Kết luận số 74-KL/TW ngày 22-5-2020 của Bộ Chính trị về kết quả 2 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW và số 19-NQ/TW của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII và 4 năm thực hiện Nghị quyết 39-NQ/TW của Bộ Chính trị, kết luận: “Không mở rộng thí điểm mô hình tổ chức mới và kiêm nhiệm một số chức danh. Tiến hành sơ kết, tổng kết việc thực hiện thí điểm từng mô hình, đánh giá toàn diện tính hiệu quả của việc thí điểm, đề xuất lộ trình, cách làm phù hợp, có trọng tâm, trọng điểm ở từng ngành, lĩnh vực, địa bàn, báo cáo cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định”. Đối với tỉnh đi đầu trong triển khai thực hiện thí điểm mô hình tổ chức mới và kiêm nhiệm một số chức danh, Kết luận 74-KL/TW của Bộ Chính trị gợi mở cho Quảng Ninh nhìn nhận, đánh giá lại thực sự xác đáng, khoa học, khách quan quá trình thực hiện các mô hình thí điểm mới trong gần 6 năm qua. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn đã triển khai thực hiện về các mô hình thí điểm, rút ra những bài học kinh nghiệm, những vấn đề còn bất cập, hạn chế, những nội dung cần điều chỉnh đúng với quan điểm chỉ đạo của Đảng, phù hợp với thực tiễn khách quan.

Bài 1: Khi cấp ủy - chính quyền trong cùng mô hình cơ quan tích hợp cao

Thực hiện chủ trương của Trung ương tại Nghị quyết số 18, 19-NQ/TW, Kế hoạch số 07-KH/TW, Kết luận số 34-KL/TW, Quảng Ninh là tỉnh đi đầu trong việc triển khai thực hiện thí điểm mô hình tổ chức mới, hợp nhất cơ quan Đảng, chính quyền có song trùng chức năng, nhiệm vụ và đẩy mạnh thực hiện kiêm nhiệm một số chức danh. Kết quả rõ nét nhất mà Quảng Ninh có được từ vận hành hiệu quả mô hình thí điểm hợp nhất cơ quan Kiểm tra - Thanh tra, Tổ chức - Nội vụ cấp huyện là đã khắc phục được những bất cập về sự trùng chéo chức năng, nhiệm vụ giữa cơ quan Đảng, chính quyền, thực hiện thành công mục tiêu tinh gọn đầu mối, giảm khâu trung gian, tiết kiệm cơ sở vật chất, con người. Đặc biệt từ mô hình hợp nhất này đã giải quyết phù hợp mối quan hệ giữa “cầm quyền” và “lãnh đạo” của Đảng ở thực tiễn địa phương cấp huyện.

“MỘT NGƯỜI, HAI KIẾM” - KHẲNG ĐỊNH VAI TRÒ LÃNH ĐẠO CỦA CẤP ỦY

Là người trực tiếp nghiên cứu, chủ trì, tổ chức soạn thảo Đề án 25, Nghị quyết 19 của BCH Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh về “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế”, nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Đỗ Thị Hoàng cho biết: Từ nhận thức sâu sắc quan điểm của Đảng, vận vào thực tiễn địa phương, Quảng Ninh nhận thấy, trong lãnh đạo, chỉ đạo chưa phân định rõ và giải quyết phù hợp mối quan hệ giữa “cầm quyền” và “lãnh đạo” của Đảng nên thực tế có 2 chủ thể cầm quyền tương đối độc lập (Đảng và chính quyền) với 2 bộ máy giúp việc dẫn đến cồng kềnh về tổ chức, bộ máy, trùng chéo về chức năng, nhiệm vụ, bao biện làm thay hoặc buông lỏng, bỏ sót, Đảng chưa thực hiện triệt để việc lãnh đạo bằng Nhà nước và thông qua Nhà nước.

Năm 2013, qua cuộc tổng rà soát toàn bộ hệ thống chính trị để xây dựng Đề án 25, cơ sở ban hành Nghị quyết số 19 của tỉnh, Quảng Ninh nhận thấy những hạn chế, bất cập này biểu hiện rõ ràng trong tổ chức bộ máy là do cơ quan tham mưu giúp việc của Đảng độc lập với cơ quan chuyên môn của chính quyền cùng cấp dẫn đến sự cồng kềnh về bộ máy, chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, nhiều khâu trung gian, biên chế gia tăng. Một số cơ quan có chức năng tương đồng, mục tiêu và đối tượng tương đối trùng khớp nhưng vẫn có hai bộ máy thực hiện lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý với các thủ tục và cách thức xử lý khác nhau, quy trình lặp lại, nhiều khi không kế thừa kết quả của nhau, thủ tục rườm rà, hiệu quả chưa cao. Cấp ủy và tập thể lãnh đạo các cơ quan chưa xây dựng và thực hiện tốt các quy chế, quy định về mối quan hệ trong thực hiện công tác quản lý tổ chức bộ máy và cán bộ. Vẫn còn tình trạng cấp uỷ bao biện làm thay hoặc buông lỏng lãnh đạo đối với hoạt động của hệ thống chính trị trên một số lĩnh vực...

