Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh tên khai sinh là Nguyễn Đức Cúc, vẫn quen gọi là Nguyễn Văn Cúc và sau này lấy bí danh Mười Cúc khi ở hoạt động ở miền Nam, sinh ngày 1-7-1915, quê ở xã Giai Phạm, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên, trong một gia đình công chức nghèo.

Lớn lên tại Hải Phòng, một trong những cái nôi của phong trào công nhân miền Bắc, chịu ảnh hưởng của cuộc đấu tranh yêu nước diễn ra sôi nổi cuối những năm 20 của thế kỷ XX, người thanh niên yêu nước Nguyễn Văn Cúc sớm giác ngộ cách mạng, tham gia phong trào học sinh do chi hội Việt Nam cách mạng thanh niên Hải Phòng lãnh đạo.

Hai lần bị bắt, bị tra tấn dã man, bị đày ra Côn Đảo, lần thứ nhất từ lúc còn ở tuổi vị thành niên, ông luôn nêu cao khí phách bất khuất kiên cường và rèn luyện bản lĩnh cách mạng. Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, ông giữ nhiều cương vị chủ chốt trong suốt ba mươi năm kháng chiến ở miền Nam. Mỗi cương vị đều gắn với một thời kỳ cam go, gian khổ. Mỗi bước đi lên thắng lợi của phong trào cách mạng miền Nam đều có vai trò của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh.

Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, người chiến sĩ cách mạng kiên cường, người cộng sản mẫu mực suốt đời chiến đấu, hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, của nhân dân, của đất nước ta, là một trong những nhà lãnh đạo tài năng, đức độ được trui rèn trong lửa đỏ, vững vàng chèo lái con thuyền cách mạng vượt qua gian khó đi đến thắng lợi. Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã khắc họa sâu sắc tố chất của một nhà lãnh đạo có tâm, có tầm, với tư duy sắc bén, tinh thần không ngừng đổi mới cùng phong cách sống cao đẹp, luôn “lấy dân làm gốc” và “nói đi đôi với làm”.

Người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Cuối năm 1953, lần đầu tiên được gặp Bác, đồng chí Nguyễn Văn Linh rất khâm phục tinh thần lạc quan cách mạng, tài dân vận thu phục lòng người của Bác. Là người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Nguyễn Văn Linh tỏ rõ tri thức và phong cách mẫu mực của người chiến sỹ cộng sản trong quan điểm về tính hệ thống, toàn diện và sâu sắc, về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, về xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước, thực hiện đại đoàn kết toàn dân...

Là một trong những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Nguyễn Văn Linh là một tấm gương tiêu biểu về rèn luyện đạo đức cách mạng, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, luôn giữ vững khí tiết, đạo đức, tư cách của người cộng sản, một lòng kiên trung, sắt son với Đảng, với Tổ quốc, hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân; kiên định mục tiêu, lý tưởng cách mạng không gì lay chuyển được; đồng thời, lại rất mạnh mẽ, quyết liệt và giàu sức sáng tạo.

Đồng chí Nguyễn Văn Linh cũng tỏa sáng cốt cách của người chiến sỹ cộng sản: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, luôn phấn đấu, hy sinh vì sự nghiệp dân tộc, không màng danh lợi, địa vị cá nhân. Trong cuộc sống thường ngày, noi gương Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Nguyễn Văn Linh sống giản dị, chân thành, nghĩa tình, gần gũi với đồng chí, đồng bào, không tư lợi cá nhân, không giành những đặc quyền riêng cho bản thân và gia đình.

Hiến dâng cuộc đời cho lý tưởng cách mạng của Đảng, của Bác Hồ, đồng chí Nguyễn Văn Linh là một tấm gương sáng của một chiến sĩ cộng sản mẫu mực, kiên cường, suốt đời hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Suốt hai cuộc kháng chiến, theo sự phân công của Đảng, chủ yếu hoạt động ở miền Nam, đồng chí Nguyễn Văn Linh không có may mắn được sống và làm việc thường xuyên bên Chủ tịch Hồ Chí Minh; nhưng những lần được gặp Bác, trực tiếp cảm thụ tình cảm vô bờ bến, sự quan tâm sâu sắc của Bác đối với đồng bào miền Nam biến thành nguồn sức mạnh động viên to lớn, tiếp thêm cho đồng chí nghị lực cách mạng lớn lao trong hoạt động. Đồng chí chân thành, khiêm tốn, điềm tĩnh đón nhận những trọng trách hết sức nặng nề. Đồng chí thành tâm học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Bác Hồ, trở thành người cộng sản mẫu mực.

Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Nguyễn Văn Linh gắn liền với lịch sử cách mạng của nhân dân ta, đất nước ta qua cả ba thời kỳ: đấu tranh giành chính quyền, kháng chiến cứu nước và xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đồng chí là một nhà lãnh đạo tài năng, một tư duy sáng tạo, một trí tuệ lớn của cách mạng Việt Nam, một cuộc đời trung thực và giản dị, thấm đẫm nghĩa tình đồng bào, đồng chí, là tấm gương sáng của người chiến sĩ cộng sản kiên cường quả cảm, cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp cách mạng “tận trung với nước, tận hiếu với dân”. Là học trò xuất sắc của Bác Hồ muôn vàn kính yêu, được rèn luyện và trưởng thành trong cuộc đấu tranh cách mạng lâu dài, gian khổ của Nhân dân ta, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã trở thành một nhà lãnh đạo có uy tín lớn của Đảng, được đồng chí, đồng bào tin yêu, kính trọng, người bạn tin cậy của bạn bè quốc tế.

