Trước yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và sự biến đổi nhanh chóng của tình hình trong nước và thế giới, đòi hỏi phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng về mọi mặt, trong đó có công tác chăm lo, bồi dưỡng và phát huy cao nhất vai trò, sức mạnh của thanh niên, sinh viên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra chủ trương: “Chú trọng phát hiện, bồi dưỡng kết nạp vào Đảng những đoàn viên ưu tú, trưởng thành trong lao động, học tập, trong lực lượng vũ trang; quan tâm phát triển đảng viên là công nhân, trí thức, doanh nhân để tạo nguồn cán bộ cho hệ thống chính trị các cấp”[1]. Do đó, quan tâm phát triển đảng viên là sinh viên để có những giải pháp cụ thể phát triển đảng viên nói chung và đối với sinh viên ở các trường đại học, cao đẳng nói riêng, phù hợp bối cảnh tự chủ giáo dục đại học và hội nhập quốc tế trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, đặc biệt là ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 như hiện nay là hết sức cần thiết.

Trước hết, đối với mỗi đoàn viên thanh niên, sinh viên việc xác định cho mình bản lĩnh chính trị, tư tưởng vững vàng, một lí tưởng và lối sống cao đẹp là vấn đề đặc biệt quan trọng. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần do các thanh niên”. Là sinh viên - những thanh niên ưu tú được trang bị hành trang tri thức thì việc rèn luyện bản lĩnh chính trị, bồi dưỡng lí tưởng cách mạng càng phải được đặt lên hàng đầu. Đó là nền móng xây dựng và hoàn thiện nhân cách con người mới - con người xã hội chủ nghĩa, là kim chỉ nam cho mọi hành động của thế hệ thanh niên, sinh viên.

Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ban Chấp hành Trung ương Đảng luôn coi PTĐV là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong các tổ chức Đảng, đặc biệt là trong các trường học. Chỉ thị số 34-CT/TW ngày 30-5-1998 của Bộ Chính trị khóa VIII về “Tăng cường công tác chính trị tư tưởng, củng cố tổ chức đảng, đoàn thể quần chúng và công tác PTĐV trong trường học” đã đề ra nhiệm vụ cho các cấp ủy đảng, các cấp, các ngành “Tích cực tạo nguồn, làm tốt công tác PTĐV trong cán bộ, giáo viên, học sinh, sinh viên, nhất là ở những cơ sở hiện còn ít hoặc chưa có đảng viên”. Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 25-7-2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa” đặt ra mục tiêu “Phấn đấu đạt tỉ lệ ít nhất 70% đảng viên mới được kết nạp từ đoàn viên”. Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa X ngày 6-8-2008 “Về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” đã khẳng định: “Trong mọi thời đại, tri thức luôn là nền tảng tiến bộ xã hội, đội ngũ trí thức là lực lượng nòng cốt sáng tạo và truyền bá tri thức. Ngày nay, cùng với sự phát triển nhanh chóng của cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, đội ngũ trí thức trở thành nguồn lực đặc biệt quan trọng, tạo nên sức mạnh của mỗi quốc gia trong chiến lược phát triển”. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4-11-2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo cũng đã đề ra nhiệm vụ "Coi trọng công tác phát triển đảng, công tác chính trị, tư tưởng trong các trường học". Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã chỉ rõ “PTĐV theo đúng quy định, chú ý những người ưu tú trong công nhân, đội ngũ trí thức, đoàn viên Đoàn TNCS Hồ Chí Minh…”[2]. Gần đây, Ban Tổ chức Trung ương đã tham mưu được Ban Bí thư đồng ý chủ trương về thí điểm sinh hoạt trực tuyến ở một số đảng bộ, chi bộ đặc thù hoặc trong hoàn cảnh đặc biệt nhằm phù hợp với tình hình thực tế.

Xác định sinh viên các trường đại học là nguồn cơ bản nhất để xây dựng, phát triển đội ngũ trí thức, Đảng và Nhà nước ta thường xuyên quan tâm đề ra chủ trương, đường lối với những giải pháp cụ thể, chuẩn bị từ sớm nguồn lực lao động chất lượng cao, nâng cao số lượng, chất lượng đội ngũ tri thức, có ý thức chính trị, trở thành lực lượng nòng cốt trong công cuộc xây dựng đất nước thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên để đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới, công tác phát triển đảng trong sinh viên đang gặp phải những khó khăn, thách thức trong bối cảnh tự chủ giáo dục đại học và hội nhập quốc tế thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, đặc biệt là ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 thời gian gần đây, nhiều trường phải tổ chức dạy và học trực tuyến (online).

Công tác PTĐV trong sinh viên là toàn bộ hoạt động của tổ chức đảng có thẩm quyền thực hiện các nội dung, các bước, các quy trình, thủ tục để đưa những quần chúng ưu tú là sinh viên vào Đảng, nhằm thực hiện mục tiêu, quan điểm của Đảng là “ở đâu có quần chúng thì ở đó có đảng viên”, ở đâu có tổ chức thì ở đó có tổ chức đảng, để tuyên truyền, lãnh đạo, tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng đề ra. Bám sát chủ trương, đường lối của Đảng thời gian qua, trên cơ sở đặc điểm hoạt động công tác đảng, công tác chính trị PTĐV trong sinh viên của cấp uỷ đảng, Đoàn thanh niên, Hội sinh viên các trường ĐH, CĐ cũng như tâm lý, độ tuổi của sinh viên đã quan tâm chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện phát triển đảng trong sinh viên đạt được kết quả nhất định.

