“Hãy giữ vững chí khí chiến đấu!” chẳng những là lời căn dặn cuối cùng của đồng chí Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng đối với các chiến sĩ cộng sản lúc ấy mà còn là lời nhắn nhủ vang vọng tới tất cả các thế hệ tiếp theo hãy luôn đặt lợi ích của Đảng, của cách mạng, của dân tộc lên trên hết, trước hết.
Đồng chí Trần Phú (bí danh Lý Quý), sinh ngày 1-5-1904, nguyên quán xã Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, là một trong những lãnh tụ tiền bối, kiệt xuất - Tổng Bí thư đầu tiên có nhiều cống hiến to lớn đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta.
Là một trí thức yêu nước, tháng 7-1925, đồng chí Trần Phú tham gia sáng lập Hội Phục Việt, sau đó được Hội cử sang Quảng Châu bắt liên lạc với Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Đồng chí Trần Phú sau khi gặp và được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trực tiếp huấn luyện, đào tạo đã tỏ rõ năng khiếu tư duy lý luận cách mạng. Kết thúc khóa huấn luyện, đồng chí trở về nước hoạt động. Bị mật thám Pháp truy lùng ráo riết, theo yêu cầu của tổ chức đồng chí đã trở lại Quảng Châu, làm việc tại Tổng bộ Thanh niên. Được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc tin cậy, đồng chí Trần Phú cử sang Liên Xô học ở trường Đại học Phương Đông.
Sau khi tốt nghiệp trường Đại học Phương Đông, tháng 11-1929 đồng chí được Quốc tế Cộng sản cử về nước hoạt động. Về nước khi Hội nghị thống nhất các tổ chức cộng sản thành Đảng Cộng sản Việt Nam đã thành công dưới sự chủ trì của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, tháng 7-1930 đồng chí Trần Phú được bổ sung vào Ban chấp ủy lâm thời. Đồng chí được Đảng giao nhiệm vụ chuẩn bị dự thảo Luận cương chính trị. Tháng 10-1930, tại Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng họp tại Hương Cảng (Trung Quốc) đồng chí Trần Phú đã trình bày bản dự thảo Luận cương chính trị của Đảng và đã được Hội nghị nhất trí thông qua.
Bản Luận cương chính trị đã phân tích sâu sắc đặc điểm tình hình thế giới và Đông Dương; luận giải một cách sắc bén về tính chất của cuộc cách mạng ở Đông Dương. Đó là một cuộc cách mạng tư sản dân quyền, do giai cấp công nhân lãnh đạo; chỉ ra nhiệm vụ của cách mạng Đông Dương là đánh đổ đế quốc và phong kiến. Đường lối cơ bản của cách mạng Đông Dương và cách mạng Việt Nam nêu trong Luận cương chính trị tháng 10-1930, là sự khẳng định về mục tiêu và đường lối cách mạng mà Chính cương vắn tắt của Nguyễn Ái Quốc nêu ra tháng 2-1930. Luận cương chính trị còn khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng trong suốt quá trình cách mạng: “Điều kiện cốt yếu cho sự thắng lợi của cách mạng ở Đông Dương là cần có sự lãnh đạo của một Đảng Cộng sản có đường lối chính trị đúng đắn, có kỷ luật tập trung, liên hệ mật thiết với quần chúng và từng trải tranh đấu mà trưởng thành. Đảng là đội tiền phong của vô sản giai cấp lấy chủ nghĩa Các Mác và Lênin làm gốc”(1). Muốn làm tròn nhiệm vụ, Đảng phải tổ chức ra những đoàn thể độc lập như Công hội, Nông hội... Luận cương chính trị do đồng chí Trần Phú khởi thảo là đã làm rõ mục đích, nhiệm vụ, bước đi, động lực cách mạng, vai trò lãnh đạo của giai cấp vô sản và Đảng của giai cấp vô sản, tầm quan trọng của sức mạnh đoàn kết quốc tế đối với cách mạng Việt Nam. Những nội dung này về cơ bản thống nhất với Chính cương vắn tắt do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc soạn thảo tại Hội nghị hợp nhất tháng 2-1930. Luận cương chính trị tháng 10-1930 của Đảng là một văn kiện lịch sử, góp phần cụ thể hoá một số vấn đề về đường lối cách mạng tư sản dân quyền ở nước ta, có phần đóng góp quan trọng của đồng chí Trần Phú.