Nhà lãnh đạo bám sát thực tiễn, sáng tạo và hiệu quả

Giác ngộ cách mạng từ lúc mới 14 tuổi, 10 năm đấu tranh kiên trung trong địa ngục trần gian Côn Đảo, đồng chí đã biến nhà tù của thực dân, đế quốc xâm lược thành môi trường rèn luyện, thử thách ý chí, lòng dũng cảm của người chiến sĩ cách mạng; thành trường học hết sức đặc biệt để học tập, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, tự nâng cao trình độ văn hóa, lý luận, ngoại ngữ. Tiếp theo đó là ba mươi năm, trải qua hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc, kiên cường bám trụ, sát cánh cùng đồng bào, chiến sĩ miền Nam, đồng bào, chiến sĩ Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định; đồng chí luôn được Đảng giao trọng trách, gánh vác nhiều nhiệm vụ nặng nề trong những thời kỳ cam go, gian khổ, thử thách của cách mạng miền Nam.  

Cuộc sống, chiến đấu và phong trào đấu tranh cách mạng của Đảng bộ, nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định - Thành phố Hồ Chí Minh là thực tiễn vô cùng phong phú, sinh động mà đồng chí gắn bó máu thịt, luôn sát cánh, trực tiếp chỉ đạo; đồng chí rút ra những bài học quý báu, góp phần hoàn thiện đường lối của Đảng, để lãnh đạo, chỉ đạo đưa sự nghiệp cách mạng tiến lên, đi tới thắng lợi.

Trong hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc ta kéo dài 30 năm, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã kiên cường bám trụ, lãnh đạo phong trào cách mạng miền Nam, phong trào cách mạng Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ, vươn lên trên  sự khốc liệt của chiến tranh, đánh bại các chiến lược chiến tranh, đánh bại những âm mưu thâm độc, xảo quyệt, những thủ đoạn tàn bạo nhất của kẻ thù để đi đến thắng lợi cuối cùng. Những đóng góp của đồng chí trong giai đoạn lịch sử này là to lớn, sự cống hiến của đồng chí gắn liền mỗi bước ngoặt của cuộc chiến tranh với những chỉ đạo sâu sát, phù hợp thực tiễn, dẫn đến những chuyển biến tích cực trên cả 3 vùng chiến lược rừng núi, nông thôn và đô thị; trên cả 3 mũi chính trị, quân sự, binh vận; góp phần quan trọng vào thắng lợi cuối cùng, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Đất nước thống nhất, non sông thu về một mối, hai lần trên cương vị Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, đồng chí Nguyễn Văn Linh luôn bám sát thực tiễn, tổng kết thực tiễn những thí điểm về đổi mới cách làm có hiệu quả, rút ra những bài học kinh nghiệm để lãnh đạo thành phố tiến lên, vượt qua gian nan, thử thách của những năm đầu giải phóng, trong thời kỳ đất nước lâm vào khủng hoảng kinh tế - xã hội; từ thực tiễn sinh động của thành phố, đồng chí đã góp phần tích cực tạo nên những tiền đề quan trọng cho việc hình thành đường lối đổi mới của Đảng ta.

Gần 70 năm hoạt động cách mạng vô cùng phong phú, oanh liệt trên khắp ba miền đất nước, theo sự phân công của Đảng, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã có hơn một nửa cuộc đời hoạt động cách mạng của mình gắn bó máu thịt với cách mạng miền Nam, với Đảng bộ và nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định - Thành phố Hồ Chí Minh. Tám lần là người đứng đầu Đảng bộ Thành phố, vào những giai đoạn mang tính bước ngoặt của cách mạng, đồng chí là Bí thư Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn sau Cách mạng Tháng Tám, Bí thư Đặc khu ủy Sài Gòn - Chợ Lớn những năm cuối của cuộc kháng chiến chống Pháp; Bí thư Khu ủy Sài Gòn - Chợ Lớn những năm đầu kháng chiến chống Mỹ, Bí thư Khu ủy Sài Gòn - Gia Định trong giai đoạn đánh thắng “chiến tranh đặc biệt”, của đế quốc Mỹ, Bí thư Khu Trọng điểm của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, làm phá sản chiến lược “chiến tranh cục bộ”, Bí thư Thành ủy Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1972-1973, chống “Việt Nam hóa chiến tranh” của Mỹ - ngụy, phụ trách nổi dậy trong Bộ chỉ huy Chiến dịch giải phóng Sài Gòn, thực hiện Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, giành đại thắng, Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh những năm tháng đầu tiên sau ngày đất nước thống nhất và trong thời điểm bước ngoặt, hình thành đường lối đổi mới của Đảng ta.

