1-Cuộc cách mạng làm thay đổi số phận của cả một dân tộc

Tháng Tám năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, với sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, nhân dân ta đã vùng dậy, lật đổ ách thống trị của thực dân đế quốc và phong kiến, lập nên chính quyền cách mạng do nhân dân làm chủ trong cả nước, mở ra một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập tự do. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thắng lợi cùng với bản Tuyên ngôn độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp soạn thảo và tuyên đọc đã khai sinh ra chế độ dân chủ cộng hòa của Việt Nam.

Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, chế độ thực dân phong kiến bị xóa bỏ, từ đây, Tổ quốc được độc lập, dân tộc và nhân dân ta được hưởng quyền tự do, hạnh phúc. Ngót một thế kỷ với ách thống trị tàn bạo của đế quốc thực dân, nhân dân ta sống trong cảnh bị đọa đầy, đau khổ, bị chìm đắm trong những đêm dài tăm tối... đã chấm dứt.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thực sự là một cuộc cách mạng giải phóng dân tộc vĩ đại làm thay đổi số phận của cả một dân tộc, đưa dân tộc ta từ thân phận nô lệ tới tự do và làm chủ . Giải phóng để phát triển, giải phóng dân tộc để phát triển dân tộc, mở ra những tiền đề và điều kiện để dân tộc ta chẳng những hồi sinh mà còn vững bước đi tới tương lai, trên con đường lớn của lịch sử Độc lập - Tự do và Hạnh phúc.

Là một cuộc cách mạng kiểu mới và điển hình trong một xã hội thuộc địa thực dân nửa phong kiến, cách mạng Tháng Tám, năm 1945 của Việt Nam được cổ vũ và chịu ảnh hưởng sâu sắc của Cách mạng Tháng Mười Nga, năm 1917 và thời đại mới do chính cuộc cách mạng đó sinh thành. Cách mạng Tháng Tám là cuộc cách mạng chống đế quốc thực dân và phong kiến, đập tan mọi xích xiềng nô lệ, khẳng định những quyền cơ bản thiêng liêng của con người - quyền được sống, quyền được tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc. Cách mạng đã thực hiện những quyền đó trên nền tảng của quyền tự quyết dân tộc, độc lập chủ quyền của dân tộc là cơ sở để thực hiện các quyền tự do, dân sinh và dân chủ của con người.

Tuyên ngôn độc lập trở thành một văn kiện chính trị - pháp lý và thấm nhuần sâu sắc các giá trị nhân văn của thời đại mới đề cao dân chủ và tự do, công bằng và bình đẳng xã hội. Với con người - đó là quyền được tồn tại thực sự xứng đáng với những con người tự do, quyền được phát triển như một chủ thể nhân cách sáng tạo, ở đó, phẩm giá làm người được tôn trọng và những đè nén, áp bức, bất công làm nhục con người, thống trị dân tộc trong tình cảnh nô lệ bị xóa bỏ. Đi vào lịch sử và sống mãi với thời gian, Tuyên ngôn Độc lập gắn liền với tên tuổi và sự nghiệp của Hồ Chí Minh, với ý chí và khí phách của dân tộc Việt Nam “Thà hy sinh tất cả chứ quyết không chịu làm nô lệ”, “Không có gì quý hơn độc lập tự do”. Bản Tuyên ngôn ấy thực sự là Tuyên ngôn lập quốc, tuyên ngôn dựng nước của dân tộc Việt Nam trong thời hiện đại. Nó kế thừa truyền thống anh hùng, bất khuất của ông cha ta qua mọi triều đại, nó tiếp nối và phát triển sức sống mãnh liệt, giá trị và bản sắc văn hóa cũng như bản lĩnh chính trị của dân tộc ta qua hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước để làm thăng hoa trí tuệ và tâm hồn Việt Nam, chân lý và đạo lý Việt Nam trong kỷ nguyên độc lập tự do, trong thời đại mới mang tên thời đại Hồ Chí Minh, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Tuyên ngôn độc lập mang tinh thần Cách mạng triệt để, thấm đượm một triết lý phát triển đồng thời là thông điệp phát triển của Việt Nam trong thời đại mới. Đó là một áng thiên cổ hùng văn tiếp nối liền mạch với các áng thiên cổ hùng văn trước đó của ông cha ta với những âm hưởng hào sảng của Lý Thường Kiệt, dũng khí mãnh liệt của Trần Quốc Tuấn, trí tuệ và nhân nghĩa của Nguyễn Trãi, trù tính định liệu việc lớn để an dân trị quốc của Nguyễn Huệ - Quang Trung.
Cách mạng Tháng Tám đã dẫn tới Tuyên ngôn độc lập và Tuyên ngôn độc lập đã tổng kết và nâng cao tầm vóc của cuộc Cách mạng vĩ đại này, không chỉ đối với dân tộc Việt Nam mà còn có vị trí và ý nghĩa xứng đáng trong lịch sử chính trị thế giới hiện đại. Lịch sử càng lùi xa, những tư tưởng, giá trị và những bài học kinh nghiệm của các cuộc cách mạng chân chính do sức mạnh đoàn kết và sáng tạo của nhân dân làm nên càng trở nên sâu sắc và sống động.

