Kỳ 1: Tình hình tại địa phương

Qua 10 năm phòng chống tham nhũng (PCTN), lãng phí, từ công tác thanh tra, kiểm tra và giải quyết tố cáo đã phát hiện 20 vụ việc, 40 người sai phạm có dấu hiệu tham nhũng (TN), với tổng số tiền 12,373 tỷ đồng, đã chuyển sang Cơ quan Cảnh sát Điều tra để xử lý theo pháp luật. Công tác PCTN có nhiều chuyển biến tích cực, quyết tâm lãnh đạo của Đảng và chính quyền để từng bước ngăn chặn và đẩy lùi TN. 

Các cơ quan pháp luật đã đưa ra xét xử một số vụ án TN, thu hồi tài sản cho Nhà nước, được dư luận quần chúng quan tâm. Tuy nhiên, TN vẫn còn ở một số lĩnh vực quản lý ngân sách, đất đai, đầu tư xây dựng, ngân hàng, thuế, hải quan, chưa thực sự đáp ứng yêu cầu của Đảng, Nhà nước và Nhân dân trong việc đẩy lùi TN.

Vai trò người đứng đầu

Thực tế cho thấy, công tác đấu tranh PCTN vẫn còn hạn chế do vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu chưa nâng cao, chưa phát huy hết sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, Nhân dân trong đấu tranh PCTN, lãng phí. Đã có 28 người đứng đầu bị xử lý kỷ luật do thiếu trách nhiệm để xảy ra các vụ việc sai phạm có dấu hiệu TN, đã được xét xử và đang xem xét xử lý trách nhiệm 7 người. Do việc công khai, minh bạch trong một số ít cơ quan, tổ chức, đơn vị chưa trở thành nề nếp thường xuyên; vai trò, trách nhiệm, tính tích cực của người dân trong đấu tranh PCTN chưa cao. Việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra TN chưa hiệu quả, còn nhiều lúng túng, khó thực hiện trong áp dụng thực tế; không cụ thể hóa hình thức xử lý trách nhiệm đối với người đứng đầu theo mức độ trách nhiệm của họ khi để xảy ra vụ việc TN. Chưa quy định cụ thể các trường hợp để căn cứ xác định người đứng đầu không thể biết hay đã áp dụng các biện pháp cần thiết để phòng ngừa, ngăn chặn và khắc phục hậu quả của hành vi TN.

10 năm qua, giá trị thiệt hại qua xét xử án TN gần 23 tỷ đồng. Theo Phó Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh La Hồng: “Số vụ án TN có tăng nhưng không đáng kể, ít phổ biến và mức độ thiệt hại ít nghiêm trọng, chiếm tỷ lệ thấp trên tổng số các vụ án thụ lý. Tuy nhiên, các sai phạm pháp luật xảy ra trong thời gian dài và phát hiện được thì số tiền chiếm đoạt nhiều, hầu hết các bị cáo đã sử dụng tiêu xài cá nhân hoặc tẩu tán gần hết tài sản chiếm đoạt nên khó thu hồi. Qua công tác xét xử cho thấy, một số ít vụ án TN có sự câu kết tổ chức chặt chẽ, khi phạm tội luôn tìm cách che giấu chứng cứ, vì vậy khi đưa ra xét xử thường gặp nhiều trở ngại trong việc đánh giá chứng cứ để quy kết hành vi phạm tội, giá trị tài sản TN. Do sợ ảnh hưởng đến uy tín cơ quan, đơn vị mình trước công luận nên khi có tội phạm xảy ra tại đơn vị, thủ trưởng cơ quan thường không báo cáo ngay đến cơ quan pháp luật, mà tự ý xử lý nội bộ bằng hình thức kỷ luật và buộc bù đắp về tài chính nên khi vụ án được phát hiện xử lý thì thiệt hại đã nghiêm trọng hơn, dẫn đến tài sản TN khó thu hồi”.

Chưa chủ động kiểm tra

Chủ tịch UBND tỉnh Vương Bình Thạnh chỉ rõ: “Một số cơ quan, đơn vị chưa thực sự chủ động, thường xuyên kiểm tra theo quy định của Luật PCTN để kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi TN. Có 195 lượt cơ quan, đơn vị thiếu sót trong việc xây dựng chương trình, kế hoạch PCTN; 223 lượt đơn vị vi phạm, tồn tại trong thực hiện quy định về phòng ngừa TN; 49 cán bộ, công chức, viên chức bị kỷ luật do vi phạm quy tắc ứng xử, quy chế, quy trình công tác gây khó khăn, phiền hà người dân trong thực hiện thủ tục hành chính; 17 đơn vị vi phạm nguyên tắc quản lý, sử dụng kinh phí với tổng giá trị sai phạm 1,570 tỷ đồng, đã thu hồi được 661,19 triệu đồng. Qua đó, xử lý trách nhiệm 3 người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị và xử lý kỷ luật 18 cá nhân sai phạm”.