1. Đặc điểm của phát triển đảng viên là sinh viên các trường đại học, cao đẳng

Trước hết, PTĐV trong sinh viên là công tác phát triển đảng viên cho một nhóm xã hội đặc thù trong tầng lớp thanh niên, cuộc sống sinh hoạt, học tập, lao động của thanh niên đan xen trong các mối quan hệ xã hội, giai cấp, dân tộc, đoàn thể, vì vậy thanh niên, sinh viên ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của xã hội. Độ tuổi của sinh viên thường từ 18 đến 25 tuổi, là những con ngư­ời có trình độ, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, thích cái mới, là những người có lòng nhiệt tình và cũng rất nhạy cảm trong cuộc sống, nhanh nhạy nắm bắt tiếp thu tri thức mới.

Sinh viên các trường ĐH, CĐ được đào tạo nhằm mục đích trở thành đội ngũ cán bộ đảng, cán bộ trong hệ thống chính trị, những thủ lĩnh thanh niên, nhà khoa học, kỹ sư, doanh nhân, nhân sĩ, trí thức... Sinh viên có bản lĩnh chính trị tốt, sự nhạy bén chính trị không ngừng được nâng lên. Những sinh viên ưu tú được kết nạp vào đảng hiện nay ở các trường ĐH, CĐ đến từ các tỉnh, thành phố khác nhau nên có sự pha trộn trong phong cách, tư duy, lối sống... Sự đan xen giữa sinh viên từ khắp các tỉnh, thành phố đã góp phần tạo nên sự phong phú trong lối sống, cách sinh hoạt, làm đa dạng đời sống văn hóa của sinh viên.

Công tác PTĐV trẻ chứa đựng đầy tính năng động sáng tạo rất cao của sinh viên. Sinh viên thường tích cực, chủ động và tham gia có hiệu quả các phong trào đoàn, phong trào thanh niên, chương trình tình nguyện, phát triển cộng đồng, nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển xã hội khi nhận được sự quan tâm định hướng đúng đắn của các cấp ủy, tổ chức, đoàn hội nơi sinh viên học tập. Đại bộ phận sinh viên được trang bị hệ thống kiến thức nghiệp vụ, kỹ năng làm việc, sống và học tập trong môi trường đào tạo của hệ thống các trường ĐH, CĐ trong nước và quốc tế.

Tuy nhiên đặc điểm của thanh niên, đặc biệt là sinh viên đang ở vào độ tuổi trẻ, còn ít từng trải, thiếu kinh nghiệm và vốn sống cho nên sinh viên còn bộc lộ những hạn chế không tránh khỏi như­: tính bồng bột, muốn tự khẳng định mình trong khi bản thân chư­a có đủ điều kiện kinh nghiệm thực tiễn cuộc sống; thiếu kiềm chế, nhẹ dạ, cả tin, dễ bị kích thích, thiếu tự chủ, gặp khó khăn và khi thất bại thì dễ nản chí, dễ hoang mang, dao động, dễ bốc đồng và thư­ờng bị lợi dụng, thường tiếp thu thông tin ít chọn lọc, hướng tới các giá trị mới hiện đại như­ng lại nhanh quên quá khứ, do đó đây sẽ là nhóm đối tượng đảng viên trẻ nếu được kết nạp, dễ tiếp cận cái mới, nhanh nhẹn, nhưng cũng dễ bị lung lay, hoặc bị mua chuộc...

Vì vậy nhận biết được đặc điểm và các yếu tố ảnh hưởng đến thanh niên, sinh viên đối với phát triển đảng viên để thấy được tầm quan trọng của công tác phát triển đảng trong sinh viên, từ đó đề ra các giải pháp phát triển đảng trong sinh viên một cách khoa học và phù hợp thực tiễn.

2. Tầm quan trọng của phát triển đảng viên trong sinh viên hiện nay

PTĐV trong sinh viên nhằm xây dựng đội ngũ đảng viên trẻ về tuổi đời, có trình độ trí tuệ cao, phẩm chất tốt, dồi dào về thể lực, trong sáng về đạo đức là nhiệm vụ có tầm quan trọng đặc biệt, bởi vì:

- Sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta đang bước trên một giai đoạn mới, giai đoạn có nhiều thời cơ, thuận lợi tuy nhiên cũng đan xen không ít thách thức, khó khăn. Trong những năm gần đây, bên cạnh những thời cơ, thuận lợi, tình hình thế giới, khu vực có nhiều diễn biến rất phức tạp, đặc biệt là ảnh hưởng trực tiếp của dịch bệnh Covid-19, kinh tế thế giới phục hồi chậm; khủng hoảng chính trị ở nhiều nơi, nhiều nước; cạnh tranh về nhiều mặt ngày càng quyết liệt giữa các nước lớn tại khu vực; diễn biến phức tạp trên Biển Đông,... đã tác động bất lợi đến nước ta. Trong nước cũng gặp nhiều khó khăn, thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu gây thiệt hại nặng nề. Nhu cầu bảo đảm an sinh xã hội, phúc lợi xã hội ngày càng cao.

