Cán bộ và công tác cán bộ luôn là nhân tố đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa quyết định thắng lợi của sự nghiệp cách mạng. Thấu hiểu sâu sắc lời Chủ tịch Hồ Chí Minh “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, trong tiến trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn chú trọng công tác cán bộ, xây dựng, đào tạo đội ngũ cán bộ, trong đó lấy “cái đức làm gốc”. Trong tình hình mới, Đảng ta tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò đặc biệt của công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ. Công tác cán bộ được Trung ương Đảng nhận định là then chốt của mọi then chốt, hệ trọng nhất trong những việc hệ trọng. Phát hiện, bồi dưỡng, rèn luyện và sử dụng đúng cán bộ, đúng người, đúng việc là gốc của mọi "gốc".

KỲ I: ĐÁNH GIÁ CÁN BỘ TẠI SAO KHÂU QUAN TRỌNG NHẤT LẠI LÀ KHÂU YẾU NHẤT?

Quan trọng là như thế, ấy vậy mà Đại hội XII của Đảng vẫn phải đau xót thừa nhận: “Đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu nhất qua nhiều nhiệm kỳ”. Câu hỏi đặt ra là trong rất nhiều thiết sót, lỗi lầm mắc phải, phải chăng vì chúng ta đangthiếu những cán bộ trong sạch, có đủ tâm, đủ tầm, có văn hóa lãnh đạo... cho nên mới phát hiện, giới thiệu, bồi dưỡng thế hệ cán bộ kế tiếp không trong sạch, không có tâm, chưa đủ tầm, thiếu văn hóa?Phải chăng do phương pháp phát hiện, đánh giá cán bộ của chúng ta còn chưa chuẩn mực; hay do chính lỗi thờ ơ, vô cảm của mỗi đảng viên trong hàng triệu đảng viên đã tạo nên mảnh đất màu mỡ cho "mầm" sai phạm lớn lên.

Chọn sai cán bộ là có tội với đồng bào

Muốn phát hiện, chọn được cán bộ tốt, mỗi cán bộ trước hết phải sửa mình như lời Bác dạy: "Muốn biết rõ cán bộ, muốn đối đãi một cách đúng đắn các hạng người, trước hết phải sửa những khuyết điểm của mình. Mình càng ít khuyết điểm thì cách xem xét cán bộ càng đúng"... thì chúng ta mới có thể giới thiệu cho Đảng những người có đủ đức, đủ tài, có văn hóa lãnh đạo, hành xử nhân văn... khi họ gánh vác việc quản trị quốc gia.      

Để phát hiện, đánh giá đúng cán bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy rằng: Trước khi cất nhắc cán bộ, phải nhận xét rõ ràng. Chẳng những xem xét công tác của họ, mà còn phải xét cách sinh hoạt của họ. Chẳng những xem xét cách viết, cách nói của họ, mà còn phải xem xét việc làm của họ có đúng với lời nói, bài viết của họ hay không. Chẳng những xem xét họ đối với ta thế nào, mà còn phải xem xét họ đối với người khác thế nào. Phải biết ưu điểm của họ, mà cũng phải biết khuyết điểm của họ, không nên chỉ xem công việc của họ trong một lúc, mà phải xem cả công việc của họ từ trước đến nay.

Biết rõ cán bộ mới có thể cất nhắc một cách đúng mực. Cất nhắc cán bộ, phải vì công tác, tài năng, vì cổ động cho đồng chí khác thêm hăng hái. Như thế, công việc nhất định chạy. Nếu vì lòng yêu ghét, vì thân thích, vì nể nang, nhất định không ai phục, mà gây nên mối lôi thôi trong Đảng. Như thế là có tội với Đảng, có tội với đồng bào. Khi cất nhắc một cán bộ, cần phải xét rõ người đó có gần gũi quần chúng, có được quần chúng tin cậy và mến phục không. Lại phải xem người ấy xứng với việc gì. Nếu người có tài mà dùng không đúng tài của họ, cũng không được việc. Không có ai cái gì cũng tốt, cái gì cũng hay. Vì vậy, chúng ta phải khéo dùng người, sửa chữa những khuyết điểm cho họ, giúp đỡ ưu điểm của họ.

Thế nhưng, thực tế mấy năm qua đã chứng minh, việc phát hiện, đánh giá cán bộ còn nhiều sơ hở, sai sót, vì thế mà đã "lọt lưới" nhiều cán bộ biến chất, nhưng lại giữ chức vụ cao trong bộ máy công quyền. Việc phát hiện, đánh giá cán bộ theo “cảm tính”, theo mối quan hệ “thân thuộc” cộng thêm tình trạng nể nang, né tránh khi đánh giá, nhận xét cán bộ cấp trên… được cho là một trong các nguyên nhân hà hơi tiếp sức cho nhiều cán bộ, trong đó có cả cán bộ cấp cao, thậm chí cả Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương, Bộ trưởng, Thứ trưởng... "leo" lên các vị trí trọng yếu... hòng vun vén lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm.

Thật đáng buồn khi công tác phát hiện, đánh giá sai cán bộ khiến chúng ta trả giá đắt. Đồng chí Trần Quốc Vượng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư trong phát biểu chỉ đạo Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật của Đảng năm 2019, triển khai nhiệm vụ năm 2020, ngày 10/01/2020 chỉ rõ: Từ năm 2016 đến nay, đã thi hành kỷ luật 1.111 tổ chức Đảng, 18.265 cấp ủy viên các cấp và 54.573 đảng viên. Trong đó, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư thi hành kỷ luật 8 tổ chức Đảng, 45 đảng viên; Ủy ban Kiểm tra Trung ương thi hành kỷ luật 111 đảng viên. Trong số đảng viên bị kỷ luật, có 92 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý, gồm: 2 ủy viên Bộ Chính trị, 21 ủy viên và nguyên ủy viên Trung ương Đảng, 38 sĩ quan trong lực lượng Công an, Quân đội… Nhìn vào con số như thế này, có đảng viên chân chính nào lại không đau lòng.

Thời gian vừa qua, không ít trường hợp cán bộ được bổ nhiệm “thần tốc”, trái quy định của Đảng và Nhà nước, gây bức xúc trong dư luận nhân dân. Một chủ doanh nghiệp tư nhân sau gần 5 tháng đã trở thành một cán bộ tương đương cấp sở; một nữ nhân viên sau một thời gian ngắn đã lên chức trưởng phòng và còn tiếp tục được quy hoạch chức danh phó giám đốc sở; tình trạng bổ nhiệm người nhà, người thân đã trở thành phổ biến ở một số địa phương khi câu nói cả họ làm quan trở thành sự mỉa mai của người dân khi nói về công tác cán bộ. Điều đáng nói là những hành vi vi phạm như thế diễn ra trong một thời gian dài. 