Qua kiểm tra tổ chức Đảng và đảng viên có dấu hiệu vi phạm, Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy đã phát hiện và xử lý 3 tổ chức Đảng và 18 đảng viên vi phạm nguyên tắc tài chính, thu hồi 1,491 tỷ đồng. Đã xử lý khiển trách 1 tổ chức Đảng và xử lý kỷ luật các đảng viên vi phạm khiển trách 9 người, cảnh cáo 7, cách chức các chức vụ trong Đảng 1 và khai trừ Đảng 1 người. Theo Phó Chánh Thanh tra tỉnh Nguyễn Thành Tâm: “Nếu chỉ đơn thuần thanh tra trách nhiệm việc thực hiện các quy định của pháp luật về PCTN thì khó phát hiện các sai phạm pháp luật có dấu hiệu hành vi TN. Mặt khác, một số thủ trưởng cơ quan, tổ chức, đơn vị chưa thực sự chủ động, thường xuyên kiểm tra để kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi TN”.

Nguyên nhân dẫn tới tham ô tài sản

Theo Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Lê Hồng Bào: “Tội phạm về TN xảy nhiều nhất là tội “Tham ô tài sản”, ở lĩnh vực quản lý ngân sách, thu chi tài chính, đối tượng phạm tội là người có chức vụ, quyền hạn hoặc có thẩm quyền trong quản lý tài sản. Bởi, đây là lĩnh vực mà các quy định về quản lý ngân sách tài sản công rất phức tạp, đã tạo điều kiện cho đối tượng phạm tội trong một thời gian dài mà không bị phát hiện. Nguyên nhân do ý thức chấp hành pháp luật kém, sự giảm sút về đạo đức của một bộ phận cán bộ, công chức. Công tác thanh, kiểm tra, kiểm soát, quản lý, điều hành tại đơn vị thiếu chặt chẽ, để đối tượng phạm tội lợi dụng sơ hở rồi chiếm đoạt tài sản. Đặc biệt, đối tượng phạm tội còn sử dụng thủ đoạn lập chứng từ, sổ sách giả, kê khống tài sản thu, chi... Điển hình vụ Nguyễn Thanh Trang, nguyên nhân viên Phòng Lao động-Thương binh và Xã hội huyện Phú Tân lập danh sách khống chiếm đoạt 55,950 triệu đồng, gây thiệt hại cho Nhà nước 135 triệu đồng. Huỳnh Bảo Toàn và Nguyễn Ngọc Tú “Tham ô tài sản”, “lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản” và “Đánh bạc” chiếm đoạt 1,685 tỷ đồng cá cược bóng đá. Vụ Hồ Văn Lắm (nguyên kế toán trưởng Bảo hiểm xã hội huyện Thoại Sơn) “Tham ô tài sản”, chiếm đoạt 12,587 tỷ đồng”.

Theo UBND tỉnh, đó là hệ quả trong phối hợp phát hiện và xử lý TN giữa các ngành luật pháp với thanh tra, kiểm tra một số trường hợp chưa chặt chẽ, thiếu kịp thời; chưa phát huy tốt tính tích cực của cán bộ, công chức, viên chức, người dân trong đấu tranh PCTN. Hệ thống chính sách, pháp luật về PCTN chưa hoàn thiện, thiếu đồng bộ, vẫn còn một số quy định chồng chéo, mâu thuẫn, sơ hở, dễ bị lợi dụng, chưa hạn chế và loại bỏ những điều kiện dung dưỡng của tệ nạn này.

HẠNH CHÂU ĐẶNG

 Kỳ 2: Phát hiện các vụ tham nhũng

Qua thanh tra, giải quyết tố cáo, hành vi tham nhũng, 10 năm qua, đã chuyển ngành chức năng khởi tố, xét xử 31 vụ việc, 58 cá nhân, thu hồi 3,173 tỷ đồng/15,717 tỷ đồng. Năm 2015 và 6 tháng đầu năm 2016, thực hiện 17/18 cuộc thanh tra, phát hiện 2 vụ việc có dấu hiệu tham nhũng với số tiền 2,563 tỷ đồng và đã chuyển cơ quan điều tra để xử lý theo pháp luật. 

Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh vừa ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với bà Huỳnh Kim Dung (nhân viên bán vé Bến xe khách Châu Đốc) tội “Tham ô tài sản” vì đã có hành vi chiếm đoạt tiền của Bến xe khách Châu Đốc 334,38 triệu đồng từ nguồn thu và nộp tiền khoán xe của các doanh nghiệp vận tải đã được phát hiện nhưng đến nay chưa được thu hồi. Bà Dung là nhân viên bán vé, được giao nhiệm vụ thu và nộp tiền khoán xe của các doanh nghiệp vận tải từ ngày 1-1-2013 đến 30-6-2014. Lợi dụng trách nhiệm được giao, bà đã chiếm đoạt số tiền 344,38 triệu đồng của đơn vị. Từ khi bà Dung bị phát hiện và bị Giám đốc Bến xe khách Châu Đốc xử lý kỷ luật, buộc thôi việc, bà Dung vẫn chưa nộp lại số tiền chiếm đoạt. Theo trình bày của Giám đốc Bến xe khách Châu Đốc, do bà Dung có hoàn cảnh gia đình khó khăn, nên không có khả năng hoàn trả số tiền đã chiếm đoạt. Tuy bà Dung đã cố gắng khắc phục hậu quả trả lại được 80 triệu đồng cho Bến xe khách Châu Đốc, nhưng số tiền này bến xe phải hoàn trả cho ngân hàng số tiền bà Dung vay trước đó 64,8 triệu đồng. Số tiền còn lại 15,2 triệu đồng hiện do người thân bà Dung giữ. Như vậy, Bến xe khách Châu Đốc vẫn chưa thu hồi được khoản tiền nào từ bà Dung.

Kiểm tra các công trình xây dựng để phòng ngừa sai phạm.

Vụ án được dư luận hết sức quan tâm thời gian qua đó là sai phạm tại Bệnh viện Đa khoa Trung tâm An Giang (BV). Trong thời gian dài (2012-2014), lãnh đạo BV và Khoa Dược đã thiếu quan tâm đối với kho Y cụ; những người có trách nhiệm trong công tác dự trù, kiểm kê, kiểm nhập và theo dõi nhập, xuất, tồn kho Y cụ không thực hiện đầy đủ chức trách, nhiệm vụ của mình, dẫn đến gây thất thoát lớn tiền và tài sản của Nhà nước hơn 2,2 tỷ đồng, trong đó, bà Phạm Thanh Loan, nguyên thủ kho bệnh viện chiếm đoạt 827,4 triệu đồng. Bà Loan trình bày: “Với nhiệm vụ là thủ kho Y cụ, trong 3 năm, tôi lấy phim X quang của BV đem bán, cùng với ông Nguyễn Thành Phương (vừa làm Giám đốc Công ty Hoàng Phát, vừa là nhân viên Công ty Vĩnh Phát, 2 công ty trúng thầu vật tư y tế) mua khống, nhập khống phim X quang các loại, dẫn đến tình trạng tồn khống số lượng lớn phim trên sổ sách so thực tế. BV phải thanh toán số lượng khống cho ông Phương trong thời gian dài. Trong đó, ông Phương chuyển vào tải khoản cá nhân và chồng bà Loan 765,4 triệu đồng. Ngoài ra, bà Loan còn bán phim, chỉ phẫu thuật cho Cửa hàng Minh Quân với tổng số tiền 156 triệu đồng. Cung cấp 17/18 hóa đơn GTGT năm 2014 của Công ty Vĩnh Phát, Công ty Hoàng Phát với tổng số tiền của 18 hóa đơn trên 1,4 tỷ đồng (1 hóa đơn Loan đã trả cho ông Phương 94 triệu). Tất cả hóa đơn đều đưa vào BV để làm chứng từ thanh toán”. Với hành vi trên, bà Loan phạm vào tội “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản”.

Làm rõ hành vi thông đồng, mới đây, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh đã khởi tố, bắt tạm giam Nguyễn Thành Phương (Giám đốc Công ty Hoàng Phát, TP. Hồ Chí Minh) câu kết với Phạm Thanh Loan (đã bị bắt tạm giam trước đó) để tham ô hàng tỷ đồng. Liên quan trách nhiệm, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh đã khởi tố nguyên Trưởng khoa Dược BV Nguyễn Thiện Tri với tội danh “Thiếu tinh thần trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”. Theo kết luận điều tra, công tác đấu thầu mua sắm thuốc, vật tư y tế có nhiều vi phạm pháp luật, việc tự thực hiện mua vật tư không theo giá kết quả trúng thầu và giá đã thẩm định gây chênh lệch tăng thêm 2,740 tỷ đồng.