- Công tác xây dựng Đảng đạt được những kết quả quan trọng, tuy nhiên “tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống... tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí; chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, chạy theo danh lợi, kèn cựa địa vị, cục bộ, chạy chức, chạy quyền, thiếu gương mẫu của cán bộ, đảng viên gây dư luận xấu trong xã hội. Các biểu hiện về sự phai nhạt lý tưởng, xa rời mục tiêu của chủ nghĩa xã hội, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” diễn biến phức tạp, làm giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng”[3], phần nào giảm sút hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, ảnh hưởng trực tiếp đến tâm tư, cảm xúc của sinh viên khi tìm hiểu về Đảng.

- Công tác PTĐV có vai trò hết sức quan trọng, là một bộ phận trong công tác xây dựng Đảng. Công tác PTĐV trong sinh viên cũng luôn xuất phát từ nhiệm vụ chính trị của Đảng đề ra, với tình hình, nhiệm vụ cách mạng mới, đòi hỏi Đảng ta không ngừng bổ xung lực lượng cách mạng là đảng viên trẻ, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng. Sinh viên là một lực lượng đông đảo, trí tuệ, nhiệt huyết, năng động, là nguồn sinh lực trẻ rất quan trọng để bổ xung cho đội ngũ đảng viên, như lời cố Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu đã nhận định:“Sinh viên là bộ phận trí tuệ và ưu tú trong các thế hệ thanh niên, là nơi kết tinh nhiều tài năng sáng tạo, là nguồn lao động có học vấn cao, có chuyên môn sâu và đại bộ phận sinh viên sẽ trở thành người trí thức của đất nước. Đảng, Nhà nước và nhân dân vô cùng tin cậy lớp sinh viên ngày nay là lực lượng kế tục và phát huy nguồn lực trí tuệ vô cùng quý giá của dân tộc ta”[4].

- Công cuộc đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa đang đạt được những thành quả quan trọng nhưng cũng có những khuyết điểm, thách thức lớn. Đảng ta phải được xây dựng vững mạnh, toàn diện, có đủ trình độ và bản lĩnh, năng lực và trí tuệ, khả năng và phẩm chất để đủ khả năng lãnh đạo cách mạng nước ta đi đến thắng lợi. Bước sang thời kỳ mới, chức năng, nhiệm vụ của sinh viên có bước phát triển, đòi hỏi phải có đội ngũ đảng viên là sinh viên có trình độ, phẩm chất và năng lực tương xứng.

- Trong những năm qua, công tác PTĐV trong sinh viên đã đạt được những kết quả quan trọng. Chất lượng và số lượng sinh viên được kết nạp không ngừng được nâng lên. Trong hệ thống các trường ĐH, CĐ ở nước ta hiện nay, cơ bản đã thực hiện được mục tiêu theo Quyết định số 37/2013/QĐ-TTg ngày 26-6-2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc điều chỉnh quy hoạch mạng lưới các trường đại học, cao đẳng “đến năm 2020 đạt khoảng 256 sinh viên/1 vạn dân; khoảng 70% - 80% sinh viên ĐH được đào tạo theo các chương trình nghề nghiệp - ứng dụng và khoảng 30% - 20% sinh viên được đào tạo theo các chương trình nghiên cứu;... Đến năm 2020 cả nước có 460 trường đại học và cao đẳng, bao gồm 224 trường đại học và 236 trường cao đẳng”^[5]. Để thực hiện được chủ trương đó, rất cần sự quan tâm của các cấp ủy đảng lãnh đạo công tác PTĐV trong sinh viên. Số lượng sinh viên ngày càng tăng lên và phong phú về về cơ cấu ngành đào tạo, là nguồn tạo ra một lớp đảng viên trẻ rất đa dạng về lĩnh vực công tác. Theo số liệu báo cáo tổng kết 5 năm triển khai Quyết định số 1501/QĐ-TTg ngày 28-8-2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai đoạn 2015-2020”^[6] đã có 1.136.756 đoàn viên thanh niên, học sinh, sinh viên ưu tú được giới thiệu kết nạp vào Đảng, có 667.449 đoàn viên ưu tú học sinh, sinh viên được kết nạp vào Đảng, đạt tỷ lệ 58,71%, trong đó phần lớn đảng viên là sinh viên được kết nạp trong các trường Đh, CĐ trên địa bàn cả nước. Con số này còn chiếm tỷ lệ rất khiêm tốn so với số sinh viên đang theo học tại các trường và so với đảng viên trong toàn Đảng vì “tính đến 30-6-2021, toàn Đảng có 51.900 tổ chức cơ sở đảng; đã kết nạp mới 56.376 đảng viên, nâng tổng số đảng viên trong cả nước là 5.248.607 đảng viên”[7]. Một số trường ĐH, CĐ làm tốt công tác phát triển đảng viên trong sinh viên như: Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Trường ĐH Luật Hà Nội, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, Trường ĐH Sư phạm Thái Nguyên, Trường ĐH Bách khoa, Trường ĐH Ngoại thương, Trường ĐH Thủy lợi, Trường ĐH Kinh tế Quốc dân, Trường ĐH Vinh, Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh, Trường ĐH Mở TP Hồ Chí Minh, Trường CĐ Sư phạm Bắc Ninh, Trường ĐH Điều dưỡng, Trường CĐ Sư phạm Nam Định…

Công tác tuyên truyền, giáo dục, bồi dưỡng, tạo nguồn đạt được những kết quả quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng đảng viên; đảng viên là sinh viên được bồi dưỡng nhận thức về Đảng nhiều nhưng số lượng được kết nạp vào Đảng còn rất khiêm tốn, số đoàn viên đã được kết nạp vào Đảng đều phát huy được tính tiền phong, gương mẫu của mình. 