Nhớ lại hơn 80 năm về trước, khi Đảng còn chưa ra đời, cách mạng còn đang ấp ủ những mầm mống sinh thành, trong tác phẩm nổi tiếng “Đường Cách Mệnh” (1927), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã viết: Cách mệnh là phá cái cũ lỗi thời, lạc hậu đổi ra cái mới tiến bộ, phát triển. Người còn nói rõ, muốn làm cách mệnh xã hội, trước hết phải cách mệnh chính bản thân mình đã. Bởi thế, muốn cho cách mệnh thắng lợi và đến nơi (tức là triệt để) thì Đảng cách mệnh, người cách mệnh phải có chủ nghĩa làm cốt, phải giữ chủ nghĩa cho vững và phải ít lòng tham muốn (ham muốn) về vật chất. Trong hình thức dung dị của ngôn từ, đây thực sự là những quan niệm, những định nghĩa kinh điển về cách mạng và nhân cách của người cách mạng.

Với tư cách là tư tưởng, đây thực sự là những tư tưởng lớn, những dự cảm sâu sắc, ở tầm chiến lược, được vạch ra bởi một thiên tài - kết tinh sâu sắc và tốt đẹp nhất những tinh hoa của dân tộc và thời đại. Thiên tài ấy là Bác Hồ kính yêu của chúng ta. Thế kỷ XX - một thế kỷ anh hùng và bi tráng, thế kỷ đã sản sinh ra những cuộc cách mạng điển hình, mở đầu bằng cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917, tiếp nối bởi cách mạng Tháng Tám năm 1945 của Việt Nam, cách mạng 1949 của Trung Quốc cũng như cách mạng Cuba những năm 60 và những cuộc cách mạng khác.

2- Cuộc cách mạng hướng đích tới các giá trị và mục tiêu phát triển

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 của dân tộc ta không chỉ là một cuộc cách mạng giải phóng mà còn là một cuộc cách mạng phát triển.

Lập nên chính quyền cách mạng, làm lọt lòng chính thể dân chủ cộng hòa và nhà nước công - nông đầu tiên ở Đông Nam Á, đó mới chỉ là bước khởi đầu của sự nghiệp dựng xây sáng tạo. Cách mạng Tháng Tám còn tiếp tục biết bao những việc lớn lao khác ngay sau ngày độc lập, tập trung mọi nỗ lực của quốc dân đồng bào trên tư cách những người chủ của xã hội mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự điều hành quản lý của nhà nước, bắt tay ngay vào việc giải quyết những công việc cấp bách. Đó là chống giặc đói, chống giặc dốt, xây dựng chính thể, soạn thảo Hiến pháp, tổng tuyển cử tự do bầu ra quốc hội, gây dựng đời sống văn hóa mới, cải tạo gột rửa những tàn tích thực dân phong kiến, đoàn kết lương giáo, thực hiện tự do tôn giáo và tín ngưỡng, thi hành chính sách ngoại giao hòa bình, hữu nghị, hợp tác, là bạn của tất cả các nước dân chủ. Chương trình hành động ấy của Chính phủ và nhân dân ta dưới ngọn cờ tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện rõ rệt tính thiết thực, hữu ích, chủ động và sáng tạo của một sự nghiệp xây dựng xã hội dân chủ vì dân . Điều ấy càng cho thấy tính chất phát triển của cuộc cách mạng với sức mạnh và nền tảng dân là gốc của nước, cách mạng là sự nghiệp sáng tạo của quần chúng nhân dân .