“Lời giải cho những bất cập này đã được thực hiện bằng mô hình thí điểm hợp nhất cơ quan Ủy ban Kiểm tra với Phòng Thanh tra thành cơ quan Ủy ban Kiểm tra - Thanh tra cấp huyện tại 13/13 địa phương. Để thực hiện đồng bộ, thống nhất chương trình kiểm tra, giám sát và thanh tra của cả hệ thống chính trị; đồng bộ trong sử dụng và theo dõi thực hiện kết luận, kiến nghị sau kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán và đảm bảo thống nhất trong xử lý kỷ luật đảng và kỷ luật hành chính. Đồng thời giảm được đầu mối cơ quan, tiết kiệm biên chế so với định mức theo quy định. Tiết kiệm kinh phí chi cho các hoạt động, giảm thủ tục, giảm văn bản hành chính, giảm chi phí cho đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng, phòng làm việc” – đồng chí Nguyễn Đức Thành, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Tỉnh ủy cho biết.

Đồng chí Nguyễn Hoàng Quý, Thủ trưởng cơ quan Ủy ban Kiểm tra - Thanh tra TP Hạ Long cho biết: Với quy chế làm việc, mối quan hệ công tác của cơ quan UBKT - Thanh tra được xây dựng chặt chẽ, khoa học, tuân thủ đúng các quy định của Đảng, pháp luật Nhà nước nên vận hành hoạt động của cơ quan Ủy ban Kiểm tra - Thanh tra thành phố thông suốt và hiệu quả. Để đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng và không có sự bao biện, làm thay nhiệm vụ của chính quyền trong một cơ quan hợp nhất, BTV Thành ủy đã có quy chế làm việc rất rõ ràng, trong đó xác định cơ quan UBKT - Thanh tra chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp toàn diện của Thường trực cấp ủy (bao gồm cả vai trò của đồng chí Phó Bí thư cấp ủy là Chủ tịch UBND), đặc biệt trong việc ban hành kết luận kiểm tra, thanh tra đảm bảo hiệu lực, hiệu quả, kịp thời. Quy định cụ thể về việc bổ nhiệm Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra, Ủy viên Ủy ban Kiểm tra với bổ nhiệm Phó Thanh tra, Thanh tra viên theo hướng đồng bộ “một người, hai kiếm”. Sử dụng con dấu của cơ quan hợp nhất trong quá trình tổ chức, thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan tham mưu, giúp việc của cấp ủy và cơ quan chuyên môn của UBND; con dấu Ủy ban Kiểm tra cấp ủy được sử dụng theo quy định và hướng dẫn của Đảng; con dấu Thanh tra được sử dụng theo quy định của pháp luật. Đối với đội ngũ cán bộ trong cơ quan được tham gia các lớp bồi dưỡng chéo về nghiệp vụ kiểm tra, thanh tra, nội chính; hướng dẫn, thống nhất việc bổ nhiệm ngạch, xét chuyển ngạch, nâng ngạch đối với cán bộ, công chức cơ quan UBKT - Thanh tra” .

Đồng chí Vũ Văn Diện, Bí thư Thành ủy TP. Hạ Long cho biết: “Với thanh bảo kiếm hội tụ ở cơ quan Ủy ban Kiểm tra - Thanh tra nên trong những năm gần đây, nhất là từ sau khi thực hiện sáp nhập toàn bộ địa giới hành chính huyện Hoành Bồ vào TP Hạ Long, thành phố đã thực hiện rất tốt công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát. Đồng chí Thủ trưởng cơ quan Ủy ban Kiểm tra - Thanh tra đã phát huy được năng lực, trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ “một người, hai kiếm” tham mưu cấp ủy, chính quyền kiểm tra, giám sát phát hiện nhiều hạn chế, khuyết điểm, thậm chí vi phạm để chấn chỉnh kịp thời như: Điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung quy chế làm việc của Đảng ủy, Ban Thường vụ Đảng ủy một số xã, phường cho phù hợp với tình hình thực tế, nhất là trong điều kiện hợp nhất, kiêm nhiệm chức danh. Phát huy được vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã, vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội. Việc thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ đối với người đứng đầu cấp ủy để không dẫn đến xảy ra sai phạm trong công tác quản lý tài chính, xây dựng cơ bản, thực hiện các chế độ, chính sách...”.