Bên cạnh đó, còn không ít hạn chế: Một bộ phận cấp ủy, cán bộ, đảng viên chưa quan tâm đúng mức đến vai trò của sinh viên và công tác PTĐV trong sinh viên; chất lượng không ngừng được nâng lên nhưng chưa tương xứng với vị thế, vai trò của sinh viên và tình hình cách mạng; một bộ phận không nhỏ sinh viên thờ ơ với chính trị, với sự nghiệp của Đảng; công tác kiểm tra, theo dõi, phân công đảng viên giúp đỡ còn nhiều hạn chế; Công tác đoàn, phong trào thanh niên, phong trào của Hội sinh viên chưa tạo được động lực, động cơ mạnh mẽ để sinh viên phấn đấu vào Đảng. Tình trạng “Ngại học tập lý luận chính trị, nắm không chắc, hiểu không sâu về quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước…; việc giảng dạy, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh ở hệ thống các trường chính trị của Đảng và ở một số nơi còn hình thức, thiếu chiều sâu, hiệu quả thấp”[9].

12 quần chúng là đoàn viên, sinh viên ưu tú của Trường Đại học Công nghệ Giao thông vận tải nhận Quyết định kết nạp Đảng tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội).

3. Phát triển đảng viên trong sinh viên là hết sức quan trọng và cấp bách với ý nghĩa:

Một là, PTĐV trong sinh viên là biện pháp quan trọng nhằm không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng nói chung và Đảng ủy Khối Các trường đại học, cao đẳng cũng như đảng bộ các nhà trường nói riêng.

Hai là, làm tốt công tác PTĐV là sinh viên là tăng cường hạt nhân cộng sản và sự lãnh đạo của Đảng, đồng thời góp phần củng cố, tăng cường đoàn kết, gắn bó, mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với quần chúng.

Ba là, làm tốt công tác PTĐV trong sinh viên là góp phần tạo nguồn xây dựng đội ngũ cán bộ mang tầm chiến lược lâu dài của hệ thống chính trị và thực hiện chiến lược cán bộ của Đảng một cách căn cơ, bài bản.

Bốn là, làm tốt công tác PTĐV trong sinh viên, tạo động lực trong thi đua học tập, rèn luyện và nghiên cứu của sinh viên các trường ĐH, CĐ, góp phần thực hiện thắng lợi chiến lược phát triển con người Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

Năm là: làm tốt công tác PTĐV trong sinh viên là không ngừng nâng cao chất lượng và số lượng đoàn viên, sinh viên ưu tú đã được bồi dưỡng nhận thức về Đảng, rút ngắn khoảng cách sinh viên được kết nạp vào Đảng so với số sinh viên đã được bồi dưỡng nhận thức về Đảng.

4. Một số nhân tố tác động đến công tác phát triển đảng viên là sinh viên các trường đại học, cao đẳng

Thuận lợi

Thứ nhất, Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo công cuộc đổi mới đã đạt được nhiều thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử. Đất nước đang trên đà phát triển mới, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩ đang được đẩy mạnh, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt. Hệ thống chính trị và khối đại đoàn kết toàn dân tộc được củng cố, chính trị - xã hội ổn định, quốc phòng - an ninh được giữ vững, vị thế nước ta không ngừng được nâng cao trên trường quốc tế. Nhân dân tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng ta đã lựa chọn.

Thứ hai, Đảng Cộng sản Việt Nam nói chung và Đảng ủy Khối Các trường đại học, cao đẳng cũng như đảng ủy các nhà trường ĐH, CĐ thường xuyên quan tâm tiến hành công tác PTĐV, đã ban hành nhiều chủ trương và tiêu chuẩn, hướng dẫn cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi đẩy mạnh công tác PTĐV là sinh viên.

Thứ ba, việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo tinh thần Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị đã được triển khai sâu rộng trong toàn Đảng; đảng bộ các trường ĐH, CĐ gắn chặt việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh với phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ đảng viên, góp phần bồi dưỡng lý tưởng, niềm tin, tình cảm cách mạng, tạo ra môi trường thuận lợi để sinh viên tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu trở thành đảng viên của Đảng trong điều kiện môi trường mang niều sắc màu văn hóa của sinh viên đến từ các vùng miền trên cả nước.

Thứ tư, sinh viên các trường ĐH, CĐ hiện nay ngày càng nhận thức sâu sắc về vai trò lãnh đạo của Đảng, được nâng cao về lý tưởng cách mạng, hướng tới “Tâm trong - trí sáng - hoài bão lớn”, do đó sẽ phấn đấu hết mình để được đứng trong hàng ngũ của Đảng, cống hiến cho Đảng và sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo.

Khó khăn

Thứ nhất, dự báo trong những năm tới, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục có nhiều biến động phức tạp, đặc biệt là ảnh hưởng dịch bệnh Covid-19 tuy được kiểm soát, tiêm phòng diện rộng nhưng còn tiếp tục diễn biến khó lường cả trong nước và quốc tế; các thế lực thù địch đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình” chống phá Đảng và cách mạng nước ta; Tình hình trong nước chắc chắn sẽ không tránh khỏi những khó khăn trong phát triển kinh tế - xã hội do tác động của môi trường cạnh tranh khi chúng ta đẩy mạnh tiến trình hội nhập và ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế thế giới. Tình hình đó chắc chắn sẽ tác động nhiều mặt đến các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là vấn đề thu nhập và việc làm là vấn đề quan tâm hàng đầu của sinh viên hiện nay. Đây cũng sẽ là nhân tố tác động đến tâm tư, tình cảm và xác định động cơ phấn đấu vào Đảng của sinh viên.