Nguyên nhân thì đã được chỉ rõ: Chủ yếu là do kẽ hở trong cơ chế, quy chế, quy định để cán bộ xấu có thể "vận dụng" và cố tình "lách" làm khác, làm trái. Báo cáo của Ban Tổ chức Trung ương tại Hội nghị toàn quốc ngành Tổ chức Xây dựng Đảng năm 2017 nhận định rằng: “Công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ còn nhiều hạn chế, yếu kém, sơ hở; còn tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm, cấp trên “sợ” cấp dưới trước thời điểm lấy phiếu tín nhiệm hoặc đánh giá cán bộ cuối năm. Còn tình trạng cấp dưới chưa thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả sự chỉ đạo, lãnh đạo của cấp trên. Ở một số nơi, một số trường hợp tuy thực hiện “đúng” quy trình nhưng vẫn không chọn “trúng” người, “đúng” việc, gây bức xúc trong xã hội, như các trường hợp: Nguyễn Xuân Sơn, Trịnh Xuân Thanh, Vũ Đình Duy... Tình trạng trên phải chăng là do: Còn sơ sài, thiếu chặt chẽ, thiếu dân chủ trong việc giới thiệu quy hoạch, giới thiệu nhân sự. Còn kẽ hở trong quy trình, thủ tục thẩm định, đề bạt, điều động, bổ nhiệm”?.

Đánh giá, bố trí sử dụng cán bộ không thể nể nang, cục bộ

Sở dĩ chúng ta làm chưa tốt khâu phát hiện và đánh giá cán bộ;  chưa có những tiêu chí cụ thể và giải pháp khoa học để khắc phục tình trạng này chính là do không ít cán bộ, đảng viên của chúng ta chưa thực sự trong sạch; chưa thực sự chí công vô tư. Đúng như Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng khẳng định: “Đánh giá, bố trí sử dụng cán bộ còn nể nang, cục bộ”.

Kinh nghiệm cho thấy, chỉ có phát hiện đúng người thực sự trong sạch, thực sự tự trọng, thực sự vì nước,vì dân từ khi còn chưa là cán bộ "to", rèn luyện họ và bố trí họ đúng nơi, đúng việc, có sự giám sát chặt chẽ của các cấp ủy đảng và nhân dân, thì mới làm cho họ thấy rõ trách nhiệm lớn lao của mình mà chuyên tâm việc chính nghĩa, chứ không phải để cho họ thấy các kẽ hở, thấy lợi lộc mà đắm chìm vào. Đánh giá đúng cán bộ là công việc khó khăn, phức tạp, song để xây dựng đội ngũ cán bộ; bố trí, sử dụng đúng cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược ngang tầm nhiệm vụ trong tình hình mới thì nhất thiết phải tiến hành nghiêm túc và thực chất phần việc này.

Lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước đã chứng minh, trong bất kỳ giai đoạn, triều đại  hay chế độ nào, việc dùng người luôn là công việc hệ trọng liên quan trực tiếp tới sự an - nguy, thịnh – suy và tồn vong của một quốc gia. Vì thế, ngay từ khi nước Việt Nam mới giành được độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi việc phát hiện, rèn luyện, sử dụng cán bộ là khâu trọng yếu: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”. Mà cái gốc của người cán bộ như Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng trong bài viết: "Về một số vấn đề cần được đặc biệt quan tâm trong công tác chuẩn bị nhân sự Đại hội XIII của Đảng", chỉ rõ: "Người cán bộ phải vừa có Đức, vừa có Tài, trong đó Đức là gốc". Chữ Đức của người cán bộ, như Bác Hồ dạy chính là người cán bộ cần -kiệm - liêm - chính. Người cán bộ có đức sẽ làm cho tài năng thêm phát triển, bởi người thực sự có đức bao giờ cũng khiêm tốn, chịu khó học tập, phấn đấu nâng cao tài năng của mình để hoàn thành tốt nhiệm vụ của Đảng giao cho.

Đáng tiếc, thời gian qua, rất nhiều cán bộ thay vì suy nghĩ để nêu ra chương trình hành động; rèn luyện đạo đức, tác phong, học tập nâng cao trình độ chuyên môn hay trau dồi lý luận chính trị thì lại bày mưu tính kế, tập hợp nhóm lợi ích, phân chia quyền lợi, sống phè phỡn, đục khoét ngân sách của đất nước. Thứ họ thiếu lớn nhất để trở thành một cán bộ có tâm, có tầm, hết lòng vì nước, vì dân chính là lòng tự trọng. Khi họ không còn lòng tự trọng nữa, họ tìm mọi cách để đạt được mục đích "làm quan" nhằm thỏa mãn dục vọng cá nhân. Họ không từ một thủ đoạn nào, từ quỵ lụy, cúi mình nịnh nọt, chạy chọt, làm hại đồng loại để mưu lợi cho mình, để đặt được chân vào hệ thống lãnh đạo.

Thật đau buồn là con số cán bộ đánh mất lòng tự trọng vẫn còn tồn tại. Trước mỗi kỳ Đại hội Đảng các cấp, những con người đánh mất tự trọng ấy lại tham gia một cuộc marathon với những bước chạy không bao giờ kết thúc: Chạy chức, chạy quyền, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy phiếu bầu, chạy bằng cấp, chạy khen thưởng, chạy danh hiệu, chạy tội... Và cũng chính sự thờ ơ, vô cảm, thiếu dũng khí của nhiều đảng viên đã "chắp cánh" cho những tham quan này tồn tại; sự thiếu dũng cảm của hàng ngàn đảng viên cũng gián tiếp sinh ra một thế hệ cán bộ chỉ muốn leo cao để vơ vét cá nhân như Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh... và nhiều cán bộ khác nữa.