THỐNG NHẤT QUẢN LÝ BIÊN CHẾ, CÁN BỘ TOÀN HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ

Để giải quyết phù hợp mối quan hệ giữa “lãnh đạo” và “cầm quyền” ở tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị cấp huyện được tổ chức theo hướng tích hợp cao, cùng với hợp nhất cơ quan Ủy ban Kiểm tra và Phòng Thanh tra, tỉnh Quảng Ninh cũng tiến hành hợp nhất Ban Tổ chức cấp ủy với Phòng Nội vụ ở 13/13 địa phương. Đồng thời thực hiện kiêm nhiệm chức danh Trưởng Ban Tổ chức Tỉnh ủy, Giám đốc Sở Nội vụ, thực hiện chức năng tham mưu, giúp việc cho cấp ủy cấp tỉnh về công tác tổ chức, cán bộ và tham mưu, giúp UBND tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực nội vụ.

Huyện Hải Hà là một trong số những địa phương đầu tiên của tỉnh Quảng Ninh thực hiện hợp nhất cơ quan Tổ chức - Nội vụ, cơ quan Ủy ban Kiểm tra - Thanh tra từ tháng 3/2018. Sau hợp nhất, 2 cơ quan này đều vận hành hiệu quả, tạo điều kiện quan trọng để các nhiệm vụ chuyên môn đảm bảo kịp thời, chất lượng. Đặc biệt, nhiều nhiệm vụ tương đồng giữa công tác Đảng và chính quyền được thực hiện liên thông, giảm bớt quy trình, nhưng vẫn đảm bảo tính toàn diện. Cơ quan Tổ chức - Nội vụ huyện Hải Hà sau khi được hợp nhất, bộ máy tinh gọn, giảm vị trí lãnh đạo, giảm biên chế, giảm chi thường xuyên; hiệu quả hơn cả là công tác tham mưu, thực hiện nhiệm vụ về công tác tổ chức cũng như công tác nội vụ.

Đồng chí Nguyễn Ngọc Khoắn, Thủ trưởng Cơ quan Tổ chức - Nội vụ huyện Hải Hà, cho biết: Sau hợp nhất, Cơ quan chỉ còn 10 người làm việc, giảm 1 đầu mối cơ quan; chức danh lãnh đạo giảm 1 cấp trưởng, 2 cấp phó; biên chế giảm 2 so với mức giao biên chế của quy định hiện hành. Thực tiễn vận hành Cơ quan có nhiều thuận lợi, hiệu quả hơn trước, nhiều việc có tính chất tương đồng của 2 cơ quan được đưa về một đầu mối quản lý, từ đó người đứng đầu Cơ quan nắm bắt thông tin rộng hơn, nhanh hơn, toàn diện hơn trong triển khai thực hiện nhiệm vụ. Nếu như trước đây quy trình bổ nhiệm cán bộ thuộc diện Ban Thường vụ Huyện ủy quản lý đều có sự tham mưu của 2 cơ quan, thì nay chỉ còn 1 cơ quan tham mưu, vì vậy mà quy trình cán bộ đảm bảo nhanh và chất lượng hơn rất nhiều.

Cũng như Hải Hà, mô hình cơ quan hợp nhất Tổ chức - Nội vụ tại TX Quảng Yên đã chứng minh sự thống nhất trong công tác quản lý cán bộ, công chức, viên chức toàn hệ thống chính trị của thị xã. Đồng chí Nguyễn Thị Hiền, Thủ trưởng cơ quan Tổ chức - Nội vụ thị xã cho biết: Ban Tổ chức cấp ủy và Phòng Nội vụ cấp huyện tuy thuộc hai hệ thống tổ chức khác nhau song trên thực tế triển khai 5 nhóm nhiệm vụ cơ bản tương đồng, khác nhau về phân công đối tượng; khi tồn tại độc lập và thực hiện quy trình công tác thời điểm trước hợp nhất đã làm lãng phí về nhân lực, thủ tục hành chính rườm rà, phải qua các khâu trung gian. Sau khi hợp nhất hai cơ quan các nhiệm vụ riêng biệt được hòa cùng và càng có nhiều nhân lực để triển khai thực hiện. Từ đó góp phần rất quan trọng vào việc đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy, quản lý của chính quyền đối với công tác tổ chức, cán bộ, tinh gọn bộ máy, thống nhất các quy trình, cách thức xử lý; đơn giản các thủ tục; nâng cao hiệu quả công tác. Đặc biệt đối với cơ quan Tổ chức – Nội vụ ở cấp huyện sau khi thực hiện hợp nhất từ Ban Tổ chức cấp ủy với Phòng Nội vụ, thì việc quản lý cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong toàn hệ thống chính trị cấp huyện được thống nhất về cùng một cơ quan, thuận tiện trong việc tham mưu cho cấp ủy, UBND cấp huyện thực hiện quản lý, sử dụng, đào tạo, đánh giá, điều động, luân chuyển, đề bạt, bổ nhiệm và thực hiện chế độ chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động; là cơ sở triển khai chủ trương thống nhất quản lý biên chế toàn hệ thống chính trị.

