Thực hiện Chỉ thị 36-CT/TW, ngày 30-5-2014 của Bộ Chính trị về đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng và các văn bản hướng dẫn của Trung ương, BTV các tỉnh, thành ủy trong khu vực miền Trung và Tây Nguyên đã lựa chọn 413 TCCSĐ với đủ các loại hình xã, phường, thị trấn, cơ quan hành chính, sự nghiệp, doanh nghiệp, lực lượng vũ trang để chỉ đạo đại hội điểm cấp cơ sở và thực hiện thí điểm chủ trương đại hội đảng bộ cơ sở trực tiếp bầu BTV, bí thư, phó bí thư đảng ủy.
Công tác chuẩn bị
BTV các tỉnh, thành ủy trong khu vực, các cấp ủy trực thuộc, nhất là BTC cấp ủy các cấp đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể việc chuẩn bị và tổ chức đại hội, đảm bảo theo quy trình, quy định của Trung ương và phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. Trên tinh thần đó, các cấp ủy cơ sở đã chủ động xây dựng kế hoạch, chương trình, đề án triển khai công việc liên quan chuẩn bị đại hội; tổ chức quán triệt các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên cho cấp ủy viên, cán bộ, đảng viên, các ban ngành đoàn thể nắm vững mục đích, ý nghĩa của việc tổ chức đại hội điểm và thực hiện thí điểm chủ trương đại hội bầu trực tiếp BTV, bí thư, phó bí thư cấp ủy; qua đó nâng cao ý thức trách nhiệm của cấp ủy, cán bộ, đảng viên trong chuẩn bị và tổ chức tốt đại hội.
Các địa phương đã thành lập các đoàn để kiểm tra việc chuẩn bị tổ chức đại hội; BTV cấp ủy cấp huyện và tương đương phân công các đồng chí trong BTV và giao cho BTC cấp ủy trực tiếp chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể, nhất là công tác xây dựng báo cáo chính trị và đề án nhân sự cho đại hội. BTC các tỉnh, thành ủy và BTV các cấp ủy trực thuộc đều trực tiếp kiểm tra, rà soát toàn bộ công tác chuẩn bị đại hội để đảm bảo đại hội tiến hành đúng kế hoạch và thực sự phát huy dân chủ, tăng cường đoàn kết, tập hợp trí tuệ của đông đảo cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Công tác tuyên truyền được các cấp ủy quan tâm chỉ đạo thực hiện, kịp thời thông tin về đại hội đến đông đảo các tầng lớp nhân dân trên các phương tiện thông tin đại chúng; chú trọng tuyên truyền trực quan, xây dựng các cụm pa-nô, áp-phích, cờ, khẩu hiệu chào mừng đại hội; tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao trước, trong và sau đại hội; công tác trang trí hội trường, lễ tân - khánh tiết được chuẩn bị khá chu đáo.
Kết quả đại hội
Đối với các xã, phường, thị trấn đa số tổ chức đại hội đại biểu; đối với các cơ quan hành chính, sự nghiệp, doanh nghiệp, lực lượng vũ trang hầu hết tổ chức đại hội đảng viên.
Việc xây dựng dự thảo các văn kiện trình đại hội và các văn bản phục vụ đại hội được các cấp ủy chuẩn bị khá công phu, chu đáo, đầy đủ các bước, thông qua tiểu ban văn kiện và cấp ủy cấp trên trực tiếp góp ý, điều chỉnh, bổ sung trước khi trình ra đại hội. Trong quá trình chuẩn bị văn kiện, nhiều nơi đã mở rộng và phát huy dân chủ, tổ chức thảo luận lấy kiến góp ý, tham gia từ các chi bộ trực thuộc, các đoàn thể chính trị - xã hội và quần chúng nhân dân. Hầu hết các báo cáo chính trị đã bám sát tình hình, nhiệm vụ của địa phương, đơn vị; đánh giá toàn diện quá trình thực hiện nghị quyết đại hội nhiệm kỳ qua và các chỉ thị, nghị quyết của cấp ủy cấp trên, gắn với việc thực hiện Chỉ thị số 03 của Bộ Chính trị về “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” và Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”. Nhiều báo cáo chính trị thể hiện tinh thần tự phê bình và phê bình nghiêm túc, đánh giá đúng những kết quả đạt được, thẳng thắn thừa nhận những tồn tại, yếu kém cần khắc phục; phân tích nguyên nhân chủ quan, khách quan của những tồn tại, yếu kém để rút ra bài học kinh nghiệm; đề ra phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ cho nhiệm kỳ tới phù hợp với tình hình đặc điểm của từng loại hình cơ sở. Báo cáo kiểm điểm sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đã thể hiện được tính nghiêm túc trong tự phê bình, chỉ ra những ưu điểm, khuyết điểm và kinh nghiệm trong công tác lãnh đạo, điều hành của cấp ủy. Việc góp ý vào báo cáo chính trị đại hội và các văn kiện cấp trên có sự đầu tư, góp ý thiết thực, trách nhiệm, xây dựng, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến các vấn đề nêu trong báo cáo chính trị và những vấn đề về xây dựng chỉnh đốn Đảng, về chủ quyền của Tổ quốc...