Dưới sự chủ trì của đồng chí Trần Phú, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ nhất cùng với việc thông qua Luận cương chính trị, Hội nghị đã thảo luận và thông qua nhiều văn kiện quan trọng, liên quan trực tiếp đến công tác tổ chức của Đảng, công tác dân vận, công tác mặt trận đặt nền móng cho việc hình thành một số tổ chức quần chúng quan trọng của Đảng như: Hội Nông dân, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên Cộng sản… Hội nghị đã chính thức bầu đồng chí là Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng. Trên cương vị Tổng Bí thư của Đảng, Trưởng Ban Công vận Trung ương đồng chí Trần Phú đã có những đóng góp to lớn trong việc xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức, tranh thủ mọi điều kiện để trang bị lý luận Mác - Lênin cho cán bộ, đảng viên. Đồng chí cùng Ban Thường vụ Trung ương Đảng quyết định ra tờ báo Cờ vô sản, cơ quan ngôn luận Trung ương của Đảng; Tạp chí Cộng sản, cơ quan lý luận của Đảng; chỉ đạo lập Hội Phản đế đồng minh, chỉnh đốn Nông hội đỏ. Được sự quan tâm theo dõi chặt chẽ và chỉ đạo sát sao của đồng chí Trần Phú và Ban Thường vụ Trung ương Đảng trong thời kỳ 1930-1931, khí thế phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân trong cả nước đã bùng lên mạnh mẽ tạo ra cao trào cách mạng 1930-1931 mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ Tĩnh.
Một cống hiến nổi bật của đồng chí Trần Phú là đã cùng với Ban Chấp hành Trung ương xây dựng và củng cố tổ chức đảng các cấp từ Trung ương tới các xứ uỷ, tỉnh uỷ, huyện uỷ và các chi bộ cơ sở của Đảng trên cơ sở tuân thủ các nguyên tắc xây dựng Đảng kiểu mới. Đồng chí đã chỉ đạo tổ chức tốt công tác giao thông liên lạc từ Trung ương đến xứ ủy, tỉnh ủy, từ Trung ương đến Quốc tế Cộng sản. Đồng chí Trần Phú đã kiên quyết trong việc xóa bỏ tất cả những biểu hiện cục bộ chủ nghĩa và địa phương chủ nghĩa trong Đảng; đưa ra các quan điểm xây dựng các chi bộ cơ sở vững mạnh, xây dựng đội ngũ cán bộ gắn bó với giai cấp và tăng cường tính chất giai cấp công nhân của Đảng; kiên quyết thực hiện các nguyên tắc sinh hoạt và xây dựng Đảng kiểu mới. Quốc tế Cộng sản đánh giá cao hoạt động của Đảng ta, trong đó có công lao của Tổng Bí thư Trần Phú. Ngày 11-4-1931, Ban Chấp hành Quốc tế cộng sản đã quyết định công nhận Đảng Cộng sản Đông Dương là chi bộ độc lập thuộc Quốc tế cộng sản.
Giữa lúc phong trào cách mạng nước ta đang có những bước phát triển mới, Trung ương Đảng đang triển khai nhiều chủ trương quan trọng, ngày 18-4-1931 đồng chí Trần Phú đã bị địch bắt và giam tại Khám lớn - Sài Gòn. Biết đồng chí là lãnh đạo cao cấp của Đảng ta, kẻ thù đã dùng mọi cực hình để tra tấn, song chúng đã phải lùi bước trước tinh thần gang thép của đồng chí. Trước những hành động tra tấn dã man hoặc thủ đoạn dụ dỗ, mua chuộc, đồng chí luôn chủ động tiến công: “Tôi biết nhiều người là để làm việc cho Đảng tôi, nước tôi, chứ không phải khai cho các ông bắt bớ”. Tại bốt Catina, kẻ thù hèn hạ cắt gan bàn chân của đồng chí, rồi nhét bông vào tẩm xăng đốt, đồng chí vẫn kiên quyết, không khai nửa lời. Tuy sống nơi tù ngục của đế quốc, đồng chí Trần Phú và các chiến sĩ cộng sản vẫn không ngừng hoạt động, tìm mọi cách bắt mối với cơ sở cách mạng ở bên ngoài nhà tù, quyết tâm khôi phục phong trào; đồng thời tổ chức nhiều cuộc đấu tranh tuyệt thực để lên án chế độ nhà tù dã man, vô nhân đạo. Đồng chí luôn luôn bình tĩnh, sáng suốt tuyên truyền chủ nghĩa cộng sản cho anh em trong tù, căn dặn anh em phải luôn luôn giữ vững tinh thần, đặt niềm tin sắt son vào thắng lợi cuối cùng của sự nghiệp cách mạng.