Nói ra những điều đau đớn như thế để thấy, đánh giá cán bộ là khâu có ý nghĩa quyết định đối với việc chuẩn hóa đội ngũ cán bộ, công chức, đáp ứng yêu cầu đổi mới, phát triển đất nước. Kết quả đánh giá cán bộ là cơ sở cho việc quyết định bố trí, sử dụng hợp lý đối với cán bộ, tạo niềm tin cho nhân dân. Để góp phần thực hiện tốt khâu quan trọng là đánh giá cán bộ, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW, về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”; ban hành Quy định số 08-QĐi/TW về “Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”. Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo việc bổ sung, sửa đổi và ban hành mới nhiều quy định, quy chế, kết luận, quy trình… nhằm từng bước hoàn thiện thể chế về công tác cán bộ để thực hiện, như: Quy định số 89-QĐ/TW về khung tiêu chuẩn chức danh, khung tiêu chí đánh giá đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; Quy định số 90-QĐ/TW về tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá đối với cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý; Quy định số 105-QĐ/TW về phân cấp quản lý cán bộ và giới thiệu cán bộ ứng cử…

Có thể thấy rõ, việc có được bộ tiêu chí như vậy mới chỉ phần nào khắc phục được tình trạng thiếu chuẩn mực trong đánh giá cán bộ hiện nay. Để khắc phục tình trạng này, bảo đảm dân chủ, công bằng, công khai, chính xác và gắn trách nhiệm cụ thể đối với việc phát hiện, đánh giá cán bộ, cần mạnh dạn áp dụng các phương pháp đánh giá cán bộ tiên tiến, như dựa trên những quy định về tiêu chuẩn của từng chức danh; tiêu chí đánh giá đối với từng đối tượng cán bộ; hiệu quả hoàn thành nhiệm vụ chính trị của họ theo chức trách nhiệm vụ được giao, thể hiện ở khối lượng, chất lượng hiệu quả công tác trên các lĩnh vực họ được phân công lãnh đạo, quản lý. Ngoài ra cũng cần tính tới những yếu tố mang tính khoa học như thời gian hoàn thành công việc đó nhanh hay chậm; cách thức xử lý tình huống có thỏa đáng và những giải pháp sáng tạo trong công việc cũng như xem xét tiến trình tại nhiều thời điểm khác nhau... Mục đích cuối cùng là tìm ra chân giá trị thực sự của người cán bộ có đức, có tài, có văn hóa để tiếp tục bồi dưỡng, rèn luyện, sử dụng (Còn tiếp).

KỲ II: TUYỂN CHỌN, ĐÀO TẠO, RÈN LUYỆN CÁN BỘ CẦN ĐẶT LÊN HÀNG ĐẦU

Công tác cán bộ cực kỳ phức tạp vì nó liên quan đến con người, là "công tác con người". Chính vì thế, quá trình tuyển chọn, rèn luyện, đào tạo, sử dụng và quản lý, giám sát cán bộ, đặc biệt là cán bộ cấp cao, cán bộ quản lý nhiều con người, nhiều tài sản đòi hỏi công tâm, minh bạch, tỷ mỉ, sâu sát nhưug cũng phải rất nhân văn. Việc rèn luyện cán bộ phải được tiến hành theo một quy trình chặt chẽ, khoa học và nhất quán, công tâm, để những cán bộ của Đảng phải thật sự tiêu biểu về bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức và năng lực. Những bài học đau lòng trong thời gian qua về xử lý cán bộ sai phạm nhắc nhở mỗi chúng ta không bao giờ được buông lỏng công tác rèn luyện, giáo dục cán bộ.

Kiên quyết loại bỏ những cán bộ không còn đủ phẩm chất

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh - người sáng lập và rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam từng nhiều lần khẳng định: “Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”. Trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc”, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ: “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho đúng”. Xuất phát từ quan điểm đó, trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng. Ngay trong thời gian chuẩn bị thành lập Đảng, Người đã đặt công tác đào tạo, huấn luyện cán bộ lên hàng đầu; tập hợp những thanh niên yêu nước, mở các lớp huấn luyện để truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin và đường lối cách mạng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ, với đội ngũ cán bộ vững vàng, kiên định, dày dạn bản lĩnh, được tôi luyện qua thực tiễn đấu tranh cách mạng, quân và dân ta đã lập nên những kỳ tích trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, làm rạng danh đất nước Việt Nam.

Cùng với đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng tốt đội ngũ cán bộ, điều rất quan trọng là phải thường xuyên và kiên quyết đấu tranh, làm trong sạch bộ máy, loại bỏ những cán bộ không đủ phẩm chất. Ngay từ những ngày đầu của chính thể Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ quyết tâm đấu tranh chống những căn bệnh dễ mắc trong bộ máy Nhà nước: Làm trái, cậy thế, chia rẽ, kiêu ngạo, hách dịch, ăn hối lộ, hủ hóa. Tháng 11/1946, trả lời trước kỳ họp thứ hai Quốc hội khóa I về những thành viên của Chính phủ không trong sạch, Người nói: “Chính phủ đã hết sức làm gương, và nếu làm gương không xong thì sẽ dùng pháp luật mà trị những kẻ ăn hối lộ. Đã trị, đang trị và sẽ trị cho kỳ hết”.

Kế thừa tư tưởng trên, trong các giai đoạn sau này, công tác cán bộ luôn được Đảng ta coi trọng. Qua mỗi kỳ đại hội, quan điểm, tư tưởng đổi mới công tác tổ chức cán bộ càng được thể hiện rõ hơn, phù hợp hơn với yêu cầu nhiệm vụ cách mạng ở mỗi giai đoạn. Nhiệm kỳ nào, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị cũng ban hành nghị quyết, chỉ thị chuyên đề hoặc đề cập đến những vấn đề liên quan đến công tác tổ chức cán bộ: Hội nghị Trung ương 3, khóa VII có Nghị quyết về một số nhiệm vụ đổi mới và chỉnh đốn Đảng; các hội nghị Trung ương trong nhiệm kỳ Đại hội VIII ban hành nhiều nghị quyết quan trọng về công tác tổ chức cán bộ; Hội nghị Trung ương 6, khóa IX ban hành Kết luận về việc tiếp tục thực hiện các Nghị quyết Trung ương 3, khóa VII và các Hội nghị Trung ương 3, Hội nghị Trung ương 7, khóa VIII về công tác tổ chức cán bộ… Báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 3 khóa VIII về Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 9 khóa X, Đảng ta đã nhận định, đội ngũ cán bộ có sự trưởng thành cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu. Phần đông cán bộ được đào tạo cơ bản cả về chuyên môn nghiệp vụ, lý luận chính trị và kiến thức khoa học, được nâng cao về trình độ nhận thức, trình độ quản lý và khả năng vận dụng lý luận vào giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra.

Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, XII cũng đã phân tích đánh giá cụ thể và chỉ ra những tồn tại, hạn chế trong công tác cán bộ. Trong đó, Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII chỉ rõ: “Nhiều cán bộ, đảng viên, trong đó có người đứng đầu chưa thể hiện tính tiên phong, gương mẫu; còn biểu hiện quan liêu, cửa quyền, chưa thực sự sâu sát thực tế, cơ sở. Công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật đảng chưa đủ sức răn đe, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái”.

Cần quy trình chặt chẽ, khoa học, nhất quán, công tâm

Công tác cán bộ là công tác cực kỳ phức tạp, vì nó liên quan đến con người, là "công tác con người". Chính vì thế, sau khi phát hiện được cán bộ, công việc rèn giũa cán bộ phải được tiến hành theo một quy trình chặt chẽ, khoa học và nhất quán, bảo đảm thật sự công tâm, thật sự trong sáng, khách quan để những cán bộ của Đảng phải tiêu biểu về bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức và năng lực công tác. Hay nói cách khác là phải vừa có đức vừa có tài, trong đó đức là gốc.

Chính vì tầm quan trọng của công tác này, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã thẳng thắn chỉ rõ: Không để lọt vào Ban Chấp hành Trung ương những người bản lĩnh chính trị không vững vàng, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực, xu nịnh, chạy chọt, tham nhũng, quan liêu, cục bộ, vận động cho cá nhân, phe cánh, lợi ích nhóm; vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, mị dân, chuyên quyền, độc đoán; trù dập người thẳng thắn đấu tranh, phê bình; để nội bộ mất đoàn kết nghiêm trọng hoặc để xảy ra tham nhũng, thất thoát, vụ việc tiêu cực lớn ở địa phương, cơ quan, đơn vị. Bên cạnh đó, kiên quyết không để lọt những người không chịu nghiên cứu học hỏi; bảo thủ, trì trệ, làm việc kém hiệu quả, nói nhiều làm ít, nói không đi đôi với làm; ý thức kỷ luật kém, không chấp hành sự điều động, phân công của tổ chức, uy tín giảm sút; kê khai tài sản không trung thực, có biểu hiện giàu nhanh, nhiều nhà, nhiều đất, nhiều tài sản khác mà không giải trình rõ được nguồn gốc; bản thân hoặc vợ, chồng, con có lối sống thiếu gương mẫu, lợi dụng chức quyền để thu lợi bất chính... Nói tóm lại là thiếu rèn luyện.

Nhìn vào thực tế có thể thấy bên cạnh những thành tựu nổi bật, vẫn còn những mặt yếu kém xuất phát từ nhận thức về tư tưởng, chính trị kém dẫn tới phai nhạt lý tưởng và sa sút phẩm chất đạo đức. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) đã khẳng định: “Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc…”, nguyên nhân do công tác rèn luyện cán bộ đảng viên chưa làm tốt. Chỉ tính từ đầu nhiệm kỳ khoá XII đến nay, gần 100 cán bộ cao cấp thuộc diện Trung ương quản lý đã bị kỷ luật; một số cán bộ đã bị xử lý hình sự. Sự thiếu rèn luyện ở một bộ phận không ít cán bộ, đảng viên đã và đặt ra yêu cầu giáo dục, rèn luyện, nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên càng trở nên cấp thiết.

Tăng cường công tác rèn luyện, giám sát cán bộ để cán bộ không bị "lạc lối" đã được Đảng đặc biệt quan tâm. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ đã trở về với đúng vị trí: Là công việc gốc của Đảng khi đặt trong mối quan hệ với nội dung vai trò của cán bộ. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện cán bộ hiện nay đã được tiến hành thường xuyên, có sự kiểm tra sát xao, theo hướng rèn cán bộ phải “lấy tự học làm cốt"; học phải đi đôi với hành, lý luận phải gắn với thực tế.

Nói thì to tát như vậy song rèn cán bộ chỉ gói gọn là rèn đức và rèn tài. Bởi vì, suy cho cùng, đã làm cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo đư­ợc nhân dân. Quá trình giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên cũng chính là quá trình đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân - là kẻ thù của chủ nghĩa xã hội, là nguồn gốc, nguyên nhân sinh ra quan liêu, cửa quyền công thần, kiêu ngạo, tham ô, lãng phí và bao điều xấu xa khác. Để thành công, cả tập thể cần tích cực tự phê bình và phê bình trong nội bộ mỗi tổ chức Đảng; th­ường xuyên xây dựng và chỉnh đốn Đảng cũng là một trong những biện pháp quan trọng để giáo dục, rèn luyện đảng viên, xây dựng đội ngũ đảng viên đủ "đức" và "tài" đáp ứng yêu cầu sự nghiệp cách mạng. Cuộc đấu tranh khắc phục những mặt xấu, xây dựng những mặt tốt của mỗi cán bộ, đảng viên không tách rời sự giáo dục của Đảng, của tổ chức, của đoàn thể, nh­ưng trực tiếp quyết định vẫn là nhân tố chủ quan của từng con ngư­ời cụ thể.

Ngọc càng mài càng sáng

Nhân cách của cán bộ lãnh đạo là tổng hòa các yếu tố về phẩm chất và năng lực, nhất là yêu cầu về đạo đức. Nói một cách dễ hiểu nó là tổng hòa của tài và đức. Theo Hồ Chí Minh, cán bộ, đảng viên nói chung, cán bộ lãnh đạo nói riêng phải có đủ tài và đức - đó là điều kiện cần và đủ; trong đó, đạo đức được coi là gốc của nhân cách và tài giữ vai trò quan trọng. Khắc ghi lời Bác dặn “Phải có chính trị trước rồi có chuyên môn… chính trị là đức, chuyên môn là tài. Có tài mà không có đức thì hỏng”, cho nên người cán bộ không những phải luyện tài: làm giàu tri thức, bồi dưỡng tư duy, cách nhìn tổng thể, biện chứng, chủ động, sáng tạo... mà còn phải rèn luyện đạo đức cách mạng, như “ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”. Và quan điểm của Bác khi rèn luyện một người cán bộ thật giản dị và thiết thực. Bác dạy cán bộ của mình và Bác gương mẫu thực hành cần-kiệm - liêm-chính. Những ai thực sự cần - kiệm - liêm- chính thì đó chính là người cán bộ có đạo đức. Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng cũng khẳng định, người cán bộ phải vừa có đức vừa có tài, trong đó đức là gốc.

