Những năm qua, nhất là sau khi Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức Tòa án năm 2014 có hiệu lực thi hành, hệ thống tòa án đã chủ động xây dựng và triển khai nhiều giải pháp về công tác cán bộ; thực hiện có hiệu quả cuộc vận động xây dựng đội ngũ cán bộ, thẩm phán vững vàng về bản lĩnh chính trị, giỏi về chuyên môn, gắn liền với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. 

Hệ thống Tòa án đã tập trung đổi mới từ khâu tuyển dụng, bố trí, sắp xếp, đánh giá, quy hoạch, luân chuyển, bổ nhiệm, đào tạo, bồi dưỡng, giáo dục chính trị tư tưởng; kiểm tra, giám sát, khen thưởng, kỷ luật và thực hiện chế độ, chính sách… 

Tổng số hội thẩm nhân dân nhiệm kỳ 2016-2021 của 63 tòa án nhân dân cấp tỉnh và 710 tòa án nhân dân cấp huyện là 16.702 người. Trong các năm 2016 và năm 2017, Ban Cán sự đảng, lãnh đạo Tòa án nhân dân Tối cao đã đưa ra nhiều giải pháp cụ thể nhằm tăng cường kỷ cương, kỷ luật; động viên, khuyến khích đội ngũ cán bộ, công chức thực hiện các nhiệm vụ; xây dựng chỉ tiêu thi đua gắn với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị, chuyên môn; ban hành quy định về xử lý trách nhiệm người giữ chức danh tư pháp trong Tòa án nhân dân... 

Đất nước ngày càng phát triển, đòi hỏi công tác tổ chức cán bộ của Tòa án nhân dân cần phải được thay đổi mạnh mẽ, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ chính trị trong tình hình mới. 

Những khó khăn, vướng mắc

Một số quy định còn gặp khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn; tổ chức bộ máy giúp việc của các tòa án nhân dân còn chồng chéo, hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả.

Về đội ngũ cán bộ, thẩm phán: Số lượng biên chế, thẩm phán của tòa án nhân dân các cấp chưa bảo đảm đáp ứng yêu cầu theo cơ cấu tổ chức, bộ máy, nhiệm vụ, thẩm quyền của các tòa án nhân dân được quy định trong Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 và các đạo luật về tố tụng tư pháp (được Quốc hội khóa XIV thông qua, có hiệu lực từ ngày 01-01-2018), cùng với khối lượng công việc ngày càng gia tăng như hiện nay.

Chất lượng, cơ cấu đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong tòa án nhân dân các cấp chưa đáp ứng yêu cầu; đội ngũ cán bộ, công chức nòng cốt kế cận có trình độ chuyên môn cao và đội ngũ chuyên gia đầu ngành đủ sức giải quyết những vấn đề pháp lý đặt ra trong điều kiện hội nhập quốc tế còn hạn chế; còn thiếu các chức danh tư pháp, nhất là thẩm phán ở các tòa án nhân dân cấp huyện.

Về công tác cán bộ: Công tác đánh giá, quy hoạch, luân chuyển cán bộ ở một số tòa án chưa đáp ứng yêu cầu, nguồn cán bộ còn hạn chế, các quy trình thực hiện còn thể hiện sự lúng túng, hình thức, chưa thực chất, hiệu quả.

Công tác thi tuyển, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại thẩm phán, các chức danh lãnh đạo, quản lý còn chậm; công tác bố trí chức danh lãnh đạo chủ chốt không phải là người địa phương đang được từng bước thực hiện, tuy nhiên còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do chưa có hướng dẫn cụ thể của Trung ương.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng chậm đổi mới, chưa đáp ứng nhu cầu của đội ngũ cán bộ và chưa thực sự gắn kết với các khâu trong công tác cán bộ, nhất là quy hoạch cán bộ, kinh phí đào tạo, bồi dưỡng còn hạn chế.

Về quản lý cán bộ ở một số tòa án công tác quản lý cán bộ còn lỏng lẻo, tình trạng cán bộ, thẩm phán vi phạm kỷ luật, có một số trường hợp bị xử lý hình sự chưa chấm dứt; chưa có cơ chế kịp thời thay thế những cán bộ, công chức yếu kém, không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Chế độ chính sách chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ được giao, chưa thể hiện tính đặc thù trong hoạt động của tòa án nhân dân. Đây là vấn đề khó khăn không nhỏ trong công tác xây dựng đội ngũ cán bộ tòa án nhân dân.

