn, bảo vệ hòa bình, thịnh vượng trong khu vực và trên thế giới.

Nguyễn Hoàng Giang