Nghĩa vụ đạo đức (NVĐĐ) là một phạm trù cơ bản của đạo đức học, chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống đạo đức xã hội; là tiêu chí đánh giá sự phát triển ý thức đạo đức của mỗi con người, đồng thời là thước đo sự tiến bộ của đời sống đạo đức trong một xã hội nhất định. Nói một cách khác, NVĐĐ là ý thức trách nhiệm của mỗi con người trước lợi ích chung và lợi ích của người khác, ý thức về cái cần phải làm, mong muốn được làm vì những lợi ích đó bằng sự tự nguyện, tự giác và tận tâm trong thực hiện các nhiệm vụ đó sao cho đạt được kết quả như mong muốn.
Từ khái niệm trên, có thể hiểu quan niệm NVĐĐ quân nhân là: Nghĩa vụ của mỗi cán bộ, chiến sĩ trong quân đội nhân dân Việt Nam trước lợi ích của Tổ quốc, dân tộc và của nhân dân; tự nguyện, tự giác, tận tâm trong thực hiện các chức trách, nhiệm vụ được giao với kết quả cao nhất. Những chuẩn mực cơ bản trong NVĐĐ quân nhân của cán bộ, chiến sĩ quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay là: Trung thành vô hạn với Đảng, Tổ quốc và nhân dân; kiên định và sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì mục tiêu, lý tưởng của Đảng; vượt mọi khó, tinh thần quyết thắng, kỷ luật tự giác, nghiêm minh; thương yêu giúp đỡ đồng chí, đồng đội, đoàn kết nội bộ, đoàn kết quân nhân, đoàn kết quốc tế; đoàn kết với dân, giúp đỡ dân.
Bồi dưỡng NVĐĐ quân nhân cho sĩ quan trẻ trong quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay là một nội dung quan trọng, cấp thiết, có giá trị lý luận, thực tiễn. Thông qua bồi dưỡng NVĐĐ quân nhân, sẽ giúp cho mỗi sĩ quan trẻ luôn có ý thức trách nhiệm cao nhất trong việc bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; NVĐĐ còn là cơ sở, điều kiện để người sĩ quan thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ được giao trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi mục tiêu: Dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh và đưa đất nước tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội. Nhìn vào thực trạng thực hiện nghĩa vụ NVĐĐ của sĩ quan trẻ quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay cho thấy, đa số sĩ quan trẻ đã thực hiện tốt nghĩa vụ NVĐĐ của mình. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận sĩ quan trẻ chưa chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc về NVĐĐ quân nhân của mình, chưa hiểu rõ và thực hiện hết chức trách, nhiệm vụ được giao; một số sĩ quan trẻ có biểu hiện ngại tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu; thậm chí có sĩ quan trẻ đã suy thoái về đạo đức, lối sống như: rượu chè, cờ bạc. Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những hạn chế điển hình nói trên là do công tác giáo dục, bồi dưỡng về NVĐĐ ở một số đơn vị chưa được làm thường xuyên, hoặc chưa được quan tâm đúng mức; một bộ phận sĩ quan trẻ chưa tích cực, tự giác, rèn luyện, phấn đấu trong thực hiện nghĩa vụ đạo đức quân nhân của mình; đồng thời những tiêu cực của mặt trái cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng tác động, ảnh hưởng xấu đến quá trình nhận thức và hành động của sĩ quan trẻ trong thực hiện NVĐĐ quân nhân của họ. Vì vậy, trong tình hình hiện nay, việc bồi dưỡng NVĐĐ quân nhân cho sĩ quan trẻ quân đội nhân dân Việt Nam là việc làm cần thiết, cấp bách.
Để bồi dưỡng NVĐĐ quân nhân cho sĩ quan trẻ hiện nay, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản như sau:
Một là, tăng cường giáo dục về NVĐĐ quân nhân cho sĩ quan trẻ, giúp họ hiểu đúng đắn, đầy đủ, sâu sắc vị trí, vai trò, tầm quan trọng của NVĐĐ quân nhân trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Để từ đó mỗi sĩ quan trẻ tự xây dựng quyết tâm, kế hoạch, xác định nội dung, biện pháp rèn luyện, trau dồi và thực hiện tốt NVĐĐ quân nhân của mình trong thực tiễn cuộc sống nói chung, trong xây dựng đơn vị nói riêng.
Hai là, lãnh đạo, chỉ huy các cấp và bản thân mỗi sĩ quan trẻ nói riêng cần phải thể hiện trách nhiệm trong đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi, và loại trừ những ảnh hưởng tiêu cực của lối sống thực dụng, chủ nghĩa cá nhân, sự suy thoái về đạo đức, lối sống. Đối với cấp ủy, chỉ huy, phải chủ động phát hiện và ngăn chặn sớm các biểu hiện vi phạm đạo đức lối sống của sĩ quan thuộc quyền. Đối với bản than mỗi sĩ quan trẻ phải tự giác rèn luyện, chủ động đấu tranh với các nguy cơ gây tổn hại đạo đức của người quân nhân; đồng thời giúp đỡ đồng chí, đồng đội đấu tranh ngăn chặn các hành vi vi phạm đạo đức quân nhân, góp phần tích cực, có hiệu quả vào việc xây dựng, củng cố và phát triển nghĩa vụ đạo đức quân nhân cho mỗi sĩ quan trẻ trong quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Ba là, tiếp tục đẩy mạnh việc tuyên truyền, hướng dẫn sĩ quan trẻ chấp hành nghiêm chỉnh mọi chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, điều lệnh, điều lệ, chế độ, quy định của quân đội. Đây cũng chỉ là cơ sở, điều kiện quan trọng để giúp cho mỗi sĩ quan trẻ có môi trường thực hiện tốt nghĩa vụ đạo đức quân nhân của mình trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc; đồng thời đây cũng là một biện pháp quan trọng giúp cho sĩ quan trẻ trong quân đọi nhân dân Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh thực hiện tốt cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh" trong xã hội nước ta hiện nay.
Đại tá, TS. Nguyễn Văn Vinh
Học viện Chính trị - Bộ Quốc phòng