Điều này phù hợp với định hướng của Đảng ta về công tác cán bộ, đặc biệt là cán bộ cấp chiến lược. Nguyên Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan khi nói về công tác cán bộ đã thẳng thắn chỉ ra: Trong tình hình mới có nhiều thay đổi, công tác rèn luyện cán bộ của chúng ta còn nhiều sơ hở, liên quan tới cả cán bộ cấp cao, có cả cấp Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương, bộ trưởng... Để đào tạo được đội ngũ cán bộ chiến lược mẫu mực, cần cả "tâm" và "tầm". Tâm và tầm thực chất chính là đạo đức và tài năng. Càng là cán bộ cấp cao thì càng đòi hỏi cao hơn về hai yếu tố này. Bởi vì, người cán bộ cấp cao, cán bộ chiến lược điều cần nhất là sự trong sạch (trong sạch ắt phải là người cần-kiệm - liêm-chính), vì không trong sạch thì không thể nói được ai, chỉ đạo được cái gì. Còn tài năng chính là việc nhìn xa trông rộng. Cán bộ chiến lược khác người thường ở chỗ, người thường chỉ nhìn cái cụ thể, còn cán bộ chiến lược phải có hiểu biết rộng, từ đó đề ra những quyết sách mang tính chiến lược của quốc gia.

Như vậy có thể thấy, tư tưởng của Bác về cần-kiệm - liêm-chính không chỉ dừng ở những chi tiết cụ thể, mà từ những điều cụ thể ấy, nó bao hàm ý nghĩa lớn lao hơn rất nhiều, đó là tương lai, là sinh mệnh của đất nước. Điều ấy đến nay vẫn còn nguyên giá trị nhân văn và tính thời sự nóng hổi, thiết thực đối với mỗi cán bộ, đảng viên và toàn dân.(Còn tiếp)

KỲ 3: BỔ NHIỆM SAI NGƯỜI, MỌI VIỆC ĐỀU HỎNG

Sau khi phát hiện, tuyển chọn, đào tạo, huấn luyện cán bộ xong, cần bố trí, sử dụng cán bộ cho đúng, cho khéo mới đúng người, đúng việc, phát huy hết thế mạnh từng cán bộ. Bởi thế, việc bố trí, sử dụng cán bộ là khâu có ý nghĩa quyết định trong công tác cán bộ. Do nó quan trọng như vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm cảnh báo những người làm công tác cán bộ, lãnh đạo các cơ quan rằng, nếu: ham dùng người bà con, anh em quen biết, bầu bạn, cho họ là chắc chắn hơn người ngoài; ham dùng những kẻ khéo nịnh hót mình, mà chán ghét những người chính trực; ham dùng những người tính tình hợp với mình, mà tránh những người tính tình không hợp với mình... đối với những người chính trực thì bới lông tìm vết để trả thù, như thế, cố nhiên là hỏng cả công việc của Đảng, hỏng cả đánh giá của người lãnh đạo.

Tham nhũng diễn ra ở nhiều khâu

Lời dạy ấy tới nay vẫn vẹn nguyên giá trị. Trong hơn 20 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ ba, khóa VIII về Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, bên cạnh những thành tựu đạt được, thì “việc sắp xếp, bố trí, phân công, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử vẫn còn tình trạng đúng quy trình nhưng chưa đúng người, đúng việc, để lại không ít bức xúc trong nhân dân.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chưa thật gắn chặt với quy hoạch cán bộ; chưa đánh giá và sử dụng đúng mức đội ngũ cán bộ trí thức, các nhà khoa học đầu đàn... Những hạn chế, yếu kém trên của công tác cán bộ là một nguyên nhân dẫn tới một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy bằng cấp, chạy khen thưởng, chạy danh hiệu, chạy tội..., trong đó có cả cán bộ cao cấp, chậm được ngăn chặn, đẩy lùi. Tình trạng bổ nhiệm cán bộ không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, trong đó có cả người nhà, người thân, họ hàng, “cánh hẩu” xảy ra ở một số nơi, gây bức xúc trong dư luận xã hội. Nếu như tham nhũng trong các lĩnh vực khác thường là những hành vi vụ lợi vật chất, tiền bạc, được luật pháp quy định rõ thành những hành vi cấu thành tội phạm, thì tham nhũng trong công tác cán bộ nhiều khi thuộc loại “tham nhũng quyền lực”, “tham nhũng quan hệ”, vụ lợi tinh thần, rất khó kết luận là tham nhũng, lại càng khó khởi tố, xét xử, như những chuyện “cả họ làm quan”, “cả nhà làm quan”, “nâng đỡ không trong sáng”...

Thực tế cho thấy tham nhũng trong công tác cán bộ diễn ra ở nhiều khâu của công tác cán bộ với rất nhiều cách thức từ đơn giản, trắng trợn đến tinh vi; từ dễ nhận thấy đến mập mờ tốt xấu, đúng sai không dễ nhận ra. Bởi bản chất, những hành vi, hiện tượng đó vẫn là tham nhũng vì đều là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi, vi phạm kỷ luật của Đảng, gây hại cho Đảng, Nhà nước, nhân dân, cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, cần phải kiên quyết đấu tranh, ngăn chặn. Có thể kể tới một số ví dụ tiêu biểu như Dương Chí Dũng một cán bộ quản lý kinh doanh toàn thua lỗ nhưng vẫn cứ được cất nhắc lên cao dần và cuối cùng là được bổ nhiệm làm Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam để rồi bị bắt ngay sau đó. Trịnh Xuân Thanh từ một cán bộ quản lý kinh doanh có nhiều khuyết điểm, sai phạm nghiêm trọng, thậm chí phạm pháp nhưng lại được tuyển dụng, quy hoạch, luân chuyển, bổ nhiệm thành cán bộ lãnh đạo cấp cao và còn được khen thưởng những danh hiệu cao quý...

Những lỗ hổng cần bịt ngay

Lỗ hổng là quá lớn ở rất nhiều khâu quan trọng trong công tác cán bộ. Sở dĩ còn tồn tại các lỗ hổng này là do các đối tượng trên đã biết vung tiền ra để làm mờ mắt nhiều người làm công tác cán bộ. Biểu hiện của hành vi này là người đứng đầu với quyền lực của mình đã đề xuất, vận động, gợi ý, gây sức ép, hướng lái tập thể lãnh đạo theo ý đồ, thậm chí tự ý quyết định hay áp đặt theo chủ ý của mình về công tác cán bộ, làm tê liệt vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, vô hiệu hóa nguyên tắc tập trung dân chủ.