Trong những ngày đầu dựng nước, Hồ Chí Minh đã đặc biệt nhấn mạnh: chúng ta phải làm ngay, làm cho dân có ăn, làm cho dân có mặc, làm cho dân có chỗ ở, được học hành, được tự do đi lại, được chăm sóc sức khỏe, được hưởng những quyền tự do dân chủ mà họ xứng đáng được hưởng. Hơn nữa, dân đã có quyền làm chủ thì dân cũng có nghĩa vụ của người chủ.

Cách mạng Tháng Tám đã nêu cao chủ nghĩa yêu nước chân chính của dân tộc, đã cố kết và phát huy cao độ sức mạnh đoàn kết của cả dân tộc để giành độc lập tự do, nhất là ở những thời điểm bước ngoặt hệ trọng khi toàn dân, toàn quốc phải đứng lên, đánh bại dã tâm xâm lược, cướp nước của đế quốc thực dân.

Vừa kháng chiến vừa kiến quốc, đánh bại chủ nghĩa thực dân, cả cũ lẫn mới, hoàn thành sứ mệnh giải phóng đồng thời từng bước xây dựng kiến thiết đất nước trong suốt cuộc hành trình hơn 6 thập kỷ qua - Đó là sự vận động không ngừng không nghỉ của Cách mạng Tháng Tám, của dân tộc Việt Nam trong tiến trình phát triển cách mạng.

Giải phóng để phát triển, đổi mới để phát triển, và giờ đây Việt Nam đang nỗ lực hướng tới phát triển bền vững, vượt qua những điểm nghẽn của phát triển bằng những đột phá, đổi mới mô hình tăng trưởng, thực hiện tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng hiện đại, đẩy mạnh cải cách hành chính và tư pháp, xây dựng xã hội dân chủ với Nhà nước pháp quyền, xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh để nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng như văn kiện Đại hội XI đã chỉ ra - đó là sự phát triển hợp lôgíc của tinh thần Cách mạng Tháng Tám từ lịch sử đến hiện tại.

3- Sứ mệnh và trọng trách của Đảng, sức mạnh tự bảo vệ của cách mạng

Cách mạng Tháng Tám, năm 1945 do Đảng Cộng sản và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo. Một Đảng mới 15 tuổi, với số lượng đảng viên chưa đầy 5.000 người đã có thể lãnh đạo thành công cuộc cách mạng giành chính quyền về tay nhân dân trong cả nước. Điều đó nói lên sự trưởng thành mau chóng của Đảng, uy tín và ảnh hưởng rộng lớn của một Đảng cách mạng chân chính với đường lối chính trị đúng đắn, vận dụng sáng tạo khoa học và nghệ thuật của đấu tranh cách mạng để nắm bắt đúng thời cơ, hành động mau lẹ và sáng suốt, nhất là biết phát huy cao độ sức mạnh của truyền thống yêu nước, đại đoàn kết toàn dân tộc. Hồ Chí Minh đã từng tổng kết: Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công. Quy luật ấy của đấu tranh cách mạng cũng là quy luật của muôn đời, được Đảng ta và Hồ Chí Minh vận dụng và phát huy trong điều kiện mới, hoàn cảnh mới khi tình thế và thời cơ cách mạng đã xuất hiện, đã chín muồi trong những tháng năm lịch sử bên thềm của cách mạng 1941-1945. Nhớ lại lịch sử 70 năm về trước, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trở về Pắc bó (Cao Bằng) trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng ở trong nước, đưa ra quyết định đúng lúc về chuyển hướng cách mạng, tập trung cao độ, toàn lực cho mục tiêu giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do.