Người tiên phong trong công cuộc đổi mới, nói đi đôi với làm

Đồng chí Nguyễn Văn Linh, người lãnh đạo chính trị giàu thực tiễn, sâu sát với nhân dân, luôn tìm tòi, đổi mới, người góp phần tích cực vào việc hình thành đường lối đổi mới và lãnh đạo thực hiện thắng lợi đường lối đổi mới của Đảng ta.

Tư duy đổi mới của đồng chí Nguyễn Văn Linh xuất phát từ thực tiễn, đó là kết quả của một quá trình luôn sát cánh với nhân dân, bám sát thực tiễn, luôn trăn trở trước hiện thực khách quan, trong sản xuất và đời sống, nhìn thẳng vào sự thật, thấu hiểu ra và nói rõ sự thật, đặc biệt là những thiếu sót, khuyết điểm; nhận ra được những đòi hỏi khách quan của thực tiễn để đổi mới tư duy, đề ra những việc cần làm ngay phù hợp với quy luật để có thể giải quyết được tình trạng khủng hoảng, ổn định sản xuất và cuộc sống nhân dân, giữ vững ổn định chính trị, đưa cách mạng vượt qua khó khăn, thử thách, tiếp tục tiến lên trong thời điểm có những biến động  to lớn trên thế giới.

Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, đồng chí Nguyễn Văn Linh được bầu làm Tổng Bí thư của Đảng, lãnh đạo toàn Đảng, toàn dân thực hiện công cuộc đổi mới. Với tầm tư duy chiến lược nhạy bén, vận dụng lý luận vào thực tiễn một cách nhuần nhuyễn, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã nêu ra và kiên trì thực hiện đổi mới có nguyên tắc - đổi mới nhưng luôn luôn giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa, giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân. Đồng chí Nguyễn Văn Linh đã cùng tập thể Ban Chấp hành Trung ương Đảng vững vàng, chủ động, sáng tạo, chèo lái con thuyền cách mạng vượt những bước hiểm nghèo của thời kỳ xãy ra những biến động to lớn trên thế giới, đẩy mạnh công cuộc đổi mới và thu được những thành tựu rất quan trọng.

Đồng chí Nguyễn Văn Linh là một trong những người có công lao to lớn góp phần hoạch định và chịu trách nhiệm cao nhất trong triển khai tổ chức thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, cùng với việc xác định đúng đắn bước đi nhằm ổn định kinh tế - xã hội; đồng chí đã cùng Ban Chấp hành Trung ương Đảng xác định các nguyên tắc chỉ đạo công cuộc đổi mới ở nước ta. Công cuộc “đổi mới” thuộc về nhân dân ta, Đảng ta; trong đó đồng chí Nguyễn Văn Linh bằng tấm lòng và trí tuệ  của mình, từ thực tiễn là người đã đóng góp tích cực, có hiệu quả vào việc thiết kế đường lối, chính sách đổi mới của Đảng và Nhà nước; lãnh đạo thực hiện công cuộc đổi mới ngày càng thắng lợi.

Đồng chí Nguyễn Văn Linh đã có một quá trình suốt đời học tập, tích lũy, phấn đấu, rèn luyện, gắn lý luận với thực tiễn sinh động, tổng kết thực tiễn, đổi mới tư duy, tham gia hoạt động cách mạng, đem lý luận đến với quần chúng. Đồng chí là một nhà lãnh đạo tài năng của Đảng, của giai cấp công nhân, giàu tâm huyết, rất thực tế, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân.

Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã kinh qua nhiều vị trí công tác khác nhau trên khắp ba miền đất nước. Từ người cách mạng trẻ tuổi cho đến người giữ cương vị cao nhất trong Đảng, đó là cả một quá trình học tập, rèn luyện, phấn đấu không ngừng.

Với 83 tuổi đời, gần 70 năm hoạt động sôi nổi, phong phú, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã hiến dâng trọn đời cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng ta, dân tộc ta. Cuộc đời của đồng chí là tấm gương sáng ngời của người cộng sản đã phấn đấu kiên cường và hoàn thành xuất sắc nhiều trọng trách được Đảng và nhân dân trao cho ở những thời điểm khó khăn của cách mạng. Ở đồng chí và từ đồng chí Nguyễn Văn Linh để lại những bài học sâu sắc trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo phong trào cách mạng, thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, trong công tác xây dựng đảng, xây dựng chính quyền, công tác dân vận, bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau.... Nổi bật với tư duy đổi mới, gắn bó mật thiết với nhân dân, lắng nghe nhân dân và tổng kết thực tiễn để làm sáng tỏ, tìm ra chủ trương, cách làm, bước đi, tổ chức thực hiện phù hợp nhất và góp phần xây dựng các quan điểm, đường lối của Đảng. Đồng chí Nguyễn Văn Linh hội tụ những phẩm chất quý báu của một nhà lãnh đạo xuất sắc của Đảng; là tấm gương sáng ngời về đạo đức cách mạng. Cuộc đời cách mạng của đồng chí là một tấm gương sáng để cho mỗi cán bộ, đảng viên chúng ta noi theo.

Lê Hải