Công tác phân cấp quản lý cán bộ còn chưa kịp thời; công tác bảo vệ chính trị nội bộ còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện, chưa có hướng dẫn cụ thể của Trung ương đối với các trường hợp có vấn đề về lịch sử chính trị…

Công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về tổ chức cán bộ và đội ngũ cán bộ làm công tác tham mưu, giúp việc về tổ chức cán bộ còn chưa ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ. Công tác phối hợp, sự quan tâm của cấp ủy các cấp trong công tác cán bộ còn chưa thường xuyên, chặt chẽ, hiệu quả…

Các quy định của pháp luật hiện nay mặc dù tương đối đồng bộ nhưng vẫn còn chưa phù hợp, một số quy định khó áp dụng nhưng lại chậm được sửa đổi, bổ sung, trong đó có cả các quy định liên quan đến công tác xây dựng đội ngũ cán bộ và cả những quy định liên quan đến trách nhiệm thực thi công vụ, thậm chí còn lĩnh vực chưa có pháp luật điều chỉnh như vấn đề sử dụng sau luân chuyển, đào tạo….

Phương hướng xây dựng đội ngũ cán bộ, thẩm phán

Thời gian tới, Ban Cán sự đảng, lãnh đạo Tòa án nhân dân Tối cao Tổ chức tích cực chỉ đạo triển khai thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng về tổ chức cán bộ gắn với Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và các nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Đặc biệt là nghị quyết Trung ương 6 khóa XII về sắp xếp tổ chức, bộ máy; Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức…

Tiếp tục tổ chức thi hành tốt các quy định của Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014. Trong đó, tập trung vào một số nhiệm vụ quan trọng: Trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về tổ chức, biên chế của các Tòa án quân sự; bổ sung số lượng, cơ cấu thẩm phán trung cấp, thẩm phán sơ cấp cho các tòa án nhân dân cấp huyện; tập trung nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức bộ máy giúp việc của tòa án nhân dân và tòa án quân sự các cấp bảo đảm tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Tiếp tục thực hiện tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức và Thẩm phán theo vị trí việc làm, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Tòa án nhân dân các cấp. Rà soát lại số lượng biên chế, đội ngũ Thẩm phán của các Tòa án nhân dân, để điều chỉnh phù hợp đối với từng Tòa án theo nhu cầu công việc; nghiên cứu, đề xuất cơ quan có thẩm quyền bổ sung cơ cấu, số lượng Thẩm phán trung cấp, Thẩm phán sơ cấp cho các Tòa án nhân dân cấp huyện để bảo đảm thực hiện nhiệm vụ được giao.

Đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ các khâu của công tác cán bộ, thực hiện nghiêm nguyên tắc “Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ, đi đôi với phát huy trách nhiệm của các tổ chức và người đứng đầu các tổ chức trong hệ thống chính trị”; giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ.

Đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong quy hoạch theo chức danh cán bộ, gắn lý thuyết với thực hành và kỹ năng xử lý những tình huống nảy sinh trong thực tiễn đối với từng chức danh. Đẩy mạnh cập nhật kiến thức mới cho cán bộ quy hoạch các chức danh lãnh đạo, quản lý. Thực hiện luân chuyển cán bộ lãnh đạo và quản lý theo quy hoạch khắc phục tư tưởng cục bộ, khép kín.

Nghiên cứu, đề xuất với Ban Chỉ đạo cải cách chính sách tiền lương của Nhà nước các chế độ, chính sách của cán bộ, công chức, viên chức Tòa án phù hợp với đặc thù hoạt động.

Nghiên cứu, đề ra các giải pháp đột phá để đổi mới công tác cán bộ và nâng cao chất lượng đội ngũ tham mưu về công tác tổ chức cán bộ gắn với những chính sách đào tạo, bồi dưỡng, khen thưởng, vinh danh và xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm.

Giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ, thẩm phán

1-Quán triệt sâu sắc các quan điểm, chủ trương của Đảng về mục tiêu xây dựng đội ngũ cán bộ. Nắm vững và quán triệt nghiêm sáu quan điểm của Đảng về xây dựng đội ngũ cán bộ theo định hướng Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thực hiện nghiêm chủ trương tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ công chức, viên chức theo vị trí việc làm theo tinh thần Nghị quyết số 39-NQ/TW của Bộ Chính trị. Quán triệt, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW và Nghị quyết số 19-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Phân công, xác định cụ thể, rõ ràng thẩm quyền đi đôi với trách nhiệm của người đứng đầu và tập thể lãnh đạo; trao mạnh quyền cho người đứng đầu theo nguyên tắc “Trách nhiệm phải đi đôi với thẩm quyền”.