Trưởng Ban Tổ chức Tỉnh ủy, Giám đốc Sở Nội vụ Vũ Quyết Tiến cho biết: Để đảm bảo quy trình vận hành của cơ quan Tổ chức - Nội vụ cấp huyện, tỉnh đã xây dựng quy trình, quy chế làm việc, mối quan hệ công tác của cơ quan Tổ chức - Nội vụ; trong đó xác định cơ quan hợp nhất chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp toàn diện của Thường trực cấp ủy (bao gồm vai trò của đồng chí Phó Bí thư cấp ủy là Chủ tịch UBND). Đồng thời thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng chéo cho cán bộ, công chức cơ quan hợp nhất đảm bảo một người đảm nhiệm chuyên sâu một việc, đồng thời làm được nhiều việc có chất lượng. Ban hành quy định sử dụng 01 con dấu trong quá trình tổ chức, thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan tham mưu, giúp việc cấp ủy và cơ quan chuyên môn của UBND theo Kết luận 34-KL/TW ngày 7/8/2018 của Bộ Chính trị. Qua đó, đã tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung, thống nhất của cấp ủy và chính quyền trong công tác tổ chức bộ máy, biên chế; quản lý, sử dụng, đào tạo, đánh giá, điều động, luân chuyển, đề bạt, bổ nhiệm và thực hiện chế độ chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức... Năm 2019, đã báo cáo Ban Tổ chức Trung ương, Bộ Nội vụ cho chủ trương và thực hiện điều chuyển 144 biên chế từ khối chính quyền sang khối Đảng, đoàn thể đối với các cơ quan hợp nhất (nằm trong tổng biên chế toàn tỉnh), qua đó đã giải quyết vướng mắc liên quan đến chính sách hưởng phụ cấp 30% của cán bộ, công chức các cơ quan hợp nhất. Tính từ năm 2015 đến nay, tỉnh Quảng Ninh đã giảm được 28 đầu mối cơ quan, giảm 28 vị trí, chức danh cấp trưởng phòng, 70 vị trí, chức danh cấp phó. Riêng đối với cấp xã do đặc thù là cấp cơ sở, nơi thực hiện trên thực tế mọi chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, cấp trực tiếp quan hệ với dân, “sống với dân”, đòi hỏi sự “hóa thân” cao của Đảng vào Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, thông qua kiêm nhiệm, lồng ghép nhiều vị trí công tác, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy. Chính vì vậy, tỉnh Quảng Ninh đã thực hiện nhất thể hóa 119/177 (67,23%) bí thư đồng thời là chủ tịch UBND xã, thực hiện 150/177 (84,75%) bí thư cấp xã không phải là người địa phương, 100% bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố theo phương châm “Dân tin - Đảng cử”.

Đi sâu sắp xếp, kiện toàn một số tổ chức và các đầu mối bên trong của từng tổ chức, cơ quan chuyên môn theo hướng giảm đầu mối, giảm tối đa cấp trung gian, giảm cấp phó, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động từ các mô hình thí điểm hợp nhất, kiêm nhiệm chức danh đã tạo sự đổi mới rõ nét phương thức lãnh đạo của các cấp ủy. Tăng cường vai trò lãnh đạo đối với chính quyền đảm bảo đúng thẩm quyền, không buông lỏng hay bao biện làm thay, bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả đã trở thành một trong những động lực quan trọng giúp Quảng Ninh đạt được những kết quả toàn diện, nổi bật trên các lĩnh vực, đáp ứng những yêu cầu, nhiệm vụ mới.

Bài 2: Tăng cường vai trò liên minh của MTTQ, gắn kết các tổ chức trong hệ thống chính trị

Với đặc thù cấp huyện không phải cấp ban hành chủ trương, chính sách, chủ yếu mang tính chất thừa hành - chỉ đạo thực thi, nên việc thí điểm mô hình tổ chức mới và kiêm nhiệm chức danh như: Cơ quan ủy ban kiểm tra - thanh tra, cơ quan tổ chức - nội vụ, cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc chung khối MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội phù hợp với xu thế tất yếu khách quan, bước đầu giải quyết được mối quan hệ giữa đổi mới hệ thống chính trị với đổi mới kinh tế. Tổ chức bộ máy được tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn. Đặc biệt với mô hình cơ quan tích hợp MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội đã giúp cho các địa phương tăng cường vai trò liên minh, gắn kết các tổ chức trong hệ thống chính trị, phát huy được sức mạnh tổng hợp, sẵn sàng thực hiện các nhiệm vụ mới, nhiệm vụ khó như những tác động của yếu tố an ninh phi truyền thống.