Nắm vững thời cơ, nhận rõ xu thế, chủ động xây dựng lực lượng, kết hợp tuyên truyền vận động chính trị với đấu tranh vũ trang, bằng sức mạnh của toàn dân, sức đoàn kết của muôn dân để tạo nên sức mạnh và sự bền vững của cách mạng, đó là bí quyết đi tới thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám.

Đảng lãnh đạo thành công Cách mạng Tháng Tám bởi trước hết ở phương hướng chính trị sáng suốt, đúng đắn, kết hợp được trí tuệ, mưu lược, lòng dũng cảm, đức hy sinh, quyết giành độc lập tự do cho Tổ quốc ở thời điểm bước ngoặt quyết định số phận của cả dân tộc.

Chính ở những năm tháng đang vần vụ cơn giông bão sắp tới gần của cách mạng, giữa núi rừng Việt Bắc, Hồ Chí Minh căn dặn: “Bây giờ thời cơ cần kíp lắm rồi, dù có phải đốt cháy dãy Trường Sơn cũng phải quyết tâm giành cho được độc lập”. Và tại căn cứ địa cách mạng, Hội nghị quốc dân Tân Trào đã vang lên lời hiệu triệu toàn dân, toàn quốc đồng bào vùng dậy, khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền trong cả nước. Đó là lúc giờ cứu nước thiêng liêng đã điểm, là lúc lời hịch cứu nước ban ra, kết tinh hồn thiêng sông núi, vang vọng truyền thống tự ngàn xưa của ông cha cổ vũ toàn thể quốc dân đồng bào tiến lên dưới lá cờ đỏ sao vàng của Việt Minh, vì độc lập tự do của Tổ quốc. Thời - Thế và Lực đã hội đủ. Đảng ta, trong sức mạnh của dân tộc, của nhân dân làm nên ngọn nguồn sức mạnh của Đảng, với tinh thần Thời đại, có nguồn sáng dẫn dắt bởi Mác-Lênin - Hồ Chí Minh cùng với đức quả cảm hy sinh vì dân, vì nước đã đảm trách xuất sắc sứ mệnh lịch sử mà dân tộc giao phó, ủy thác trong cuộc cách mạng này.

Mười lăm năm chuẩn bị, trải qua bao thử thách, hy sinh, bao anh hùng liệt sĩ, đồng bào, đồng chí đã ngã xuống, lấy máu đào mà nhuộm thắm lá cờ Tổ quốc để có chiến thắng huy hoàng trong cách mạng, một cuộc cách mạng nổ ra đồng loạt, từ miền ngược đến miền xuôi, từ nông thôn đồng bằng đến đô thị trong khắp mọi vùng miền của Tổ quốc. 15 năm chuẩn bị để khởi sự thắng lợi trong 15 ngày, ít đổ máu nhất, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang trong toàn dân, toàn quân, chính trị trọng hơn quân sự, bởi đây là chiến tranh nhân dân, là cách mạng thấm nhuần tính chất dân tộc – nhân dân và dân chủ . Đảng làm tròn trọng trách lịch sử trong lãnh đạo cuộc khởi nghĩa toàn dân, cung cấp một mẫu mực kinh điển trong lịch sử đấu tranh cách mạng với mối liên hệ máu thịt giữa Đảng với nhân dân và dân tộc.

