Từ trại giống Đông Cơ mở ra cơ chế khoán
"Mình là chàng trai một vùng ven biển cửa sông Thái Bình đầy sóng và gió" - Tổng giám đốc Trần Mạnh Báo bắt đầu câu chuyện. Năm 1968, đáp lại tiếng gọi của miền Nam, đang học cấp III, đành "gác bút nghiên", thành lính Sư đoàn 320 sống mái với quân thù trên chiến trường máu lửa Quảng Trị. Rồi cùng đồng đội vượt Trường Sơn thành lính Sư đoàn 1 Quân giải phóng chiến đấu giải phóng 6 tỉnh phía Nam Căm-pu-chia, 3 tỉnh miền Tây Nam bộ. Hai lần bị thương nặng, lần bị “bay” mắt phải chính là ngày B52 Mỹ trút bom “trải thảm” Thủ đô. Không còn sức đánh giặc thì về. Một thương binh, học hành dang dở, mình chỉ được nhận vào làm công nhân chăn nuôi lợn, sau chuyển về Công ty Giống cây trồng làm tạp vụ. Nhưng từ ngày đó, mình đã quyết tâm ngày làm, đêm học, rồi tốt nghiệp cấp III, tốt nghiệp Đại học Nông nghiệp.
Và câu chuyện ngược dòng thời gian cách đây 25 năm: Năm 1987, kỹ sư Trần Mạnh Báo được điều xuống làm Trại phó trại giống lúa Đông Cơ, huyện Tiền Hải, Thái Bình. Anh xót xa trước nguy cơ trại giống bị xóa sổ. Anh thấy thật lạ lùng, bài ca 5 tấn ngân nga từ thời đánh Mỹ, mà tới năm 1980 năng suất các trại giống lúa nhà nước chỉ đạt gần 3,5 tấn. Trời mưa trút nước xuống sân thóc, công nhân vẫn đủng đỉnh. Nhà kho dột nát, hư hỏng... Và anh đã thức trắng đêm hằng tháng liền, để viết đề án dày cả thếp giấy học sinh “Khoán sản phẩm đến người lao động trong nông nghiệp quốc doanh”.
Khoán trong nông nghiệp quốc doanh - đấy là việc chưa từng có trong cơ chế hành chính bao cấp nên trong Hội nghị cán bộ toàn Công ty, đề án đã vấp phải sự phản đối quyết liệt, thậm chí còn cho rằng "đề án phá cơ chế nhà nước". Trại phó Trần Mạnh Báo đã thẳng thắn phát biểu: “Nếu chúng ta không làm sẽ có tội với lịch sử”. Trước quyết tâm đó, Hội nghị nhất trí cho Đông Cơ “khoán thử” vụ xuân 1988.  Và ngay vụ khoán đầu tiên, năng suất đã đạt đỉnh cao nhất trong lịch sử cây trồng của trại Đông Cơ - vượt 33 tấn/năm. Rồi liên tiếp  những vụ lúa bội thu, cơ sở vật chất của trại được đầu tư mới, đời sống người lao động khá lên trông thấy.
Anh tiếp tục mạnh dạn đổi mới: từ “thuê” chuyển sang “mua” máy kéo, tiết kiệm 30% chi phí làm đất, cứng hóa hệ thống tưới tiêu, làm giống chất lượng cao và chọn giống siêu nguyên chủng, xây dựng hệ thống cửa hàng bán lẻ, xây dựng thương hiệu, lô-gô. Từ điểm Đông Cơ, Công ty đã mở tung cánh cửa bao cấp sang hạch toán kinh doanh. Đông Cơ trở thành đơn vị dẫn đầu ngành nông nghiệp tỉnh và được tặng thưởng Huân chương Lao động. Khoán ở Công ty Giống cây trồng Thái Bình thành mô hình để nhiều công ty, nông trường quốc doanh trong nước nghiên cứu đổi mới.

Làm nên những mùa vàng bội thu
“Mười năm qua, ở các cương vị Phó giám đốc, Giám đốc, Tổng giám đốc Công ty, mình trung thành với phương châm 6 chữ: Trí tuệ, công nghệ, quan hệ” – Tổng giám đốc Trần Mạnh Báo bật mí thành công .