“9 CHUNG - 14 CHIA” TRONG CƠ QUAN KHỐI

“Rõ việc - rõ tổ chức – rõ người - rõ quyền hạn – rõ trách nhiệm - rõ lợi ích” trong mỗi tổ chức, đơn vị cũng như mỗi vị trí việc làm là vấn đề mà tỉnh Quảng Ninh luôn trăn trở, tìm giải pháp thực hiện. Đồng chí Nguyễn Văn Hồi, Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan tham mưu, giúp việc chung khối MTTQ, đoàn thể chính trị - xã hội tỉnh cho biết: Năm 2015, trên cơ sở đánh giá toàn diện về thực trạng tổ chức bộ máy, biên chế, hiệu quả hoạt động của các cơ quan tham mưu, giúp việc MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội, tỉnh Quảng Ninh đã đề xuất Ban Bí thư cho áp dụng mô hình cơ quan tham mưu, giúp việc chung khối MTTQ, đoàn thể chính trị - xã hội cấp tỉnh, cấp huyện. Qua đó, nhằm đổi mới chức năng, nhiệm vụ, kiện toàn tổ chức bộ máy, bổ sung các mối quan hệ công tác của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội nhằm đáp ứng với các yêu cầu đặt ra trong giai đoạn cách mạng mới. Đồng thời, thực hiện đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội, tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng với các tầng lớp nhân dân nhằm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị. Theo tinh thần đó, Ban Bí thư đã giao cho Tỉnh ủy Quảng Ninh thí điểm thực hiện việc sử dụng cơ quan tham mưu, giúp việc chung khối MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện (Cơ quan khối cấp huyện) theo hướng tinh gọn, rõ chức năng, nhiệm vụ, đạt hiệu quả cao, thống nhất triển khai nhiệm vụ toàn khối và giao Ban Tổ chức Trung ương hướng dẫn thực hiện (theo Văn bản số 9787-CV/VPTW ngày 27/2/2015 của Văn phòng Trung ương Đảng).

Trên cơ sở Hướng dẫn của Ban Tổ chức Trung ương, Tỉnh ủy Quảng Ninh đã xây dựng và ban hành Quyết định số 44-QĐ/TU ngày 30/11/2015 về việc phê duyệt, triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng cơ quan tham mưu, giúp việc chung khối mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện”. Căn cứ quyết định này, tất cả các huyện, thị xã, thành phố ở Quảng Ninh đã triển khai xây dựng đề án và tổ chức thực hiện mô hình cơ quan tham mưu giúp việc chung khối mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội. Theo đó, Cơ quan khối có chức năng là cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc chung cho khối, mà trực tiếp, thường xuyên là Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc, ban thường vụ các đoàn thể chính trị - xã hội cấp huyện để lãnh đạo, chỉ đạo triển khai các hoạt động của từng tổ chức; đồng thời là cơ quan chuyên môn, nghiệp vụ về công tác MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội theo quy định của pháp luật và điều lệ của mỗi tổ chức, không hạn chế vai trò, vị trí, tính chất độc lập của các tổ chức; bảo đảm sự phối hợp, thống nhất, tiết kiệm nguồn lực.

Đồng chí Nguyễn Văn Đô, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy, Chủ tịch HĐND TP. Móng Cái khẳng định: Cơ quan tham mưu, giúp việc chung khối MTTQ, đoàn thể chính trị - xã hội của thành phố hoạt động theo mô hình gồm các tiểu ban: Tuyên truyền - Vận động, Kiểm tra - Giám sát; Dân chủ - Pháp luật; Văn phòng. Thủ trưởng cơ quan là người giữ chức danh Trưởng Ban Dân vận cấp ủy đồng thời là Chủ tịch Ủy ban MTTQ cấp tương ứng. Các Phó Trưởng khối là những thủ trưởng của các tổ chức chính trị - xã hội còn lại trong cùng cấp. Cơ quan Khối áp dụng quy chế phối hợp hoạt động theo nguyên tắc “9 chung, 14 chia”. Nhân lực của toàn khối làm việc tập trung trong cùng một trụ sở, có chung bộ phận văn thư, tài vụ, kế toán, thủ quỹ, lái xe và sử dụng chung một tài khoản, tạo nên sự gọn nhẹ đáng kể cho bộ máy vận hành. Dưới “1 nhà chung”, cơ sở vật chất cũng được tối ưu hóa hơn để tiết kiệm được rất nhiều lần chi phí đầu tư cho trụ sở, phòng làm việc, các trang thiết bị văn phòng phẩm phục vụ công việc hằng ngày... Cơ quan Khối còn gọn hơn về đầu mối công việc, bởi khi triển khai nhiệm vụ, chỉ cần một văn bản gửi chung cho tất cả rồi kiểm tra, giám sát chung; thi đua khen thưởng chung. Tuy nhiên, vẫn chia các nhiệm vụ theo đặc thù, đặc điểm vấn đề cần triển khai, để căn cứ vào đó giao cho một tổ chức đoàn thể làm chủ trì và giải quyết đến cùng.