Kế toán trưởng Chi cục Thi hành án dân sự TP. Long Xuyên Trần Thị Tuyết Hoa bị khởi tố về tội “Tham ô tài sản”. Theo cáo trạng của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, từ tháng 4 đến tháng 5-2014, lợi dụng nhiệm vụ được giao, Hoa đã sửa chữa, tẩy xóa mục ghi số tiền thu trên 22 tờ biên lai thu tiền tạm ứng án phí do các cá nhân và tổ chức đem đến nộp, hạ số tiền thu xuống thấp hơn so với số tiền thực thu để chiếm đoạt số tiền 163 triệu đồng tiêu xài cá nhân. Hoa còn làm giả chứng từ để rút chiếm đoạt trên 39 triệu đồng từ tài khoản thu tiền tạm ứng án phí của Chi cục Thi hành án dân sự tỉnh.

Phó Chánh Thanh tra tỉnh Nguyễn Thành Tâm cho biết: “Qua thanh tra còn nổi lên một số sai phạm: Trích tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế nhưng không nộp vào quỹ BHXH mà giữ lại sử dụng cho mục đích khác; chưa tăng cường quản lý đầu tư và xử lý nợ đọng xây dựng cơ bản; tổ chức đấu thầu không đúng kế hoạch được duyệt; chuyển đổi diện tích đất trồng rừng sang sản xuất nhưng chưa được phê duyệt quy hoạch hoặc quản lý, sử dụng không đúng mục đích... Thời gian qua, việc khởi tố, điều tra, truy tố và đưa ra xét xử các vụ án tham nhũng được kịp thời, nghiêm minh, đảm bảo đúng người, đúng tội và đúng pháp luật, góp phần giáo dục, răn đe cán bộ, công chức, viên chức, tạo hiệu quả tích cực trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng”.

HẠNH CHÂU ĐẶNG

 Kỳ cuối: Biện pháp ngăn chặn

"Để chuyển biến tích cực trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng (PCTN), các cấp ủy, chính quyền địa phương và đoàn thể cần nhận thức tầm quan trọng của công tác PCTN, xem đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài của cả hệ thống chính trị. Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác đấu tranh PCTN cũng như xử lý hiệu quả các vụ án tham nhũng (TN) nhằm đẩy lùi sự suy thoái, biến chất, hư hỏng của cán bộ, đảng viên trong cơ quan Nhà nước; lợi dụng chức vụ, quyền hạn để sách nhiễu, tham nhũng, chiếm đoạt tài sản Nhà nước, người dân để hưởng lợi, làm giàu bất chính"-Chủ tịch UBND tỉnh Vương Bình Thạnh đề nghị.