Ba tháng bị địch giam cầm, tra tấn dã man, sức khỏe của đồng chí bị giảm sút rất nhanh, căn bệnh cũ tái phát, phút lâm chung đồng chí nắm tay một bạn tù cùng nằm ở nhà thương dặn lại: “Trước sau tôi chỉ mong anh chị em hãy giữ vững chí khí chiến đấu”. Đồng chí Trần Phú, Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng ta đã trút hơi thở cuối cùng vào ngày 6-9-1931 ở Nhà thương Chợ Quán, Sài Gòn trên tay bạn bè đồng chí của mình. Năm ấy đồng chí mới bước vào tuổi 27, độ tuổi tài năng đang phát triển để cống hiến cho cách mạng. Cuộc đời của Tổng Bí thư Trần Phú tuy ngắn ngủi, nhưng đã kịp hoàn thành nhiều việc lớn cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Tổng Bí thư Trần Phú mất đi là một tổn thất to lớn đối với Đảng ta và phong trào cách mạng của nhân dân ta, đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế giai đoạn đó.
Tuổi trẻ và sự cống hiến lớn lao của đồng chí Trần Phú với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta, với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế luôn luôn sáng ngời trong mỗi trái tim những người cộng sản chân chính. Hồ Chủ tịch trong bài “Đạo đức cách mạng” đăng trên Tạp chí Cộng sản tháng 12-1958 đã viết: “Trong Đảng ta, các đồng chí Trần Phú, Ngô Gia Tự, Lê Hồng Phong, Nguyễn Văn Cừ, Hoàng Văn Thụ, Nguyễn Thị Minh Khai và nhiều đồng chí khác đã vì dân, vì Đảng mà oanh liệt hy sinh, đã nêu gương chói lọi của đạo đức cách mạng chí công vô tư cho tất cả chúng ta học tập”(2).
Đồng chí Trần Phú là một mẫu mực của chủ nghĩa yêu nước, của ý chí tiên phong và lòng trung thành vô hạn với lợi ích tối cao của Tổ quốc và nhân dân, với lý tưởng cộng sản chủ nghĩa cao cả. Đó là một tiêu biểu về nghị lực kiên cường, khí phách hiên ngang cho đến hơi thở cuối cùng của những người cộng sản Việt Nam. Đó là một kiểu mẫu về thực hành đạo đức, nêu gương đạo đức cách mạng của một nhà lãnh đạo cộng sản trung thực và giản dị, luôn luôn gần gũi đồng bào, đồng chí, gắn bó với giai cấp với tình thương yêu con người bao la và đã nêu gương chói lọi của đạo đức cách mạng, chí công vô tư cho tất cả chúng ta học tập.
“Hãy giữ vững chí khí chiến đấu!” chẳng những là lời căn dặn cuối cùng của đồng chí Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng đối với các chiến sĩ cộng sản lúc ấy mà còn là lời nhắn nhủ vang vọng tới tất cả các thế hệ tiếp theo hãy luôn đặt lợi ích của Đảng, của cách mạng, của dân tộc lên trên hết, trước hết. Kỷ niệm 110 năm ngày sinh đồng chí Trần Phú, tưởng nhớ công lao to lớn của đồng chí đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, mỗi cán bộ, đảng viên nguyện phấn đấu kiên định mục tiêu lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hết lòng góp phần xây dựng Đảng ta trong sạch vững mạnh, đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
-------------------------------
(1). Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998. t.2, tr.100.
(2). Hồ Chí Minh - Toàn tập, Nxb CTQG, H, 2000, t.7, tr.481.
Phạm Văn Phong
Khoa Công tác đảng, công tác chính trị, Trường Đại học Chính trị