Những dòng họ làm quan hay bổ nhiệm thần tốc những "hạt giống" thời gian qua ở Đà Nẵng, Quảng Nam, Hà Giang, Thanh Hóa... cho thấy ở nhiều nơi sự lạm quyền, mất dân chủ, độc đoán, thao túng, tự tung, tự tác của người đứng đầu trong công tác cán bộ đã ở mức báo động. Động cơ vụ lợi rõ ràng của những người đứng đầu trong công tác cán bộ đã khiến họ bố trí, bổ nhiệm người thân, người quen, người nhà dù không đủ tiêu chuẩn, điều kiện giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý hoặc bố trí, sắp xếp vào vị trí có nhiều lợi lộc. Những vụ việc vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc, quyết định chủ trương công tác cán bộ không đúng quy định, vượt thẩm quyền trong thời gian dài tại một số tỉnh như Hà Giang, Cà Mau, Ninh Bình, Gia Lai, Bình Định... hay tại Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ thời gian qua là điển hình cho hành vi lạm quyền, lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong công tác cán bộ. Năm 2017, Bộ Nội vụ cũng đã từng công bố công khai 11 địa phương có tình trạng bổ nhiệm người nhà làm quan với hơn 60 trường hợp được bổ nhiệm, tuyển dụng sai quy định. Đơn cử như vụ: “Nâng đỡ không trong sáng” ở Thanh Hóa; con trai nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam dù không đủ tiêu chuẩn, điều kiện vẫn được bổ nhiệm đến Giám đốc Sở Kế hoạch - Ðầu tư… 

Nhìn bề ngoài, mọi thứ đều đúng quy trình, nhưng thử hỏi có cán bộ nào ở địa phương không e ngại việc người đứng đầu dùng “quyền lực mềm” trên cương vị lãnh  đạo, quản lý để tác động, gợi ý thu vén cho gia đình, người thân dẫn đến chuyện "cả họ làm quan"... mà cấp dưới dám "cả gan" chống lại. Và không chỉ trực tiếp "ra tay" tại địa phương mình, họ còn bắt tay liên minh với người có chức vụ tương đương nhằm đổi chác việc tiếp nhận, bố trí nhân sự giữa các cơ quan, đơn vị theo kiểu "có đi có lại", ai cũng có "suất", có "phần"; con cháu lãnh đạo thì sẽ luôn có vị trí "thơm tho".

Tại sao những  hành vi ấy lại khó bị phanh phui và tồn tại trong thời gian dài? Nhiều bài báo đã dẫn lời các chuyên gia chỉ ra, đó là do cơ chế, chính sách, quy định nói chung, cũng như trong công tác cán bộ nói riêng vẫn còn tồn tại "kha khá" những sơ hở, thiếu sót. Chính những cán bộ chủ chốt kia đã nhìn ra kẽ hở ấy mà đưa người nhà, người thân "lách" qua khe cửa hẹp thay vì họ tìm cách bịt nó lại theo đúng trách nhiệm của mình.

Bổ nhiệm phải đúng người  

Trong nền kinh tế thị trường, tham nhũng trong công tác cán bộ có quan hệ chặt chẽ với tham nhũng trong hoạch định chính sách, tham nhũng kinh tế. Vì vậy, trong công tác cán bộ cần phải bắt đầu bằng triệt tiêu các khả năng, con đường, phương thức tạo nên hành vi tham nhũng của cả chủ thể, đối tượng, đối tác tham gia. Nói một cách giản đơn, chính là phải tác động vào chính người "chạy", người được "chạy" và người trung gian, người đứng sau "hậu trường" cũng như các phương thức diễn ra tệ "chạy chức", "chạy quyền".

Để ngăn chặn tình trạng tham nhũng trong công tác cán bộ hiện nay đòi hỏi nhiều giải pháp đồng bộ. Ngoài việc tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục cán bộ, đảng viên và vận động toàn dân tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, chống tham nhũng; nêu cao vai trò gương mẫu của cán bộ lãnh đạo thì cần phải rà soát, bổ sung, sửa đổi để ban hành những quy định mới về công tác cán bộ; đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ theo hướng tăng cường phân cấp quản lý cán bộ cho cấp trực tiếp quản lý, sử dụng; tăng thẩm quyền về công tác cán bộ cho người đứng đầu và giám sát quyền lực chặt chẽ bằng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ trong công tác cán bộ. Đặc biệt phải dân chủ, công khai, minh bạch, tạo cơ chế cạnh tranh lành mạnh trong công tác cán bộ, nhất là trong các khâu tuyển dụng, đánh giá, quy hoạch, điều động, bổ nhiệm, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật cán bộ.

Phải có các chính sách và cơ chế để giữ những cán bộ đã qua đào tạo, cần được giáo dục, rèn luyện thường xuyên để giúp họ tránh xa lợi ích vật chất tầm thường, không sa vào hành vi vi phạm pháp luật, kỷ luật... Còn với những cán bộ đã thoái hóa biến chất cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”... cũng cần nhận diện, đánh giá đúng để kiên quyết loại ra khỏi bộ máy.

Để khắc phục tình trạng đánh giá cán bộ thiếu khách quan “yêu nên tốt, ghét nên xấu”, tư tưởng định kiến, hẹp hòi, cục bộ, phải đi sâu tìm hiểu bản chất của mỗi cán bộ; không thể chỉ dựa vào một việc làm của họ, mà phải tìm hiểu tất cả các công việc mà họ thực hiện; không thể chỉ xem xét cán bộ trong một thời điểm, mà phải thấy rõ lịch sử của họ. Việc thẩm tra, xác minh lựa chọn cán bộ cần được tiến hành chặt chẽ, bảo đảm tính khách quan, trung thực, thực hiện đúng quy trình để có kết luận chính xác về phẩm chất, năng lực của cán bộ; không để tình trạng nhận xét, đánh giá cảm tính. Đối với những vấn đề nhạy cảm như: đánh giá cán bộ, quy hoạch, bổ nhiệm, điều động cán bộ, có thể biểu quyết bằng hình thức bỏ phiếu kín. Cùng với đó, cần thực hiện đúng quy định tham khảo ý kiến của các cấp, các ngành có liên quan bằng những phương pháp thăm dò ý kiến phù hợp, nhất là đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp.

