Xác định chất vấn và trả lời chất vấn là nhằm phát huy dân chủ, nâng cao trách nhiệm và năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng và đảng viên, góp phần ngăn chặn, phòng ngừa vi phạm trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao và giữ gìn phẩm chất đạo đức, lối sống của đảng viên; chất vấn và trả lời chất vấn để tăng cường sự đoàn kết thống nhất trong Đảng. Sau khi Bộ Chính trị có Quyết định số 158-QĐ/TW, ngày 12-5-2008 ban hành Quy chế chất vấn trong Đảng và Uỷ ban Kiểm tra Trung ương có Hướng dẫn số 15-HD/UBKTTU, ngày 14-7-2008 hướng dẫn thực hiện Quy chế chất vấn trong Đảng của Bộ Chính trị, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Phú Yên đã tổ chức phổ biến, quán triệt nội dung Quy chế và Hướng dẫn đến các đồng chí tỉnh ủy viên tại hội nghị Tỉnh uỷ; chỉ đạo các ban đảng, ban cán sự đảng, đảng đoàn; các cấp ủy trực thuộc Tỉnh ủy tổ chức quán triệt cho cán bộ chủ chốt cấp mình, đồng thời chỉ đạo, hướng dẫn các tổ chức cơ sở đảng quán triệt đến đảng viên trong chi bộ, đảng bộ, giúp các đồng chí trong cấp uỷ, ban thường vụ cấp uỷ các cấp và đảng viên nhận thức sâu sắc về mục đích, yêu cầu, nguyên tắc, nội dung, phương pháp… chất vấn và trả lời chất vấn trong Đảng.
Tỉnh uỷ, các cấp uỷ và ban thường vụ cấp uỷ các cấp trong tỉnh đã đưa nội dung chất vấn trong Đảng vào quy chế làm việc của cấp uỷ và tổ chức chất vấn, trả lời chất vấn trong sinh hoạt thường kỳ của cấp uỷ, ban thường vụ cấp uỷ; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện Quy chế để phát huy ưu điểm, chấn chỉnh những việc làm chưa hợp lý, đôn đốc những nơi triển khai chậm và chưa có biện pháp tổ chức thực hiện. Hằng năm các cấp ủy, ban thường vụ cấp uỷ trong báo cáo công tác xây dựng đảng có đánh giá tình hình thực hiện Quy chế chất vấn trong Đảng.
Tỉnh uỷ và các cấp uỷ trong tỉnh đã thực hiện chất vấn và trả lời chất vấn như sau:
Đối với cấp tỉnh
Tỉnh uỷ Phú Yên đã tổ chức chất vấn và trả lời chất vấn tại 3 kỳ họp của Tỉnh uỷ, cụ thể:
Hội nghị Tỉnh uỷ lần thứ 17, khoá XIV (ngày 20 và 21-01-2010): Có 5 ý kiến chất vấn, tập trung vào một số vấn đề dư luận quan tâm như: về tình hình triển khai Dự án Sama Dubai, dự án Công ty NEWCITY, dự án trồng cây cảnh xuất khẩu và dự án làng du lịch Quốc tế Bắc Âu; về thực hiện chính sách thu hút và sử dụng nguồn nhân lực tỉnh Phú Yên đến năm 2015; việc xử lý vi phạm của 1 doanh nghiệp tư nhân; tình hình, kết quả việc thu hút đầu tư trên địa bàn tỉnh.
Các ý kiến chất vấn đều được các đồng chí có trách nhiệm liên quan trả lời, giải thích trong Hội nghị; đối với các vấn đề chất vấn thuộc lĩnh vực kinh tế - xã hội phải giải quyết lâu dài, Tỉnh uỷ đã có Kết luận về chất vấn và trả lời chất vấn tại Hội nghị Tỉnh uỷ lần thứ 17, giao Ban Cán sự đảng Ủy ban nhân dân tỉnh có trách nhiệm chỉ đạo, đôn đốc các ngành có liên quan tiếp tục xem xét, giải quyết theo thẩm quyền và báo cáo lại cho Ban Thường vụ Tỉnh uỷ để trả lời tại kỳ họp Tỉnh uỷ lần sau.