Ngay từ những năm 90 của thập kỷ trước, Công ty đã tiên phong tổ chức những lớp học tiếng Anh, tin học. Từ đó, đội ngũ cán bộ Công ty đã sớm ứng dụng tin học vào quản lý, nghiên cứu, chủ động về ngoại ngữ trong giao dịch, tham dự các hội thảo quốc tế. Công ty liên tục cử cán bộ đi học tại các trung tâm, các trường đại học, các lớp sau đại học, cao học trong và ngoài nước, các lớp học về lai tạo, sản xuất giống cây trồng, quản lý kinh tế ở Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc… Đồng chí Báo cho biết, đây là chìa khóa thành công, số tiền Công ty dành cho bồi dưỡng đào tạo cũng không phải là ít, nhưng kết quả thu lại từ trí tuệ của họ thì còn lớn hơn rất nhiều.
Trò chuyện với nhiều thạc sỹ, kỹ sư của Công ty, mọi người đều có chung nhận xét : Tổng giám đốc Trần Mạnh Báo là người say mê với công việc, nhất là nghiên cứu tạo giống mới. Niềm say mê ấy đã lan truyền, ngấm vào đội ngũ cán bộ khoa học và công nhân lao động. Bản thân anh vừa là chủ nhiều đề tài, vừa tham gia nhiều đề tài khoa học khác. Hiếm Tổng giám đốc nào mà có hai bằng Lao động sáng tạo như anh. Năm 2004, Trần Mạnh Báo được chỉ định làm thành viên Hội đồng tư vấn giống cây trồng Quốc gia. Tổng giám đốc Báo cũng là người đầu tiên ký mua bản quyền giống lúa BC15 mở đầu cho công tác xã hội hóa trong nghiên cứu chọn tạo giống trong cả nước.
Công ty của anh cũng là đơn vị duy nhất ngành Giống cây trồng áp dụng 2 hệ thống quản lý ISO 9001:2000 và ISO IEC 17025:2005, sớm “nối mạng” và trở thành thành viên Hiệp hội giống châu Á - Thái Bình dương, Hiệp hội thương mại giống cây trồng Việt Nam, hợp tác với nhiều trường đại học, viện nghiên cứu trong và ngoài nước. Anh Báo cho rằng, đây là một mạch nguồn giúp Công ty tạo ra những giống cây trồng mới chất lượng quốc tế. “Lúa giống Thái Bình” cũng đã được đăng ký bảo hộ đầu tiên trong ngành giống cây trồng Việt Nam.
Thuộc “mẫu” giám đốc thời hội nhập, dám khám phá và tiên phong cái mới, nhưng anh lại biết phát huy tinh hoa truyền thống. Anh cũng là giám đốc đầu tiên ký quyết định ủng hộ giống lúa cho những hộ gia đình khó khăn. Hàng chục năm rồi, Công ty vẫn duy trì nền nếp chào cờ đầu tuần. Anh tâm niệm, tình yêu quê hương đất nước là cội nguồn sức mạnh. Mới hiểu, là thương binh loại nặng, đảm nhiệm một công ty lớn bộn bề, anh còn “vác tù và hàng tổng” nhiều nhiệm vụ khác như Phó Ban Kinh tế ngân sách HĐND tỉnh, Phó chủ tịch Thường trực Hiệp hội thương mại giống cây trồng Việt Nam, thành viên Hội đồng tư vấn giống cây trồng quốc gia... mà nhiệm vụ nào anh cũng hoàn thành tốt. Trong vai trò Bí thư Đảng ủy, Trần Mạnh Báo cùng Đảng ủy luôn coi trọng công tác chính trị tư tưởng, tổ chức quán triệt sâu sắc các nghị quyết của Đảng, nhất là các nghị quyết liên quan trực tiếp đến nhiệm vụ chính trị của đơn vị như: Nghị quyết Trung ương về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, Nghị quyết của Đảng bộ tỉnh về chuyển đổi cơ cấu kinh tế, về xây dựng nông thôn mới... Đảng ủy đã xây dựng được quy chế lãnh đạo, gắn việc thực hiện các chế độ công tác đảng với việc thực hiện quy chế doanh nghiệp. Nội dung và chất lượng sinh hoạt đã được cải tiến sát với yêu cầu, nhiệm vụ của từng chi bộ, có sinh hoạt theo chuyên đề nên đạt hiệu quả cao. Chất lượng đảng viên được nâng lên rõ rệt, như năm 2009, 100% đảng viên đủ tư cách hoàn thành nhiệm vụ, trong đó 63% hoàn thành tốt nhiệm vụ; Đảng bộ được công nhận trong sạch, vững mạnh xuất sắc và được Tỉnh ủy tặng cờ .