Thứ hai, mặt trái của kinh tế thị trường tiếp tục ảnh hưởng không nhỏ đến bộ phận thanh niên, sinh viên, gây nên những khó khăn nhất định đối với công tác PTĐV trong sinh viên. Một bộ phận sinh viên thực dụng, đề cao lợi ích vật chất, lợi ích cá nhân, lợi ích trước mắt, do đó sẽ có những trường hợp sinh viên vào Đảng vì động cơ không trong sáng, như: để ra trường dễ xin việc hoặc có thể thăng tiến nhanh trong quá trình công tác. Cũng có những sinh viên cho rằng ra trường sẽ làm việc cho công ty tư nhân hoặc công ty nước ngoài mà ở đó không có tổ chức đảng nên cũng không cần thiết phải phấn đấu trở thành đảng viên.

Thứ ba, các trường ĐH, CĐ đang chuyển từ đào tạo theo niên chế học phần sang đào tạo theo học chế tín chỉ và đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam. Khi chuyển sang đào tạo theo học chế tín chỉ, có hàng loạt vấn đề nảy sinh, trong đó có công tác quản lý, tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên, đoàn viên trong nhà tr­ường. Chẳng hạn như các vấn đề­: sẽ không còn tổ chức lớp theo năm học, khóa học mà chỉ có lớp học phần; sự kết dính của sinh viên chỉ thông qua các lớp học phần; mỗi sinh viên có cơ hội tham gia nhiều nhóm khác nhau; không có thời khóa biểu cố định cho cả khóa học mà chỉ có lịch trình học tập cho các học phần (đây là thực trạng chung của các cơ sở giáo dục ĐH đào tạo theo học chế tín chỉ). Sự cá thể hoá trong quá trình học tập sẽ dẫn đến những khó khăn trong tổ chức các hoạt động tập thể và các phong trào hoạt động chung, ảnh hưởng đến kết quả rèn luyện, hoạt động của sinh viên, gây khó khăn trong xét học lớp bồi dưỡng nhận thức về Đảng và xét kết nạp đảng viên. Đặc biệt thời gian gần đây, để phòng ngừa dịch bệnh Covid-19 nhiều trường học đã chuyển hướng đào tạo theo hình thức trực tuyến (online), tác động trực tiếp tới phương thức học tập và tổ chức các hoạt động thu hút sinh viên tham gia các hoạt động phong trào, làm cho công tác PTĐV trong sinh viên ngày càng khó khăn hơn, cần có giải pháp thích ứng trước ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19.

Các đại biểu dự Hội thảo chuyên đề "Thực trạng và giải pháp phát triển đảng viên là đoàn viên, thanh niên trong tình hình mới" - Ảnh: Bảo Khanh.

5. Một số giải pháp phát triển đảng viên trong sinh viên các trường đại học, cao đẳng hiện nay

Với những thuận lợi và khó khăn thách thức đặt ra trong thực tiễn trên đây, nhận thức được tầm quan trọng của công tác PTĐV trong sinh viên giúp cho đội ngũ làm công tác đảng trong các nhà trường, Đảng ủy Khối Các trường đại học, cao đẳng, đặc biệt là Đoàn thanh niên, Hội sinh viên các trường đại học, cao đẳng cũng như các cấp ủy đảng, nhà quản lý, các tổ chức trong và ngoài hệ thống các trường đại học, cao đẳng nâng cao nhận thức, trách nhiệm hơn nữa, có sự quan tâm đúng mức trong PTĐV là sinh viên nhằm thực hiện hiệu quả một số giải pháp PTĐV trong sinh viên thời gian tới như sau:

Một là, tiếp tục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, các tổ chức trong các trường ĐH, CĐ về PTĐV trong sinh viên đi đôi với hành động cụ thể, thông qua kế hoạch phát triển đảng viên trong sinh viên hằng năm. Trước hết, các tổ chức cơ sở đảng và mỗi đảng viên phải nhận thức đầy đủ ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác PTĐV trong sinh viên. Cần làm cho các cấp ủy đảng và đảng viên nhận thức rõ và thực hiện tốt quan điểm, chủ trương của Đảng về PTĐV là một nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, là tất yếu trong công tác xây dựng Đảng. Đảng ủy các trường ĐH, CĐ hằng năm cần ban hành nghị quyết, xác định chỉ tiêu, xây dựng kế hoạch; tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm. Trên cơ sở đó, tổ chức đảng ở các khoa, chi bộ sinh viên cần quán triệt, xác định chỉ tiêu, biện pháp. Lấy việc thực hiện các chỉ tiêu kết nạp đảng viên để đánh giá, xếp loại tổ chức đảng, đảng viên hằng năm. Bên cạnh đó, các cấp ủy, tổ chức đảng, nhất là các cấp ủy, chi bộ trong các trường ĐH, CĐ, cần thực hiện nghiêm các nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng, phát huy tính nêu gương của cấp ủy các tổ chức đảng, tính tiền phong, gương mẫu của người đứng đầu và toàn thể đảng viên trong việc giữ gìn phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, tác phong lề lối làm việc, năng lực công tác... thực sự trở thành tấm gương để sinh viên noi theo.