Bổ nhiệm sai cán bộ là mối nguy lớn đối với đất nước và xã hội, bởi nó chính là nguồn gốc, nguyên nhân đẻ ra tham nhũng, tiêu cực; làm suy yếu tổ chức; khiến quần chúng và cán bộ, đảng viên bức xúc, chán nản, mất niềm tin... Để khắc phục những “lỗ hổng” trong việc tuyển dụng, bổ nhiệm, thời gian vừa qua, tại nhiều cơ quan Trung ương và địa phương đã tiến hành thi tuyển với chức danh lãnh đạo cấp huyện, sở, vụ, cục. Người dự thi đủ tiêu chuẩn sẽ phải trình bày đề án khi được bổ nhiệm cương vị mới trước hội đồng. Công tác cán bộ thêm một bước rà soát và đánh giá lại để chọn được những người đủ năng lực, trí tuệ phục vụ công việc. Hình thức thi tuyển đảm bảo tính công khai, minh bạch, khách quan, có đánh giá của Hội đồng sẽ giúp chọn được những người có tài, năng lực và tránh được những tiêu cực trong bổ nhiệm người nhà, người thân “làm quan”.

KỲ 4: KIỂM TRA, GIÁM SÁT CÁN BỘ MỚI “BỀN GỐC”

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng trong bài viết "Một số vấn đề cần được đặc biệt quan tâm trong công tác chuẩn bị nhân sự Đại hội XIII của Đảng" đã đặc biệt nhấn mạnh: Công tác cán bộ cực kỳ phức tạp, khó khăn, vì nó liên quan đến con người, là "công tác con người". "Con người cũng có đủ thứ chứng tật không lành mạnh...", vì thế lựa chọn cán bộ cần tuân theo một quy trình chặt chẽ, khoa học và nhất quán và phải "có con mắt tinh đời" trong việc đánh giá, giới thiệu, lựa chọn cũng như phải có cơ chế giám sát chặt chẽ suốt thời gian giữ chức vụ, có như thế mới giữ được sự trong sạch cho cán bộ, phát huy hết cái tài của họ, để làm lợi cho nước, cho dân.

Mọi quyền lực đều phải được kiểm soát chặt chẽ

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định rõ quyết tâm của Đảng, Nhà nước về phòng chống tham nhũng; làm cho mọi người thấy rõ việc chỉnh đốn Đảng, xử lý nghiêm khắc nhiều cán bộ, đảng viên sai phạm không làm “chậm lại” sự phát triển, mà ngược lại, càng làm trong sạch, tạo sức mạnh thật sự của bộ máy. Đồng thời, đặc biệt đề cao vai trò của báo chí và các phương tiện thông tin đại chúng trong việc cổ vũ, động viên sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, huy động sức mạnh của toàn dân trong cuộc đấu tranh với những thói hư tật xấu của cán bộ.

Cần khẩn trương hoàn thiện các cơ chế, chính sách, có các chế tài đủ mạnh và xây dựng một cơ chế phòng ngừa chặt chẽ để cán bộ, người có chức quyền dù muốn cũng “không thể tham nhũng”. Để làm được, cần có ngay các quy định đủ mạnh về kiểm soát quyền lực, trách nhiệm người đứng đầu; ngăn chặn những người có chức, có quyền lợi dụng cương vị công tác để trục lợi; quy định về cho thôi, miễn nhiệm, từ chức đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý; quy định về điều chuyển, thay thế cán bộ khi có biểu hiện tiêu cực, tham nhũng, uy tín thấp; cơ chế khuyến khích và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung... Song song với đó, tăng cường kiểm tra, giám sát kỷ luật Đảng; siết chặt kỷ luật, kỷ cương; xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ trong tình hình mới. Kỷ luật là để “trị bệnh cứu người”, cảnh tỉnh, răn đe; ngăn chặn từ gốc, phát hiện sớm, xử lý từ đầu, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn.

Muốn thế, phải thiết lập cho được một cơ chế kiểm soát việc thực thi quyền lực đối với người có chức vụ, quyền hạn theo nguyên tắc mọi quyền lực đều phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế; quyền hạn phải được ràng buộc với trách nhiệm, quyền hạn đến đâu trách nhiệm đến đó, quyền hạn càng cao, trách nhiệm càng lớn. Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: "Để những người đó lọt được vào cương vị lãnh đạo là tai hoạ cho Đảng, là tạo điều kiện cho họ càng hại nước, hại dân nhiều hơn".

Nhìn vào một số vụ việc cụ thể gần đây thấy rõ, sở dĩ cán bộ ở cấp tỉnh, cấp huyện tại một số nơi có thể cài cắm con em mình vào nhiều chức danh theo tiêu chí "một người làm quan to, cả họ làm quan nhỏ" là do công tác giám sát, thanh - kiểm tra của các cấp ngành, mặt trận ở nhiều nơi chưa đạt yêu cầu, buông lỏng. Lấy ví dụ điển hình "lỗi thời gian" trong xử lý đối với những trường hợp có liên quan đến vụ việc nâng điểm thi trong kỳ thi tốt nghiệp THPT ở một số địa phương. Việc thi hành kỷ luật cán bộ một số trường hợp còn nhẹ, chưa kịp thời nhất là đối với những trường hợp có liên quan đến vụ việc nâng điểm trong kỳ thi THPT năm 2018 với hình thức khiển trách. Cũng tại tỉnh này, khi phóng viên của một số cơ quan báo chí đi tìm hiểu thông tin liên quan tới những cán bộ có trách nhiệm liên quan... thì nhận được câu trả lời, chưa thể công bố, vì tài liệu đang đóng dấu "mật".

Kích hoạt "Vòng kim cô"

Cách đây hơn một năm, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Quốc Vượng đã thay mặt Bộ Chính trị ký ban hành Quy định số 179-QĐ/TW ngày 25/02/2019 về chế độ kiểm tra, giám sát công tác cán bộ, trong đó nhấn mạnh:Những trường hợp cán bộ và tổ chức đảng được phát hiện có dấu hiệu vi phạm sẽ được chuyển Ủy ban kiểm tra hoặc báo cáo tổ chức đảng có thẩm quyền xem xét, giải quyết. Quy định này giúp đánh giá đúng công tác cán bộ, đồng thời góp phần chủ động phòng ngừa, ngăn chặn nạn chạy chức, chạy quyền, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống…

Cần phải nhanh chóng lấp lại các "lỗ hổng" trong công tác giám sát cán bộ khi mà vẫn còn những người có khuyết điểm mà chưa bị xử lý nghiêm. Quy định 205-QĐ/TW ngày 23/9/2019 của Bộ Chính trị được ban hành cho thấy vấn đề kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy chức chạy quyền được đề cập trong một văn bản mang tính pháp quy của Đảng. Tiếp đó, ngày 24/3/2020, Ban Bí thư đã ban hành Kết luận số 71-KL/TW về xử lý sai phạm trong công tác tuyển dụng cán bộ, công chức, viên chức theo Thông báo kết luận số 43, ngày 28/12/2017 của Bộ Chính trị. 