Vận hành trong chỉnh thể chung, thống nhất, mô hình Cơ quan khối cấp huyện ở 13/13 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh Quảng Ninh đã thông suốt một quy trình hoạt động như mô hình Cơ quan khối của TP Móng Cái.

Đồng chí Nguyễn Thế Hòa, Trưởng Ban Dân vận, Chủ tịch MTTQ, Thủ trưởng Cơ quan khối huyện Hải Hà cho biết: Trong ngôi nhà chung, hiệu quả nhìn thấy rõ nhất chính là gọn một đầu mối. Bởi MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội có một sự tương đồng về chức năng nhiệm vụ, đó là đều đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của các tầng lớp, thành phần, lực lượng đa dạng trong xã hội, như: Thanh niên, phụ nữ, cựu chiến binh, công nhân lao động, nông dân... Các tổ chức dù đều hoạt động độc lập theo tôn chỉ, điều lệ riêng của mình, nhưng có điểm chung trong chức năng tuyên truyền, vận động, trong tham gia giám sát, phản biện nhằm đại diện, bảo vệ cho quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và nhân dân. Chính vì có điểm chung nên trước đây trong quá trình hoạt động, có nơi, có lúc đã xảy ra tình trạng các tổ chức có thể sẽ tác động lên cùng một đối tượng nhiều lần dù vẫn chỉ có 1 nội dung tuyên truyền, vận động, hỗ trợ. Hoặc có một số hoạt động, phong trào với mục đích tương tự nhau triển khai cùng tại một địa phương, đơn vị, dẫn đến sự lãng phí trong hoạt động của các tổ chức, thậm chí là gây phiền toái cho cả người dân... Đó còn là khi bộ máy chưa được tối ưu hóa khiến cho sự phối hợp, thống nhất hành động giữa các tổ chức hiệu quả còn thấp, chưa thực sự tạo nên sức mạnh của cả hệ thống chính trị trong nhiệm vụ chung. Sau này trong mô hình ngôi nhà chung này, nguyên tắc “Rõ việc - rõ tổ chức - rõ người - rõ quyền hạn - rõ trách nhiệm - rõ lợi ích” được thực hiện rất tốt trên phương châm “9 chung, 14 chia”.

BỘ MÁY TINH GỌN NHƯNG ĐỦ MẠNH

Sức mạnh Cơ quan khối cấp huyện ở tỉnh Quảng Ninh được ví như câu chuyện bó đũa. Nếu như trước đây mỗi tổ chức đoàn thể, chính trị - xã hội một hoạt động riêng lẻ, dù rất nỗ lực, cố gắng nhưng với nguồn nhân lực, điều kiện có hạn việc “phủ sóng” nhiệm vụ trọn vẹn rất khó khăn thì nay nhữngđôi đũa được gộp về thành một bó, thành sức mạnh tổng hợp đủ để các tổ chức hỗ trợ nhau cùng thực hiện tốt nhất những nhiệm vụ tương đồng của các tổ chức, những nhiệm vụ chính trị của địa phương.

Đồng chí Nguyễn Văn Hồi, Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Quảng Ninh, Thủ trưởng Cơ quan khối tỉnh Quảng Ninh cho biết: Qua 6 năm thực hiện mô hình cơ quan khối cấp huyện ở 13/13 địa phương khẳng định những kết quả rất rõ nét. Đó là vai trò liên minh chính trị của MTTQ được tăng cường, phát huy sức mạnh tổng hợp, gắn kết các tổ chức trong hệ thống chínhtrị; thống nhất ý chí, nguyện vọng trong thực hiện các nhiệm vụ chính trị chung, vì lợi ích của Nhân dân. Khắc phục tình trạng hành chính hóa, giảm các cuộc họp, các cuộc kiểm tra, giám sát, công tác sơ kết, tổng kết, báo cáo; tiết kiệm được thời gian, kinh phí và cơ sở vật chất; tập trung hướng về cơ sở. Xây dựng, sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn nhưng đủ mạnh; tập trung chức năng, chia sẻ nhiệm vụ, khắc phục được sự cồng kềnh, chồng chéo; tinh giản được biên chế; tạo môi trường cọ xát, cạnh tranh để rèn luyện, đào tạo, bồi dưỡng, cơ cấu lại đội ngũ gắn với phát huy tối đa sở trường, năng lực sức sáng tạo của cán bộ, công chức, viên chức. Huy động được lực lượng, có thêm nguồn lực, góp phần thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ quan trọng của địa phương; nhiệm vụ chuyên biệt của từng tổ chức được cả hệ thống quan tâm, chung tay; nâng cao vị thế, vai trò của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp. Mở rộng dân chủ; có điều kiện để đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của Nhân dân hơn; hỗ trợ giải quyết kịp thời, dứt điểm, đúng quy định các vụ việc khiếu nại, tố cáo ngay từ cơ sở; không để hình thành các “điểm nóng” về an ninh, trật tự; đổi mới và nâng cao hiệu quả giám sát. Công tác vận động Nhân dân có chuyển biến rõ nét, Nhân dân hăng hái tham gia các phong trào thi đua yêu nước, đồng thuận, ủng hộ giải phóng mặt bằng các công trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội.