Hai là, tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho sinh viên ở các trường ĐH, CĐ. Các trường ĐH, CĐ cần tiếp tục đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng, tập trung vào giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; giáo dục đạo đức lối sống, truyền thống cách mạng, lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tinh thần cách mạng; đẩy mạnh “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, từ đó giác ngộ sinh viên nâng cao nhận thức phấn đấu đứng vào hàng ngũ của Đảng. Thường xuyên nắm bắt diễn biến chính trị tư tưởng của sinh viên, kịp thời định hướng tư tưởng chính trị, phản bác lại các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch bảo vệ nền tảng tư tưởng, đường lối, chính sách của Đảng.

Ba là, tăng cường công tác tạo nguồn, bồi dưỡng nguồn PTĐV trong sinh viên. Các cấp ủy, tổ chức đảng cụ thể hóa các chỉ thị, nghị quyết, kết luận của Trung ương, cấp ủy cấp trên, căn cứ tình hình thực tế của đơn vị ban hành nghị quyết, chương trình, kế hoạch hằng năm và cả nhiệm kỳ về công tác PTĐV, có chỉ tiêu rõ ràng và hệ thống phương pháp, lộ trình để thực hiện tạo nguồn và kết nạp đảng viên. Thường xuyên kiện toàn, hướng dẫn, đôn đốc, kịp thời tổng kết thực tiễn, rút kinh nghiệm, phân tích các thuận lợi, khó khăn, nguyên nhân, bài học kinh nghiệm để đề ra phương pháp phù hợp, đưa công tác PTĐV đảm bảo cả về số lượng và chất lượng. Đổi mới công tác tổ chức các lớp bồi dưỡng lý luận chính trị dành cho quần chúng ưu tú và đảng viên mới, sát với yêu cầu thực tiễn, đảm bảo chất lượng từ tất cả các khâu trong công tác tổ chức quản lý, báo cáo viên, nội dung bài giảng, đề bài thu hoạch, chấm bài, bế giảng lớp học... Nâng cao chất lượng cán bộ, giảng viên giảng dạy các môn lý luận chính trị; thường xuyên tập huấn, đào tạo chuyên môn nghiệp vụ cho giảng viên giảng dạy các môn chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Không ngừng đổi mới nội dung, hình thức, nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy và học các môn lý luận chính trị trong các trường ĐH, CĐ, khắc phục tình trạng “sợ” và ngại học các môn lý luận của sinh viên.

Bốn là, tăng cường phát triển đảng viên gắn với nâng cao chất lượng đảng viên mới kết nạp, tạo mọi điều kiện thuận lợi để sinh viên là đảng viên được sinh hoạt đảng thuận lợi và rèn luyện, trưởng thành. Các trường cần đẩy mạnh cải cách hành chính, tiến tới số hóa hồ sơ đảng viên, khắc phục những khó khăn trong chuyển sinh hoạt đảng cho sinh viên. Thường xuyên rà soát để kịp thời bổ sung, điều chỉnh những quy định, hướng dẫn của Trung ương, cấp ủy cấp trên về PTĐV trong sinh viên đảm bảo quy định chung và phù hợp với thực tiễn của các trường ĐH, CĐ. Các cấp ủy đảng cần chấn chỉnh công tác PTĐV mới đảm bảo số lượng và chất lượng. Hằng năm, tiến hành rà soát, đánh giá, phân loại đảng viên, đưa ra khỏi Đảng những đảng viên không đủ tư cách góp phần xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh. Đặc biệt, cần quan tâm đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ công tác đảng cho các đồng chí cấp ủy, cán bộ làm công tác tổ chức xây dựng Đảng, văn phòng cấp ủy. Chỉ đạo cấp ủy cơ sở rà soát, bố trí cán bộ làm công tác tổ chức xây dựng Đảng có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, tinh thần trách nhiệm cao, am hiểu về công tác xây dựng Đảng, có chế độ đãi ngộ phù hợp nhằm quan tâm, động viên các đồng chí đảng vụ ở các tổ chức cơ sở đảng trực thuộc. Bên cạnh đó, các cấp cần quan tâm để đảng viên là sinh viên ra trường thuận lợi trong sinh hoạt đảng cũng như quá trình học tập, nơi công tác, từ đó phát huy vai trò của người đảng viên.