2- Đổi mới công tác cán bộ. Hoàn thiện thể chế về công tác cán bộ, xây dựng và tổ chức thực hiện tốt các quy chế, quy định trong công tác cán bộ: về tuyển dụng, đánh giá, quy hoạch, luân chuyển, bổ nhiệm, đề bạt cán bộ, công chức; về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức; về kiểm tra, giám sát và quản lý cán bộ, công chức; về kỷ luật cán bộ, công chức; về bảo vệ chính trị nội bộ…, bảo đảm sự gắn kết giữa các khâu trong công tác cán bộ.

Đổi mới cơ chế, phương pháp, nội dung và hình thức tuyển chọn cán bộ phù hợp với vị trí việc làm - năng lực công chức. Hoàn thiện cơ chế tuyển chọn cán bộ, thực hiện việc tuyển chọn thông qua thi cử công khai. Đồng thời, kiên quyết loại trừ các hiện tượng tiêu cực nhằm tạo sức thu hút những cá nhân có tài năng; xử lý kịp thời và nghiêm minh hành vi sai phạm của người làm công tác tuyển chọn và người đang muốn được tuyển chọn. Trên cơ sở đó, mới xây dựng được một đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp, chính quy, hiện đại bao gồm những người ưu tú, đủ khả năng đảm đương các công việc của Tòa án trong điều kiện hiện nay. Hoàn thiện và nâng cao chất lượng các khâu trong công tác cán bộ

Thực hiện rà soát để bào đảm bố trí, sắp xếp và sử dụng đội ngũ cán bộ có hiệu quả, định kỳ hằng năm và theo từng giai đoạn, để bố trí, sắp xếp và sử dụng cán bộ, thẩm phán bảo đảm phù hợp với năng lực, sở trường đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị; đồng thời, để chủ động bố trí, sắp xếp cán bộ, thẩm phán có năng lực, triển vọng đảm nhiệm các công việc quan trọng, nhất là đối với diện quy hoạch chức danh lãnh đạo, quản lý. Đồng thời, kiên quyết thay thế, miễn nhiệm những cán bộ, Thẩm phán (kể cả cán bộ lãnh đạo) năng lực yếu kém, thường xuyên không hoàn thành nhiệm vụ hoặc có tham nhũng, tiêu cực.

Đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác đánh giá, quy hoạch và luân chuyển cán bộ. Xác định rõ ý nghĩa, tầm quan trọng của các khâu trong công tác cán bộ (phân loại, đánh giá cán bộ là tiền đề, quy hoạch cán bộ là nền tảng, luân chuyển cán bộ là đột phá và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ là yêu cầu vừa cấp bách vừa lâu dài).

Đổi mới và hoàn thiện hệ thống chế độ, chính sách đối với cán bộ, Thẩm phán Tòa án nhân dân. Chế độ chính sách, tiền lương là một trong những vấn đề bảo đảm tính độc lập của đội ngũ cán bộ, Thẩm phán Tòa án trong quá trình họ thực hiện chức trách của mình. Chế độ tiền lương và chính sách đãi ngộ cần bảo đảm cho cán bộ, Thẩm phán không phải lo mưu sinh, để họ và gia đình có thể sống đầy đủ bằng chính đồng lương, không bị phụ thuộc vào những tác động vật chất từ phía các cá nhân, tổ chức liên quan đến thực thi công vụ của họ. Chế độ tiền lương của cán bộ, Thẩm phán Tòa án ở nước ta tuy đã được quan tâm nhưng so với yêu cầu, nhiệm vụ hiện nay thì còn nhiều bất cập, chưa tính toán đầy đủ tới đặc thù của hoạt động Tòa án.