Hội nghị Tỉnh uỷ lần thứ 5, khoá XV (từ ngày 22 đến 24-6-2011): một số đồng chí trong Tỉnh uỷ đã chất vấn, đề nghị làm rõ những vấn đề liên quan đến công tác chỉ đạo của Ban Cán sự đảng Ủy ban nhân dân tỉnh và một số cơ quan thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh về thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thường trực Tỉnh ủy trong việc xây dựng Quy chế hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật tỉnh; việc giải quyết cấp bổ sung kinh phí chi đặc thù ngành kiểm tra, thâm niên công tác kiểm tra và bồi dưỡng cán bộ, công chức khối đảng tỉnh năm 2011 bị chậm; tiến độ thực hiện các công trình xây dựng cơ bản trên điạ bàn tỉnh... Tỉnh uỷ đã có Kết luận về chất vấn và trả lời chất vấn tại Hội nghị, giao Ban cán sự đảng Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo Ủy ban nhân dân tỉnh và các cơ quan hữu quan trả lời bằng văn bản cho người chất vấn và báo cáo Ban Thường vụ Tỉnh ủy; đồng thời kiểm điểm trách nhiệm các tổ chức, cá nhân có liên quan và giải quyết các nội dung chất vấn trong thời gian 15 ngày làm việc kể từ khi chất vấn, giao Ủy ban Kiểm tra Tỉnh uỷ theo dõi kết quả, báo cáo Ban Thường vụ Tỉnh uỷ.
Qua giám sát của Uỷ ban Kiểm tra Tỉnh uỷ về việc thực hiện Kết luận của Tỉnh uỷ nhận thấy: Ban Cán sự Đảng Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo Ủy ban nhân dân tỉnh, các sở, ngành có liên quan thực hiện nghiêm túc các ý kiến chất vấn tại Hội nghị Tỉnh uỷ lần thứ 5. Sở Nội vụ đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Quy chế hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật tỉnh; Sở Tài chính nhận thiếu sót và rút kinh nghiệm trong việc kiểm tra, kiểm soát thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thường trực Tỉnh ủy và thực hiện việc cấp kinh phí chi đặc thù ngành kiểm tra, thâm niên công tác kiểm tra và bồi dưỡng cán bộ công chức khối đảng tỉnh năm 2011, Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ các công trình xây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh.
Hội nghị Tỉnh ủy lần thứ 8, khóa XV (từ ngày 10 đến 11-4-2012): một ý kiến chất vấn, đề nghị Thường trực Tỉnh ủy trả lời việc Tòa soạn Báo Phú Yên xin chuyển hình thức quản lý tài chính và việc xin nâng tiền nhuận bút của Toà soạn Báo Phú Yên. Tỉnh uỷ đã có Kết luận về chất vấn và trả lời chất vấn tại Hội nghị, giao Ban cán sự Đảng Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo Ủy ban nhân dân tỉnh và các cơ quan liên quan sớm triển khai thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thường trực Tỉnh về các vấn đề đã có kết luận trước đây và trả lời chất vấn cho người chất vấn, đồng thời báo cáo Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy.
Đối với cấp huyện và cơ sở
Các cấp uỷ cấp huyện và cơ sơ cũng đã triển khai thực hiện việc chất vấn và trả lời chất vấn theo Quy chế chất vấn trong Đảng, tiêu biểu là Huyện uỷ Sông Hinh.
Sông Hinh là huyện miền núi nằm ở phía tây nam của tỉnh, có nhiều dân tộc thiểu số cùng sinh sống, tình hình kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng còn khó khăn, nhưng Huyện uỷ, Ban Thường vụ Huyện uỷ có nhiều đổi mới trong phương pháp lãnh đạo, chỉ đạo theo hướng phát huy dân chủ, tạo sự đồng thuận cao trong Đảng bộ và nhân dân địa phương. Huyện uỷ Sông Hinh đã thực hiện việc chất vấn và trả lời chất vấn từ năm 2006, trước khi có Quy chế chất vấn trong Đảng; đã có 20 lần hội nghị Huyện uỷ tiến hành chất vấn và trả lời chất vấn với 63 lượt đại biểu chất vấn, 122 nội dung được nêu ra (trong đó có những nội dung đại biểu chất vấn nhiều lần ở nhiều kỳ họp khác nhau). Nội dung chất vấn đa dạng, phong phú ở tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng, xây dựng đảng, công tác bố trí, sắp xếp, luân chuyển, kỷ luật cán bộ, việc đề ra các chủ trương, biện pháp giải quyết các vấn đề bức xúc đặt ra trên địa bàn huyện.
Qua thực hiện Quy chế chất vấn trong Đảng cho thấy trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo quán triệt, thực hiện các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, các nghị quyết, chỉ thị, quyết định, quy định, quy chế, kết luận của cấp trên và của cấp mình; việc chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức đảng cấp dưới quán triệt; thực hiện các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng; việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ chuyên môn, công tác xây dựng Đảng; việc thực hiện tiêu chuẩn, nhiệm vụ đảng viên, cấp uỷ viên; việc giữ gìn phẩm chất đạo đức của cán bộ, đảng viên… còn có một số nội dung chưa giải quyết dứt điểm, hoặc còn chậm nhưng khi được chất vấn, các cấp uỷ, ban thường vụ cấp uỷ, nhất là người đứng đầu thể hiện được vai trò, trách nhiệm đối với lĩnh vực, nhiệm vụ được phân công, tự giác nhận khuyết điểm và tập trung chỉ đạo khắc phục một cách nghiêm túc, góp phần mang lại hiệu quả trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện. Người chất vấn và người trả lời chất vấn đều thể hiện tinh thần dân chủ, cởi mở, chịu trách nhiệm trước những nội dung đặt ra liên quan đến cá nhân, đơn vị mình. Kết luận của hội nghị cấp uỷ về nội dung chất vấn và trả lời chất được các cấp uỷ, tổ chức đảng, đơn vị có liên quan tiếp thu, giải trình, báo cáo đầy đủ, phân tích làm rõ nguyên nhân, ưu điểm, khuyết điểm từ đó chỉ đạo khắc phục kịp thời, nhiều vụ việc qua chất vấn đã đẩy nhanh được tiến độ thực hiện, quyền lợi của tổ chức, cá nhân được đảm bảo.