Sức mạnh hệ thống chính trị của tỉnh Quảng Ninh đã và đang được phát huy hiệu quả không chỉ thể hiện ở kết quả phát triển kinh tế - xã hội đưa Quảng Ninh trở thành một trong những tỉnh có tốc độ tăng trưởng cao của cả nước, một điểm sáng về thực hiện thí điểm các đổi mới, đột phá cả trong công tác xây dựng Đảng, hệ thống chính trị và phát triển kinh tế - xã hội. Điều đặc biệt chứng minh sức mạnh tổng lực hệ thống chính trị của tỉnh Quảng Ninh sẵn sàng ứng phó trước các yếu tố đột xuất bất ngờ như dịch bệnh Covid-19, trong 2 năm qua cho thấy với một bộ máy tinh gọn, nhưng đủ mạnh, Quảng Ninh đã vượt qua, làm chủ được những tình huống bất ngờ trước các yếu tố an ninh phi truyền thống.

Đồng chí Nguyễn Mạnh Cường, Bí thư Huyện ủy Bình Liêu cho biết: Trong cuộc chiến chống dịch Covid-19 thấy rằng, chính nhờ có sự thống nhất trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo về công tác tuyên truyền, vận động của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội của huyện nên Bình Liêu là địa phương đầu tiên trong cả nước hoàn thành việc tiêm vắc xin cho nhân dân trên toàn địa bàn. Đối với một huyện miền núi, biên giới, tới gần 90% là đồng bào dân tộc sinh sống, để người dân hiểu, đồng thuận, chủ động tham gia tiêm vắc xin trong bối cảnh còn nhiều ý kiến khác nhau là việc rất khó khăn. Và Cơ quan khối của huyện đã đảm nhận là lực lượng nòng cốt thực hiện công tác tuyên truyền, vận động nhân dân đi tiêm vắc xin và thực hiện các biện pháp phòng chống dịch. Với lực lượng đủ mạnh, đủ uy tín, làm việc trách nhiệm chỉ trong 10 ngày (từ 13-23/7) Cơ quan khối đã thực hiện vận động được hơn 50% dân số trên địa bàn đi tiêm vắc xin và trong 2 tháng 100% người dân có chỉ định tiêm đã đi tiêm vắc xin theo đúng thời gian. Qua thực hiện công tác phòng chống dịch bệnh cho thấy vai trò của cơ quan khối trong phát huy sức mạnh tổng lực để làm được những việc khó, khẳng định mô hình này đủ mạnh để cùng cấp ủy, chính quyền xử lý được khi có những tình huống đột xuất, bất ngờ, những thử thách mới trong ứng phó với an ninh phi truyền thống.

Không chỉ riêng ở huyện Bình Liêu, Cơ quan khối cấp huyện ở 13 địa phương đều thực hiện rất hiệu quả công tác tuyên truyền vận động, xây dựng các mô hình thu hút tập hợp đoàn viên, hội viên và nhân dân. Đồng chí Đào Ngọc Sơn, Trưởng Ban Dân vận, Thủ trưởng Cơ quan khối TP Uông Bí cho biết: Kết quả rõ thấy nhất là trong nhiệm vụ tuyên truyền, vận động đã được MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội phối hợp rất nhịp nhàng, bài bản. Cả 6 tổ chức đều tham gia tuyên truyền, vận động, giám sát cùng một nội dung, nhưng không hề chồng chéo lẫn nhau về đối tượng, địa bàn. Đồng thời phối hợp chặt chẽ, cùng rút kinh nghiệm, nhân rộng cách làm hay, tránh cách làm hình thức. Đối với người dân, tránh được tình trạng phải bối rối vì phải tiếp quá nhiều kênh vận động liên tục, giúp dễ dàng hơn trong hiểu sâu các nội dung được truyền tải. Khi có thắc mắc, kiến nghị, phản ánh, họ cũng chỉ cần đến gặp đúng một “đầu mối” duy nhất là đã có thể nhận được sự hỗ trợ của tất cả các tổ chức có liên quan để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho mình. Điển hình như đối với Cơ quan khối TP Uông Bí, thành lập “Tổ công tác” phối hợp cùng với cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể từ phường đến khu dân cư tuyên truyền, vận động các hộ dân có liên quan thực hiện chính sách bồi thường, đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng các dự án, bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư, nhà thầu thi công theo tiến độ. Tuyên truyền, vận động đoàn viên, hội viên nhân dân tích cực tham gia chỉnh trang đô thị, thực hiện Chỉ thị số 10-CT/TU ngày 29/6/2016 của Thành ủy về “Tăng cường công tác quản lý đất đai, xây dựng, trật tự đô thị, vệ sinh môi trường trên địa bàn TP Uông Bí” và “Chiến dịch cao điểm quản lý chống lấn chiếm lòng đường, vỉa hè, hành lang đường bộ” theo Kế hoạch của UBND thành phố.