Sau mười năm, Tổng giám đốc Trần Mạnh Báo đã cùng tập thể đưa Công ty Giống cây trồng Thái Bình từ một trại giống nhỏ bé vươn lên thành công ty giống cây trồng hàng đầu cả nước, có cơ sở nghiên cứu, chọn tạo, khảo nghiệm, sản xuất hạt giống hiện đại nhất nước mà điển hình là Phòng thử nghiệm giống quốc gia, Nhà máy chế biến hạt giống chất lượng cao. Hằng năm, cung ứng hàng chục ngàn tấn giống tiêu chuẩn quốc tế góp phần nâng cao năng suất lúa, chất lượng gạo của nền nông nghiệp nước nhà; liên tục đổi mới quản lý, đổi mới công nghệ, tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật, đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, từng bước cải thiện đời sống người lao động, bảo toàn và phát triển vốn, hoàn thành nghĩa vụ với Nhà nước.
Với cương vị Tổng giám đốc, mới tính trong 5 năm, đồng chí Trần Mạnh Báo cùng tập thể Công ty đã nghiên cứu, chọn tạo, khảo nghiệm hơn 600 giống cây trồng mới, bổ sung vào đại trà 25 giống cây mới, 5 giống được công nhận giống quốc gia trong đó có 2 giống lúa lai, 2 giống lúa thuần và 1 giống lạc. Điển hình như hai giống lúa quốc gia D.ƯU527 và CNR36 - những giống chủ lực trong vụ Xuân ở Việt Nam; giống lúa thuần quốc gia TBR1, giống lúa BC15 do Công ty chọn tạo, sản xuất đã cho những mùa vàng bội thu trên hàng trăm ngàn héc-ta của mấy chục tỉnh miền Bắc, Trung bộ, Tây Nguyên... Hiệu quả kinh tế mang lại từ những giống lúa quốc gia này là vô cùng lớn góp phần đẩy nhanh tốc độ phát triển của nông nghiệp Việt Nam. Trong một hội nghị đầu bờ về giống lúa của Công ty Giống cây trồng Thái Bình, đồng chí Phó chủ tịch UBND huyện Thanh Miện, Hải Dương đã phát biểu: Cảm ơn Công ty đã cung cấp 70% giống lúa TBR-1 trong vụ Xuân năm nay, đem lại lợi ích cho nhân dân huyện Thanh Miện mỗi vụ từ hai đến ba tỷ đồng. Đem nhân con số ấy với hàng trăm huyện thì chỉ một vụ, riêng một giống lúa TBR-1 của Công ty Giống cây trồng Thái Bình đã mang lại vài trăm tỷ đồng cho bà con nông dân .Công ty cũng là đơn vị duy nhất trong hệ thống 3 lần được tặng giải thưởng “Chất lượng Việt Nam”, 2 lần đạt giải thưởng “Bông lúa vàng”, “Sao vàng đất Việt”, danh hiệu “Bạn nhà nông” cùng nhiều bằng khen, Huy chương Vàng các hội chợ. Đặc biệt, Công ty được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba, 9 Huân chương Lao động – một thành tích mà không phải công ty nào cũng có được.
Khi được hỏi bí quyết thành công, Tổng giám đốc Trần Mạnh Báo tâm sự: "Mỗi khi gặp khó khăn, ý chí bị chùng xuống, tôi luôn nghĩ sao mình đã từng vượt qua được bao khó khăn nguy hiểm hơn rất nhiều khi ở chiến trường mà bây giờ lại lùi bước. Tôi đã làm hầu hết mọi công việc từ chăn nuôi lợn, tạp vụ, công nhân, trưởng phòng, trại phó, trại trưởng đến Tổng giám đốc cùng nhiều nhiệm vụ khác. Dù ở vị trí nào cũng cố gắng hoàn thành nhiệm vụ với tinh thần của người lính, của người đảng viên. Nông dân, nông nghiệp nước mình đang rất cần những giống mới, nhất là giống lúa năng suất cao, chất lượng tốt. Với nền nông nghiệp hiện đại, giống là quyết định số 1. Tạo ra những giống năng suất cao, chất lượng tốt đem về những mùa màng bội thu cho bà con nông dân đất nước mình là khao khát cháy bỏng suốt đời tôi”. Càng thấm thía vì sao, bà con nông dân lại gọi thương binh, Bí thư Đảng ủy, Tổng giám đốc Trần Mạnh Báo là “Người con của những cánh đồng!”.

Tâm Diệu An
(Thái Bình)