Quy trình công tác nhân sự đại hội được thực hiện chặt chẽ, dân chủ, khách quan, bảo đảm tiêu chuẩn, cơ cấu và có số dư, cơ bản đáp ứng yêu cầu đề ra về phương án nhân sự. 100% địa phương, đơn vị chuẩn bị danh sách bầu cử cấp ủy có số dư (thấp nhất 6,7%, nhiều nhất 27%). Đối với cấp xã, việc chuẩn bị nhân sự ban thường vụ cấp ủy hầu hết đều có số dư; các cơ quan hành chính, sự nghiệp, doanh nghiệp, lực lượng vũ trang thì đa số không có số dư, thực hiện việc bầu tròn; việc bầu bí thư, phó bí thư hầu hết thực hiện bầu tròn. Đối với cấp xã, cơ bản đảm bảo tỉ lệ nữ, trẻ theo quy định; nhưng đối với các cơ quan hành chính sự nghiệp, lực lượng vũ trang thì đa số không đảm bảo tiêu chuẩn về tỉ lệ trẻ và tỉ lệ nữ; có một số địa phương đạt tỉ lệ nữ gần 50%. Về trình độ chuyên môn của cấp ủy khóa mới hầu hết đều cao hơn cấp ủy khóa trước; nhiều đồng chí có trình độ thạc sĩ trở lên; lý luận chính trị cao cấp, cử nhân. Việc bầu đại biểu chính thức và dự khuyết đi dự đại hội đảng bộ cấp trên đảm bảo đúng quy trình, thể hiện tinh thần dân chủ và trách nhiệm cao; hầu hết đều bầu 1 lần là đủ, không phải thực hiện bầu lần thứ 2.
Hạn chế
Báo cáo chính trị của một số cấp ủy chuẩn bị còn rập khuôn, máy móc theo hướng dẫn của cấp trên, thiếu cụ thể hóa cho phù hợp với địa phương, đơn vị; nội dung báo cáo còn dàn trải, chưa trọng tâm, trọng điểm; chưa đánh giá đúng mức những ưu điểm, thẳng thắn chỉ ra những tồn tại, khuyết điểm. Một số nơi việc xác định phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp cho nhiệm kỳ đến chưa sát với tình hình thực tiễn của địa phương, đơn vị. Báo cáo kiểm điểm của cấp ủy chưa đi sâu kiểm điểm làm rõ trách nhiệm của cấp ủy khóa cũ trong việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chi, đảng bộ, chủ yếu đánh giá lại việc lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị như nội dung báo cáo chính trị; chưa xác định trách nhiệm của tập thể và mỗi cấp ủy viên về những hạn chế, khuyết điểm, có nơi không đề ra phương hướng khắc phục, sửa chữa những khuyết điểm, hạn chế. Dự thảo nghị quyết đại hội chưa có tính khái quát cao, đa số là trích nguyên văn phần nhiệm vụ và giải pháp trong báo cáo chính trị.
Hầu hết các ý kiến thảo luận tại đại hội là các bản tham luận được chuẩn bị sẵn, chủ yếu kể lể thành tích của đơn vị, rất ít ý kiến thảo luận, tranh luận. Một số chỉ tiêu nghị quyết đại hội nhiệm kỳ trước không đạt nhưng không có sự thảo luận để làm rõ nguyên nhân.
Về đề án nhân sự, công tác bầu cử cấp ủy, không có đại biểu ứng cử và đề cử, chủ yếu nhân sự do cấp ủy khóa trước giới thiệu và được đại hội thông qua. Một số địa phương tuy có nguồn nhưng cơ cấu ủy chưa đảm bảo về tỉ lệ trẻ, tỉ lệ nữ. Có nơi bầu không đủ số lượng cấp ủy, BTV cấp ủy cần bầu; nhân sự dự kiến ủy viên BTV, giữ chức phó bí thư đảng ủy xã nhưng không trúng cử vào cấp ủy khóa mới. Việc lấy phiếu giới thiệu nhân sự chức danh bí thư còn lúng túng, có nơi đoàn chủ tịch không báo cáo đại hội về nhân sự do cấp ủy khóa cũ giới thiệu và được cấp trên phê duyệt, nên có tình trạng nhân sự dự kiến chức danh bí thư có số phiếu giới thiệu dưới 50% (Khánh Hòa); đảng viên dự bị không được tham gia bỏ phiếu giới thiệu nhân sự bí thư. Nhiều địa phương, đơn vị với nhiều lý do khác nhau nên việc đổi mới 1/3 số lượng cấp ủy khóa mới so với đầu nhiệm kỳ 2010-2015 chưa đạt yêu cầu; đây là thực trạng chung của đa số các tổ chức cơ sở đảng, nhất là các đơn vị có “cơ cấu cứng” như trong lực lượng vũ trang, doanh nghiệp...