Năm là, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng tham gia PTĐV trong sinh viên ở các trường ĐH, CĐ. Trước hết, cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra của cấp ủy cấp trên đối với công tác PTĐV ở các trường ĐH, CĐ. Cấp ủy cấp trên, nhất là cấp ủy cấp trên trực tiếp của cơ sở cần tăng cường chỉ đạo, kiểm tra và phân công những cán bộ am hiểu tình hình, có nhiều kinh nghiệm về công tác xây dựng Đảng, theo dõi, hướng dẫn và hướng dẫn cấp ủy trong tổ chức đảng ở các trường ĐH, CĐ tổ chức thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ theo quy định và đẩy mạnh công tác PTĐV trong sinh viên. Các cấp ủy cấp trên trực tiếp cần có hướng dẫn cụ thể hóa các quy định của Trung ương về xây dựng tổ chức đảng và PTĐV rong sinh viên sát với tình hình thực tế. Tổ chức đoàn trong các trường ĐH, CĐ vận động đoàn viên, thanh niên, sinh viên tìm hiểu, chấp hành Luật Giáo dục đào tạo đại học, nắm vững và chấp hành tốt nội dung, quy chế của nhà trường; thường xuyên tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về Đảng, Đoàn, về truyền thống dân tộc; vận động đoàn viên, sinh viên tham gia các hoạt động do Đoàn và nhà trường phát động; không ngừng đổi mới, đa dạng hóa các nội dung, phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác Đoàn và phong trào thanh niên trong các trường ĐH, CĐ, đa dạng hóa các hình thức đoàn kết, tập hợp đoàn viên, sinh viên, qua đó định hướng tư tưởng chính trị, phấn đấu rèn luyện đứng trong hàng ngũ của Đảng. Đồng thời, cần quan tâm xây dựng, đào tạo đội ngũ cán bộ Đoàn trong trường ĐH, CĐ nhiệt tình, năng động, sáng tạo. Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò trách nhiệm của ban giám hiệu (ban giám đốc), các cơ quan chức năng, các khoa giáo viên, cán bộ quản lý, chủ nhiệm lớp, các chi bộ sinh viên các trường ĐH, CĐ đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo, rèn luyện sinh viên cũng như PTĐV trong sinh viên. Quan tâm đến việc tạo nguồn, bồi dưỡng nguồn đảng viên cũng như giáo dục, rèn luyện, phát huy vai trò, trách nhiệm của đảng viên là sinh viên. Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò, trách nhiệm của các cấp ủy, chính quyền ở các địa phương nhất là nơi sinh viên học tập và cư trú; phối hợp với các nhà trường trong việc điều tra, xác minh lý lịch, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên được kết nạp vào Đảng cũng như tạo điều kiện cho sinh viên sau khi ra trường tham gia sinh hoạt đảng.

Sáu  là, tăng cường PTĐV gắn với chú trọng công tác kiểm tra, giám sát và thi đua khen thưởng. Cấp ủy các cấp tăng cường đôn đốc, kiểm tra, giám sát về công tác tạo nguồn cho Đảng và PTĐV ở các trường ĐH, CĐ. Thường xuyên quan tâm theo dõi, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy trình, thủ tục PTĐV, kịp thời rút kinh nghiệm, chấn chỉnh các cấp ủy tổ chức đảng thực hiện chưa tốt. Định kỳ sơ kết, tổng kết việc thực hiện kế hoạch PTĐV của đơn vị. Thường xuyên biểu dương, khen thưởng các tổ chức đảng thực hiện tốt công tác PTĐV. Kịp thời động viên, khích lệ các đồng chí văn phòng cấp ủy, các bí thư chi bộ đã có thành tích tốt trong công tác tạo nguồn cho Đảng và PTĐV mới. Gắn công tác thi đua khen thưởng, đánh giá tổ chức cơ sở đảng và đảng viên hằng năm với công tác PTĐV, coi đây là nhiệm vụ thường xuyên trực tiếp của mỗi cấp ủy và người đứng đầu cấp ủy.

6. Một số đề xuất, kiến nghị với cấp có thẩm quyền

Có thể nói, PTĐV trong sinh viên ở các trường ĐH, CĐ là rất cần thiết, có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền, sức chiến đấu của Đảng trong thời kỳ mới. Để thực hiện đồng bộ những giải pháp PTĐV trong sinh viên được hiệu quả, sát thực tiễn, thời gian tới rất cần cấp có thẩm quyền quan tâm chỉ đạo các tổ chức, các lực lượng trong và ngoài các trường ĐH, CĐ tiếp tục phát huy vai trò, trách nhiệm, đẩy mạnh PTĐV trong sinh viên cả về số lượng và chất lượng trên một số nội dung sau:

Đối với Ban Bí thư Trung ương Đảng

- Ban hành văn bản chỉ đạo nghiên cứu tổng kết Chỉ thị 34-CT/TW ngày 30-5-1998 của Bộ Chính trị khóa VIII về “Tăng cường công tác chính trị tư tưởng, củng cố tổ chức đảng, đoàn thể quần chúng và công tác PTĐV trong trường học” để ban hành văn bản chỉ đạo mới về việc tiếp tục thực hiện và tăng cường triển khai công tác đảng trong trường học, nhất là các trường có yếu tố nước ngoài, trường quốc tế, trường dân lập, tư thục; trong đó có giải pháp PTĐV trong học sinh, sinh viên.

- Chỉ đạo Ban Tuyên giáo Trung ương, Ban Tổ chức Trung ương phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, các đơn vị có liên quan xây dựng và triển khai Đề án “Giải pháp củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động của các cấp ủy đảng, nhất là về công tác chính trị tư tưởng ở các trường ĐH, CĐ trong cả nước” do Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì.          

Đối với Ban Tổ chức Trung ương

Quan tâm đánh giá, tổng kết thực tiễn, tồn tại, hạn chế của việc triển khai công tác PTĐV trong trường học, có hướng dẫn khung việc kết nạp đảng viên trong sinh viên được thống nhất và độ tuổi kết nạp đảng viên đối với học sinh lớp 12, nơi sinh hoạt đảng đối với sinh viên tốt nghiệp theo hướng đẩy mạnh cải cách hành chính, tiến tới số hóa hồ sơ đảng viên trong toàn hệ thống chính trị nói chung cũng như đối với đảng viên là sinh viên nói riêng, khắc phục những khó khăn trong chuyển sinh hoạt đảng cho sinh viên hiện nay, nghiên cứu tích hợp ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ 4.0 trong quản lý và tổ chức sinh hoạt cho đảng viên được thuận lợi hơn.