Với thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, Đảng ta đã ở vào vị thế của một Đảng cầm quyền khi mới 15 tuổi. 81 năm đã trôi qua trong lịch sử quang vinh của Đảng gắn liền với những bước phát triển rực rỡ nhất của truyền thống dân tộc trong Thời đại Hồ Chí Minh. Đảng đã cầm quyền 66 năm nay, cũng là 66 năm lịch sử Cách mạng Tháng Tám. Đội ngũ Đảng ta giờ đây với hơn 3,7 triệu đảng viên, đông gấp 760 lần so với hồi Cách mạng Tháng Tám. Nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng và của Bác Hồ đã đánh thắng hai đế quốc to, đã hoàn thành vẻ vang cách mạng giải phóng, đưa dân tộc ta vào hàng ngũ các dân tộc tiên phong trong thế giới nhân loại. Đất nước ta đã từng bước đổi thay, trong lao động hòa bình và sáng tạo, nhân dân ta đã xây dựng đất nước ngày một đàng hoàng hơn, to đẹp hơn như khát vọng, tâm nguyện của Bác Hồ. Đổi mới đã diễn ra vừa đúng 25 năm, 1/4 thế kỷ, đã đưa nước ta vượt thoát ra khỏi khủng hoảng và ra khỏi tình trạng kém phát triển, đã có mặt trong danh mục các nước có thu nhập trung bình. Đại hội XI của Đảng vừa qua đã đưa ra những quyết sách chiến lược, phấn đấu tạo nền tảng để đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020. Toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đang đoàn kết một lòng, nỗ lực phấn đấu trên con đường phát triển nhanh và bền vững với ba đột phá lớn về thể chế, hạ tầng kỹ thuật và chất lượng nguồn nhân lực, quyết tâm xây dựng thành công một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ - đó là một trong những mối quan hệ tổng quát, cơ bản và chiến lược, thể hiện sâu sắc vai trò, trách nhiệm của Đảng, chức năng của Nhà nước và địa vị người chủ của nhân dân. Thực hiện thắng lợi các mục tiêu của đổi mới, của sự nghiệp xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, đó cũng là thực hiện những mục tiêu, lý tưởng và giá trị mà cuộc Cách mạng Tháng Tám 66 năm về trước đã sinh thành, đã tạo ra hiệu ứng xã hội rộng lớn, lâu dài trong đời sống của đất nước - dân tộc - con người Việt Nam hôm nay và mai sau, với tầm vóc của một cuộc cách mạng phát triển, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội .

Thành tựu to lớn đã đạt được, cơ hội ngàn vàng cho phát triển đã mở ra và chúng ta đã đón kịp. Song khuyết điểm, hạn chế, yếu kém cũng không ít, thách thức nguy cơ trên con đường phát triển cũng không kém phần nghiệt ngã. Âm hưởng lịch sử của Cách mạng Tháng Tám vẫn đang thúc giục chúng ta trong mọi việc lớn, nhỏ hàng ngày. Ý thức rõ trọng trách đối với dân tộc, Đảng ta xác định xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh là then chốt, đặt xây dựng Đảng Cộng sản cầm quyền đủ năng lực, trí tuệ, bản lĩnh và đạo đức để dẫn dắt toàn dân tộc vững bước đi tới tương lai là nhiệm vụ hàng đầu trong những nhiệm vụ trọng yếu của nhiệm kỳ Đại hội XI. Di huấn của Lênin, cách mạng phải có sức mạnh tự bảo vệ và Hồ Chí Minh, xây dựng Đảng chân chính cách mạng, là đạo đức, là văn minh, ra sức tu dưỡng đạo đức cách mạng, kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân đang tiếp tục nhắc nhở, hối thúc chúng ta, thường trực trong suy nghĩ và hành động của Đảng, của dân. Sinh thời Bác căn dặn chúng ta, làm cách mạng để đem lại độc lập tự do hạnh phúc cho dân. Phải làm cho dân tin tưởng, dân yêu mến, dân ủng hộ, dân giúp đỡ và dân bảo vệ. Đó là sức mạnh tự bảo vệ tốt nhất của cách mạng, của chế độ và của Đảng cầm quyền vào lúc này. Phấn đấu làm được như vậy là cách tốt nhất, thiết thực nhất và cũng hệ trọng nhất đối với Đảng và nhân dân ta trong mỗi dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9 trên Tổ quốc Việt Nam yêu quý của chúng ta.

GS.TS Hoàng Chí Bảo