Không chỉ riêng với 1 nhiệm vụ cụ thể là tuyên truyền, vận động như nêu trên, thực tiễn còn chứng minh hiệu quả của mô hình Cơ quan khối trong nhiều hoạt động khác của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội. Sự nhịp nhàng đó đến từ quy chế hoạt động đã xác định rõ được nhiệm vụ riêng - chung; có phân công cơ quan giữ vai trò chủ trì, cơ quan phối hợp; loại bỏ được các khâu trung gian không cần thiết về chỉ đạo của cấp ủy tới từng tổ chức và thông tin báo cáo... Đội ngũ cán bộ các tổ chức đã được sử dụng hiệu quả, phát huy năng lực của cá nhân; nguồn lực, thời gian cho các hoạt động trùng lặp cũng đã được giảm tối thiểu. Công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia thực hiện các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước; công tác giám sát, phản biện, tham gia giải quyết đơn thư, khiếu nại, tố cáo... đều thể hiện hiệu quả rõ rệt hơn so với trước.

Hoạt động của Cơ quan khối MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội cũng góp phần mở rộng dân chủ, có điều kiện để đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của Nhân dân hơn; hỗ trợ giải quyết kịp thời, dứt điểm, đúng quy định các vụ việc khiếu nại, tố cáo ngay từ cơ sở; không để hình thành các “điểm nóng” về an ninh, trật tự; đổi mới và nâng cao hiệu quả giám sát. Nổi bật nhất là công tác vận động nhân dân có chuyển biến rõ nét như việc hoàn thành Chiến dịch cao điểm “30 ngày đêm” vận động nhân dân đồng thuận, ủng hộ bàn giao mặt bằng sớm để triển khai tuyến đường cao tốc Vân Đồn - Móng Cái sau điều chỉnh với diện tích đất gần 187ha, đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ cao của hệ thống chính trị toàn tỉnh và 1.168/1.168 hộ gia đình, các tổ chức chịu tác động, hoàn thành chỉ sau 15 ngày triển khai.

Kết quả thực tiễn qua các năm đã khẳng định, Cơ quan Khối cấp huyện đã không chỉ dừng lại ở một mô hình thí điểm có hiệu quả về giảm được cấp trung gian, giảm biên chế, tiết kiệm đáng kể được chi thường xuyên; đồng thời vẫn đảm bảo việc thực hiện rất tốt các nhiệm vụ chính trị theo quy định, điều lệ của tổ chức mình, đúng với tính chất và chức năng trong hệ thống chính trị. Mà đây còn trở thành một trong những dấu ấn của tỉnh Quảng Ninh trong triển khai cụ thể hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.

Bài 3: Những bất cập khi mở rộng đến cấp tỉnh

Trên cơ sở thực hiện thận trọng, khoa học, bài bản, chắc chắn, năm 2018 tỉnh Quảng Ninh thực hiện thí điểm mô hình Cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc chung khối MTTQ và các tổ chức chính trị xã hội tỉnh giai đoạn 2018-2021 (mô hình Cơ quan Khối tỉnh). Thực hiện kiêm nhiệm chức danh Trưởng Ban dân vận đồng thời là Chủ tịch MTTQ tỉnh; Trưởng Ban Tổ chức Tỉnh ủy đồng thời là Giám đốc Sở Nội vụ. Mặc dù, đạt được nhiều kết quả ghi nhận, đặc biệt với mô hình tổ chức mới và kiêm nhiệm một số chức danh ở cấp huyện đến thời điểm này khẳng định phù hợp với yêu cầu thực tiễn nhưng những bất cập nảy sinh trong quá thực hiện cả ở cấp huyện và cấp tỉnh hiện nay cần có sự điều chỉnh.

Thiếu các quy định cho cơ quan hợp nhất

Kiện toàn tổ chức, bộ máy của hệ thống chính trị là nhiệm vụ mới, khó, nhiều trở lực, ít kinh nghiệm tiền lệ, song nhờ quyết tâm chính trị lớn, có cách làm và bước đi phù hợp, đến nay Quảng Ninh đã đạt kết quả bước đầu rất quan trọng. Qua thực tiễn triển khai thực hiện Nghị quyết số 18,19-NQ/TW của Trung ương đã chứng minh đây là một giải pháp đột phá trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, hoạt động hiệu lực, hiệu quả góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững gắn với bảo đảm vững chắc quốc phòng - an ninh, nâng cao chất lượng cuộc sống nhân dân.

LAN HƯƠNG - THUỲ LINH (Báo Quảng Ninh - Trung tâm Truyền thông Tỉnh Quảng Ninh)