Để bảo đảm xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu đổi mới tổ chức và hoạt động của tòa án nhân dân thì việc xây dựng, củng cố tổ chức bộ máy tham mưu về công tác cán bộ là yêu cầu cấp thiết. Trên cơ sở Chiến lược cán bộ của Đảng, việc xây dựng tổ chức bộ máy tham mưu về công tác cán bộ được xác định như sau:

Một là, tiếp tục nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ và mối quan hệ công tác của cơ quan tham mưu về công tác tổ chức cán bộ: Bộ máy làm công tác tổ chức cán bộ phải đảm bảo tinh, gọn, hoạt động thật sự có hiệu quả, khắc phục tình trạng chồng chéo, phân tán, chưa thật rõ trách nhiệm, chưa thật nắm chắc cán bộ, không ít thời gian bị hút vào giải quyết sự vụ.

Hai là, xây dựng tiêu chuẩn chức danh cán bộ làm công tác tổ chức cán bộ trên cơ sở cụ thể hoá tiêu chuẩn chung.

Ba là, tăng cường sự lãnh đạo của Ban cán sự đảng đối với bộ máy làm công tác tổ chức cán bộ. Cán bộ lãnh đạo chủ chốt ở mỗi cấp Tòa án, mỗi đơn vị phải trực tiếp chăm lo công tác cán bộ.

Bốn là, nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học, chú trọng tổng kết thực tiễn về công tác tổ chức cán bộ. Đội ngũ làm công tác tổ chức cán bộ đòi hỏi không chỉ sát thực tiễn, có trình độ, nhanh nhạy nắm bắt những vấn đề về đường lối, chính sách, nhất là về đổi mới kinh tế của Đảng, Nhà nước, mà còn hiểu biết nhiều lĩnh vực ở trong nước và nước ngoài.

3. Tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng; quản lý cán bộ, tăng cường kỷ luật công vụ gắn với kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm những cán bộ, thẩm phán có vi phạm

Hoàn chỉnh các quy định về quyền hạn, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu Tòa án các cấp trong giáo dục, quản lý cán bộ. Tăng cường công tác kiểm tra của cấp ủy cấp trên đối với cấp dưới. Kịp thời kiểm tra, kết luận các vụ việc có liên quan đến lịch sử chính trị hoặc chính trị hiện nay của cán bộ. Xử lý nghiêm những tập thể và cá nhân có sai phạm trong quản lý, bố trí, sử dụng và thực hiện chính sách cán bộ. Tăng cường trau dồi phẩm chất, đạo đức và nâng cao năng lực nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ, Thẩm phán gắn với công tác giáo dục chính trị tư tưởng và quản lý cán bộ.

4. Bảo đảm cơ sở vật chất, trụ sở, trang thiết bị, phương tiện làm việc cho Tòa án

Việc bảo đảm cơ sở vật chất, phương tiện và trang thiết bị làm việc cho cán bộ Tòa án nhân dân, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay đang là vấn đề lớn, hệ trọng và phức tạp. Bên cạnh thuận lợi cũng có nhiều khó khăn, trở ngại, vì vậy, rất cần có sự đồng thuận của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị, phải rất quyết tâm và coi đó là nhiệm vụ chính trị của toàn hệ thống thì mới có thể thực hiện thành công nhiệm vụ quan trọng này.

Trước hết, Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục bám sát các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, có quyết tâm chính trị cao trong công tác chỉ đạo xây dựng phương án tăng cường cơ sở vật chất, trụ sở, phương tiện và trang thiết bị làm việc cho Tòa án nhân dân các cấp.

Thứ hai, tập trung kinh phí và rà soát, xác định trọng điểm đầu tư xây dựng mới hoặc sữa chữa cải tạo trụ sở làm việc cho các Tòa án nhân dân, đảm bảo các tiêu chí về diện tích đất theo định hướng chung, đặc biệt đối với các Toà án nhân dân chưa có trụ sở. Phối hợp với các cơ quan, bộ, ngành chức năng xây dựng các định mức, tiêu chuẩn phòng làm việc, trang thiết bị, phương tiện cho từng chức danh cán bộ theo đặc thù Tòa án.

Thứ ba, phát triển việc ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động của tòa án theo hướng tạo sự đồng bộ và hiện đại hóa về cơ sở hạ tầng, trang thiết bị; hệ thống các phần mềm ứng dụng chuyên biệt của tòa án có đủ về số lượng với công nghệ hiện đại, thuận tiện, dễ sử dụng, bảo đảm phục vụ cho việc chỉ đạo, lãnh đạo, điều hành của lãnh đạo tòa án nhân dân các cấp chủ yếu thông qua hệ thống mạng máy tính, đáp ứng các yêu cầu về công khai hoá, minh bạch hóa các hoạt động của Tòa án nhân dân.

C. Lý