Các Quy định và Kết luận quan trọng kể trên cho thấy rõ, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát công tác cán bộ luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm sát sao nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu và  sự đoàn kết thống nhất trong Đảng; giữ gìn kỷ luật, kỷ cương của Đảng trong công tác cán bộ; đánh giá đúng công tác cán bộ, kịp thời phát hiện chấn chỉnh và xử lý các khuyết điểm, vi phạm của tổ chức Đảng và cán bộ, đảng viên; sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên. Chính vì vậy, các Quy định, Chỉ thị hay Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư rất cụ thể, trong đó đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu phải tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát và phòng, chống tiêu cực trong công tác cán bộ nói chung. Tuy nhiên, công tác cán bộ chỉ thực sự thành côn và mọi chỉ thị, quy định cùng các biện pháp chỉ thực sự đi vào cuộc sống khi có sự ủng hộ, vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó không thể thiếu vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội, các cơ quan dân cử và nhân dân mọi miền Tổ quốc.

Hành vi sai trái không qua được tai mắt nhân dân

Có một thực tế, giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện của cán bộ, đảng viên chưa bao giờ là dễ dàng khi một số phần tử thoái hóa biến chất đã phủ cho mình lớp vỏ trơn nhẫy như lươn, chạch; ẩn mình và đổi màu trong mọi điều kiện hoàn cảnh; thậm chí còn làm cho người ta tưởng lầm họ là những người đi đầu trong phòng, chống tiêu cực, tham nhũng... Bởi, việc giám sát cán bộ, đảng viên về cơ bản chỉ thông qua việc quan sát bề ngoài, tìm hiểu thông qua giao tiếp với cán bộ chủ chốt, ở khu dân cư mà không có cơ chế đấu tranh trực tiếp khiến các biểu hiện xấu khó lộ ra. Trong khi đó thực tế giám sát cho thấy, việc rèn luyện, tu dưỡng đạo đức thuộc phạm trù bên trong của mỗi cá nhân, không thể hiện ra bằng hành động và hoạt động cụ thể nên đây là vấn đề trừu tượng, rất khó giám sát. Chính điều này đã khiến nhiều cán bộ, đảng viên ngày càng trượt dài hơn và số đảng viên, tổ chức đảng vi phạm, phải thi hành kỷ luật, thậm chí là kỷ luật nặng vẫn còn nhiều. Hẳn nhiều người còn nhớ chuyện 12 con dê của người nghèo "đi nhầm" vào trang trại của ông Bí thư Huyện ủy Thạch Thành (Thanh Hóa) trở thành câu chuyện bi hài, là đề tài châm biếm trên báo chí nhiều ngày. Vậy mà, nhiều cán bộ không lấy đó làm bài học cảnh tỉnh. Ngay trong những ngày đại dịch COVID-19 hoành hành, những "hộ nghèo" có ô tô đi, ở nhà lầu ở ngay Hà Nội, vì "thân" với cán bộ thôn, xã... nên vẫn nhận được hỗ trợ của Nhà nước. Một chính sách nhân văn nhằm trợ giúp người nghèo, để không ai bị bỏ lại phía sau, vậy mà cũng trở thành miếng bánh để cán bộ và người người thân của họ chia chác trên lưng người nghèo. Đó là "miếng bánh" cụ thể, còn không ít "miếng bánh" quyền lực cũng bị không ít địa phương  lợi dụng vị thế của người "trong họ" đứng đầu một địa phương đem ra chia chác để “cả họ cùng làm quan”; rồi tìm mọi cách để “chọn người nhà, bỏ người tài”... Thực tế này là minh chứng cho sự lỏng lẻo trong công tác giám sát chính sách, giám sát cán bộ.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn:“Khi đã có chính sách đúng thì sự thành công hoặc thất bại của chính sách đó là do nơi cách tổ chức công việc, nơi lựa chọn cán bộ và do nơi kiểm tra. Nếu ba điều ấy sơ sài, thì chính sách đúng mấy cũng vô ích”. Làm gì để công tác kiểm tra, giám sát mạnh hơn nữa, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ cấp ủy các cấp ngày một vững mạnh là yêu cầu đặt ra bức thiết ngay lúc này. Cả hệ thống chính trị cần vào cuộc khẩn trương để khoanh vùng "một bộ phận không nhỏ cán bộ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, có biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá". Một số cán bộ lãnh đạo, quản lý, trong đó có cả cán bộ cấp chiến lược vướng vào tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm", như các Nghị quyết gần đây chỉ ra. Để chấn chỉnh, khắc phục tình trạng trên, cần đẩy mạnh hơn nữa công tác kiểm tra, giám sát, xử lý kịp thời, nghiêm minh những tổ chức, cá nhân vi phạm kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước; lợi dụng quyền lực để thực hiện những hành vi sai trái trong công tác cán bộ hoặc tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền…Đã có những Uỷ viên Bộ chính trị; Ủy viên Trung ương, tướng lĩnh quân đội, công an, quan chức cấp tỉnh huyện, các ngành bị xét xử nghiêm minh, thụ án theo quy định của pháp luật. Sự nghiêm minh ấy đã góp phần tích cực vào công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nhất là đã phần nào có tác dụng ngăn chặn, đẩy lùi và khắc phục những sơ hở, yếu kém, tiêu cực trong công tác cán bộ, lấy lại niềm tin trong nhân dân.

Có thể thấy rõ, công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ thời gian qua đã có chuyển biến rất tích cực với nhiều đổi mới, đi vào nền nếp và chặt chẽ hơn. Việc bổ nhiệm, điều động, luân chuyển, xét thăng cấp bậc hàm, thực hiện chính sách đối với cán bộ đã bám sát tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình theo quy định. Chất lượng đội ngũ cán bộ đã được nâng lên một bước. Tuy nhiên để đáp ứng cơ bản yêu cầu của công cuộc đổi mới và phát triển đất nước, kinh nghiệm cho thấy, càng chủ động tiến hành kiểm tra, giám sát, thì càng giảm các phát sinh “nóng” trong công tác cán bộ để bớt phải chạy theo xử lý.Thực tế thời gian qua cho thấy để giám sát thật tốt cán bộ, cần tập trung nắm bắt tình hình từ cơ sở; nghiên cứu kỹ những phản ánh của cơ sở, nhân dân, các đoàn thể, bởi không một điều gì có thể qua được tai mắt của dân.

Hồng Nguyên, Anh Minh