Tuy nhiên, một số ít cấp uỷ, ban thường vụ cấp uỷ chưa chủ động tổ chức chất vấn, chưa coi chất vấn là một nội dung quan trọng, thường xuyên trong sinh hoạt cấp uỷ, ban thường vụ cấp uỷ; một số đảng viên là cấp uỷ viên trong thực hiện chất vấn còn e ngại va chạm, né tránh; có nơi trong chương trình hội nghị có đề ra nội dung chất vấn nhưng không có đại biểu thực hiện chất vấn; có trường hợp cấp uỷ viên chưa chuẩn bị nội dung, gửi ý kiến chất vấn trước khi tổ chức hội nghị cấp uỷ nên việc giải thích, trả lời nội dung chất vấn trong hội nghị còn bị động, lúng túng, chất lượng chưa cao.
Qua thực tiễn thực hiện việc chất vấn và trả lời chất vấn trong Đảng xin rút ra một số kinh nghiệm bước đầu:
1- Muốn việc chất vấn và trả lời chất vấn mang lại hiệu quả, cấp uỷ, ban thường vụ cấp ủy phải thể hiện rõ sự đoàn kết nhất trí, tư tưởng nhất quán trong việc lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn; đồng thời phải thể hiện sự vô tư, trong sáng trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, thực hiện chức trách nhiệm vụ được giao.
2- Thực hiện nghiêm túc Quy chế chất vấn trong Đảng trong các kỳ sinh hoạt cấp uỷ, ban thường vụ cấp uỷ là điều kiện để phát huy tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, tạo sự đoàn kết thống nhất trong Đảng, đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; đồng thời góp phần ngăn chặn, phòng ngừa những tiêu cực có thể nảy sinh và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của cấp ủy. Thông qua hoạt này, nâng cao vai trò và chất lượng giám sát đối với hoạt động của tập thể cấp ủy và cấp ủy viên trong quá trình thực hiện chức trách nhiệm vụ được giao.
3- Việc chất vấn và trả lời chất vấn tại các kỳ họp cần có sự gợi ý, định hướng trước về nội dung để người chất vấn và người trả lời chất vấn có sự chuẩn bị, hạn chế sự bị động, lúng túng, nhất là đối với người trả lời chất vấn. Ban tổ chức hội nghị hoặc chủ trì hội nghị chủ động tham mưu, đề xuất với ban thường vụ cấp ủy, thường trực cấp ủy gợi ý, định hướng nội dung chất vấn; đồng thời đưa vào nội dung chương trình và bố trí thời gian thích hợp để thực hiện chất vấn trong các kỳ họp của cấp ủy.
4- Để việc chất vấn trong Đảng đi vào nền nếp, phải quán triệt sâu sắc mục đích, yêu cầu, đối tượng, nội dung, phương pháp… chất vấn và trả lời chất vấn. Trên cơ sở nhận thức đúng đắn về chất vấn và trả lời chất vấn, cần tạo điều kiện để các đồng chí cấp ủy viên từng bước làm quen với sinh hoạt dân chủ trong Đảng, tạo thành nền nếp thường xuyên trong sinh hoạt đảng.
5- Cần phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của mỗi cán bộ, đảng viên trong tự phê bình và phê bình, chất vấn trong Đảng, khắc phục tư tưởng dĩ hòa vi quý, nể nang, né tránh, không đụng đến ai để không ai đụng đến mình…
6- Chất vấn và trả lời chất vấn là quyền lợi chính đáng đồng thời cũng là trách nhiệm của mọi đảng viên, người chất vấn và trả lời chất vấn phải xuất phát từ động cơ trong sáng, nêu cao tinh thần trách nhiệm, thẳng thắn, trung thực, cởi mở, cầu thị trên tinh thần xây dựng, không lợi dụng chất vấn để gây mất đoàn kết nội bộ, đưa ra những nội dung không có căn cứ chính xác, nhằm làm mất uy tín của tổ chức đảng và đảng viên, hoặc né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, thành kiến, trù dập người chất vấn.
Phúc Sơn (tổng hợp)