Công tác điều hành đại hội một số nơi còn lúng túng, chưa phân biệt rõ quy trình công tác nhân sự tại đại hội thí điểm thực hiện chủ trương đại hội đảng bộ cơ sở bầu trực tiếp BTV, bí thư, phó bí thư với quy trình công tác nhân sự tại đại hội bình thường. Ban kiểm phiếu hướng dẫn chưa rõ ràng cách thức bỏ phiếu, có nơi ban kiểm phiếu thực hiện luôn công tác phổ biến quy tắc, thủ tục bầu cử trong đại hội (nhiệm vụ này do đoàn chủ tịch thực hiện theo Quy chế bầu cử trong Đảng). Có nơi bầu ban kiểm phiếu 1 lần, làm việc liên tục để thực hiện bầu cấp ủy, bầu trực tiếp BTV, bí thư, phó bí thư, bầu đại biểu đi dự đại hội cấp trên nhưng đoàn chủ tịch không xin ý kiến đại hội tín nhiệm để ban kiểm phiếu tiếp tục thực hiện nhiệm vụ mà mặc nhiên để ban kiểm phiếu thực hiện. Thời gian bố trí chương trình đại hội theo từng nội dung chưa phù hợp, thời gian thảo luận báo cáo chính trị còn hạn chế.
Một số kinh nghiệm
Một là, cấp ủy và BTV cấp ủy các cấp phải xác định rõ trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, chuẩn vị và tổ chức đại hội; cần chuẩn bị đầy đủ các văn bản liên quan đến việc chuẩn bị và tổ chức đại hội; nắm vững các nguyên tắc, quy định, nhất là trong thực hiện quy trình công tác nhân sự trước, trong đại hội theo đúng quy định; lường trước những tình huống và có biện pháp xử lý các tình huống phát sinh. Cấp ủy cần quan tâm chỉ đạo toàn diện các nội dung, khắc phục tình trạng quá chú trọng vào công tác nhân sự, xem nhẹ việc chuẩn bị báo cáo chính trị của cấp mình và thảo luận, tham gia đóng góp ý kiến vào các dự thảo văn kiện cấp trên.
Hai là, cấp ủy cấp trên trực tiếp cần nắm chắc tình hình địa phương, đơn vị; kịp thời chỉ đạo giải quyết dứt điểm những vấn đề tồn tại, bức xúc mà cán bộ, đảng viên và nhân dân quan tâm; kết luận kịp thời đối với nhân sự có vấn đề về lịch sử chính trị; những nơi nội bộ mất đoàn kết phải chỉ đạo giải quyết dứt điểm, tạo sự thống nhất trước khi tổ chức đại hội.
Ba là, tổ công tác của cấp ủy cấp trên trực tiếp phải nắm chắc các quy trình, nguyên tắc; phải sâu sát, thường xuyên hướng dẫn, kiểm tra trong quá trình chuẩn bị cho đến khi đại hội kết thúc, nhất là tham gia, góp ý chương trình đại hội, kịch bản điều hành công tác bầu cử; kịp thời nhắc nhở, đôn đốc việc thực hiện bảo đảm tiến độ và chỉ đạo, hướng dẫn, điều chỉnh khi có sai sót; cần quan tâm đến những đơn vị yếu kém, có nhiều khó khăn trong công tác cán bộ.
Bốn là, công tác chuẩn bị đại hội phải chu đáo, chặt chẽ từ khâu chuẩn bị văn kiện đại hội; công tác nhân sự; công tác tuyên truyền, cổ động trực quan… đến kịch bản điều hành đại hội, điều hành công tác bầu cử. Nội dung báo cáo chính trị phải thể hiện được tính tổng kết thực tiễn, khái quát cao; xác định phương hướng, nhiệm vụ cho phù hợp với tình hình địa phương, đơn vị, xác định rõ chỉ tiêu cơ bản, nhiệm vụ, giải pháp có tính đột phá. Trong công tác nhân sự cấp ủy cần đảm bảo đúng nguyên tắc, quy trình, chất lượng, phát huy dân chủ.
Năm là, đoàn chủ tịch điều hành đại hội phải nắm vững nhiệm vụ. Các thành viên trong đoàn chủ tịch phải được phân công cụ thể từng nội dung công việc; nắm chắc công việc được điều hành và phải chuẩn bị cụ thể bằng văn bản (tránh tình trạng không có chuẩn bị trước và không bám vào nội dung chuẩn bị); phân bổ thời gian hợp lý cho từng nội dung, chú ý đến việc thảo luận đóng góp ý kiến vào báo cáo chính trị.
Ban kiểm phiếu phải kiểm tra số lượng phiếu bầu đã nhận; số lượng đảng viên chính thức (hoặc đại biểu nếu là đại hội đại biểu) dự đại hội trước khi phát phiếu bầu; số lượng phiếu bầu còn lại (nếu có); phân loại chính xác phiếu bầu trước khi kiểm phiếu (phiếu bầu hợp lệ, không hợp lệ; phiếu bầu đủ số lượng, phiếu bầu thiếu số lượng,...); nắm chắc cách tính kết quả bầu cử và người trúng cử theo quy định.
Hữu Vinh