Đối với Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội Sinh viên Việt Nam

- Chỉ đạo các cấp bộ Đoàn, Hội trực thuộc quan tâm tới công tác PTĐV trong đoàn viên, thanh niên, học sinh, sinh viên để có những giải pháp phù hợp trong tuyên truyền vận động và tập hợp thanh niên, học sinh, sinh viên tham gia các phong trào và rèn luyện để ngày càng trưởng thành và nỗ lực phấn đấu đứng vào hàng ngũ của Đảng.

- Phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai các Đề án của Thủ tướng Chính phủ, Chương trình phối hợp giữa các ngành về công tác giáo dục toàn diện cho học sinh, sinh viên trong trường học.

Đối với các đảng ủy địa phương và Đảng ủy Khối tại 2 địa bàn thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh

- Có văn bản chỉ đạo, hướng dẫn để tiếp tục triển khai công tác PTĐV phù hợp với thực tiễn đối với các cấp ủy đảng tại các nhà trường trên địa bàn.

- Quan tâm chỉ đạo các cơ sở đào tạo, nhất là ở các trường ĐH, CĐ ngoài công lập có quy mô và đủ điều kiện thành lập đảng bộ tổ chức thành lập đảng bộ, chi bộ góp phần thúc đẩy công tác PTĐV trong trường học tại các đơn vị trực thuộc trên địa bàn.

- Tăng cường kiểm tra công tác PTĐV trong học sinh, sinh viên tại trường học.

PTĐV là một trong những nội dung quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, là biện pháp tích cực để nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên, nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng. Trong suốt chặng đường cách mạng vẻ vang hơn 90 năm qua, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn quan tâm chăm lo xây dựng đội ngũ đảng viên một cách toàn diện trên tất cả các mặt, đặc biệt là thường xuyên bổ sung, tăng cường đội ngũ đảng viên mới vào hàng ngũ của mình, coi đó là vấn đề có tính quy luật quyết định đến sự tồn tại, phát triển của Đảng. Sinh viên là bộ phận ưu tú của tuổi trẻ, đó là lực lượng có nhiều tiềm năng sáng tạo; nguồn lao động có học vấn, đại bộ phận sẽ trở thành trí thức. Thanh niên, sinh viên trong các trường ĐH, CĐ là lực lượng được tuyển chọn, có trình độ học vấn cao, có sức khỏe tốt, có nhiệt tình cách mạng, có khả năng tiếp thu khoa học - công nghệ hiện đại của thế giới, họ chính là lực lượng hùng hậu để kế thừa sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội của các thế hệ đi trước, vì vậy quan tâm phát triển đảng viên trong sinh viên chính là giải pháp hiện thực hóa Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, chuẩn bị để tạo nguồn cán bộ cho hệ thống chính trị các cấp.
--------------------------------

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

2. Ban Chấp hành Trung ương (2011; 2016), Quy định số 45/QĐ-TW, Hướng dẫn thi hành Điều lệ Đảng, ngày 1-11-2011; Quy định 29/QĐ-TW, Hướng dẫn thi hành Điều lệ Đảng, ngày 25-7-2016.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Hà Nội.

4. Đoàn Thanh niên Cộng sản Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (1997), Báo cáo tổng quan công tác phát triển đảng trong sinh viên một số trường đại học ở Hà Nội hiện nay. Thực trạng và giải pháp, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.

5. Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia “Ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, công chức, viên chức ở Việt Nam”, Nxb CTQG-ST.

6. Nguyễn Đình Lý (2015), “Công tác PTĐV là sinh viên các trường đại học ở thành phố Cần Thơ giai đoạn hiện nay”, Luận văn thạc sỹ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.

7. Phạm Bá Nhiễu (2010), “Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh PTĐV trong sinh viên”, Tạp chí Xây dựng Đảng, (10).

8. Nguyễn Thị Thắm (2010), PTĐV là sinh viên các trường ĐH, CĐ ở Hải Dương giai đoạn hiện nay, Luận văn thạc sĩ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.

9. Nam Khánh (tổng hợp), Lãnh tụ, lãnh đạo Đảng, Nhà nước nói về đoàn viên, thanh niên “7. Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu phát biểu tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI Hội Sinh viên Việt Nam tháng 11/1998”, truy cập 10-3-2021, https://ngayday.com/lanh-tu-lanh-dao-dang-nha-nuoc-noi-ve-doan-vien-thanh-nien (Nguồn Tiền phong: https://tienphong.vn/lanh-tu-lanh-dao-dang-nha-nuoc-noi-ve-doan-vien-thanh-nien-post1321854.tpo)

10. Kỷ yếu Hội thảo khoa học “PTĐV trong sinh viên các trường đại học, cao đẳng hiện nay - Thực trạng và giải pháp” của Viện Khoa học tổ chức, cán bộ, Ban Tổ chức Trung ương (2021).

11. Báo cáo của Ban Tổ chức Trung ương tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác tổ chức xây dựng Đảng năm 2021, tr.6.

ThS. Tô Thị Giang
Viện Khoa học tổ chức, cán bộ, Ban Tổ chức Trung ương
Và nhóm nghiên cứu