Chủ tịch UBND tỉnh xác định, với quan điểm chủ động phòng ngừa là chính, vừa kiên quyết đấu tranh PCTN, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã tập trung chỉ đạo công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ việc có dấu hiệu TN được phát hiện qua giải quyết khiếu nại, tố cáo và hoạt động thanh tra, kiểm tra, điều tra tội phạm. Tuy đã kịp thời đưa ra xét xử các vụ án TN, tạo hiệu ứng tích cực trong đấu tranh PCTN, nhưng nạn TN vẫn còn có ở một số lĩnh vực về quản lý tài chính, sử dụng ngân sách, quản lý tài sản của Nhà nước, chưa thực sự đáp ứng yêu cầu của Đảng, Nhà nước và Nhân dân trong việc đẩy lùi TN, lãng phí. Phó Giám đốc Sở Tài chính An Giang Nguyễn Điền Tân cho biết: "Từ năm 2011-2015, Thanh tra Tài chính thực hiện 34 cuộc thanh tra, phát hiện sai phạm 334,5 tỷ đồng. Để công tác quản lý sử dụng tiền, tài sản Nhà nước ngày càng hiệu quả, chặt chẽ, tiết kiệm, kiến nghị tỉnh phối hợp Trung ương hướng dẫn địa phương tổ chức thực hiện một số trường hợp còn chồng chéo, vướng mắc trong thực hiện các quy trình đấu giá quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. Các cơ quan, đơn vị chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật về chế độ, định mức, tiêu chuẩn về tài chính, và sử dụng tài sản Nhà nước". Phó Giám đốc Sở Nội vụ tỉnh Trình Lam Sinh đề xuất: "Để ngăn chặn, từng bước đẩy lùi TN, loại bỏ dần các cơ hội, điều kiện phát sinh TN, góp phần xây dựng bộ máy trong sạch, vững mạnh, củng cố lòng tin của Nhân dân, cần hoàn thiện chế độ công vụ, công chức phục vụ PCTN. Tập trung chỉ đạo xác định vị trí việc làm và cơ cấu công chức, viên chức. Thực hiện phân công, phân cấp rõ ràng và chức trách từng vị trí công tác, nhất là trách nhiệm người đứng đầu. Xử lý kiên quyết các vi phạm trong quản lý và sử dụng cán bộ, công chức (CB, CC); đưa nội dung PTCN vào chương trình đào tạo, bồi dưỡng CB; giáo dục liêm-chính, nâng cao trách nhiệm CB, CC phòng ngừa phát hiện TN. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế về trách nhiệm giải trình của CB, CC; cơ chế miễn nhiệm, cho từ chức, tạm đình chỉ chức vụ đối với người đứng đầu khi để xảy ra TN. Cải cách cơ bản chế độ tiền lương, phụ cấp bảo đảm để CB, CC, viên chức (VC) có mức thu nhập tương đương mức thu nhập khá trong xã hội; thực hiện chính sách tiền lương hợp lý trong một số ngành đặc thù; công khai minh bạch các chế độ, định mức, tiêu chuẩn sử dụng tài sản công...".  

            Để nâng cao hiệu quả công tác PCTN, Chủ tịch UBND tỉnh Vương Bình Thạnh chỉ đạo: "Thủ trưởng các cơ quan đơn vị chịu trách nhiệm trực tiếp, chủ động thực hiện các biện pháp PCTN, thực hiện tốt quy chế dân chủ, đảm bảo công khai, minh bạch theo quy định, tạo điều kiện để mọi người tham gia phát hiện, tố cáo hành vi TN. Nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra nội bộ, thanh tra chuyên ngành nhằm kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi TN, các hành vi bao che, cản trở việc phát hiện, xử lý TN; khắc phục tình trạng nể nang, xử lý không nghiêm các vụ việc có dấu hiệu TN. Chủ tịch UBND tỉnh đề nghị Chánh Thanh tra tỉnh, thủ trưởng các sở, ngành, Chủ tịch UBND cấp huyện nâng cao chất lượng các cuộc thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, việc kê khai, công khai tài sản, thu nhập của CB, CC, VC, kịp thời phát hiện hành vi TN để xử lý. Nếu nhận được tố giác, tin báo về tội phạm TN hoặc phát hiện vụ việc có dấu hiệu tội phạm chuyển ngay chứng cứ và hồ sơ sang cơ quan Cảnh sát Điều tra; không để lại xử lý nội bộ, xử lý hành chính những vụ việc có dấu hiệu tội phạm TN. Chủ động xác định những lĩnh vực có nguy cơ TN cao để xây dựng định hướng chương trình thanh tra hàng năm nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý hành vi TN. Khen thưởng kịp thời, xứng đáng đối với người có thành tích trong tố cáo hành vi TN. Xử lý theo quy định đối với hành vi trả thù, trù dập người tố cáo hoặc lợi dụng việc tố cáo TN để vu khống người khác. Cung cấp kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo, tuyên truyền về PCTN đến các cơ quan thông tin truyền thông".

            Thiết nghĩ, ngoài tăng cường và huy động được sức mạnh của cả hệ thống chính trị trong đấu tranh PCTN, lãng phí, cần chú trọng xây dựng đội ngũ CC có đạo đức công vụ, trách nhiệm và năng lực thực thi nhiệm vụ tốt, cải cách thủ tục hành chính trong các lĩnh vực quản lý Nhà nước quan trọng, dễ xảy ra TN, để ngăn chặn và từng bước đẩy lùi tệ TN, tiêu cực. Tạo điều kiện để mọi người tham gia phát hiện, tố cáo hành vi TN.  Kiên quyết xử lý trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị để xảy ra TN tại cơ quan, đơn vị mình và kịp thời đưa ra xét xử nghiêm minh, đúng pháp luật các vụ việc TN. 

HẠNH CHÂU ĐẶNG