Yêu cầu nâng cao nhận thức lý luận chính trị đối với đội ngũ giảng viên hiện nay

Trong thời đại ngày nay, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế về giáo dục đã trở thành xu thế tất yếu. Cách mạng khoa học công nghệ, công nghệ thông tin và truyền thông, kinh tế tri thức ngày càng phát triển mạnh mẽ, tác động trực tiếp đến sự phát triển của các nền giáo dục trên thế giới, mở ra nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng kéo theo những khó khăn, thách thức đối với nền giáo dục Việt Nam. Bối cảnh đó đặt ra cho ngành giáo dục những nhiệm vụ quan trọng nhưng cũng không kém phần nặng nề và đổi mới cơ bản, toàn diện nhằm phát triển nền giáo dục Việt Nam, đặc biệt là giáo dục đại học đã trở thành một vấn đề cấp bách. Bên cạnh yêu cầu tự thân là phải ngày càng nâng cao hơn nữa trình độ giảng viên một cách toàn diện để phát triển giáo dục thì vấn đề nâng cao nhận thức lý luận chính trị đối với giảng viên trẻ các trường đại học, cao đẳng trước tình hình kinh tế, chính trị - xã hội có nhiều biến động như hiện nay cũng là một nội dung cần được quan tâm.

Không chỉ nhằm theo kịp sự phát triển không ngừng của đất nước, việc nâng cao trình độ của người giảng viên đại học, cao đẳng còn là nhiệm vụ tự thân của những người làm nghề giáo, những người mà sự phát triển của bản thân họ có ảnh hưởng rất lớn đối với chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai. Nhận thức được tầm quan trọng của việc xây dựng đội ngũ giảng viên trong giáo dục đại học, trong nhiều văn bản pháp quy được ban hành, bên cạnh những yêu cầu về phẩm chất đạo đức, nghề nghiệp, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, trình độ lý luận chính trị của giảng viên luôn là một trong những tiêu chí được đề cập.

Bên cạnh những yêu cầu từ công cuộc đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế cũng như yêu cầu tự thân của nghề giáo, việc nâng cao trình độ lý luận chính trị của giảng viên trẻ còn xuất phát từ chính tình hình kinh tế - chính trị - xã hội của đất nước và trình độ lý luận chính trị thực tế của giảng viên trẻ giai đoạn hiện nay.

Có thể nói, giai đoạn hiện nay là giai đoạn mà tình hình kinh tế - chính trị - xã hội của đất nước ta có nhiều biến động. Bên cạnh những tác động tích cực từ nền kinh tế thị trường, quá trình mở cửa kinh tế, tăng cường ngoại giao chính trị, đẩy mạnh giao lưu tiếp biến văn hóa là những hệ lụy phức tạp khó lường, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống xã hội, trong đó có đời sống và phẩm chất của người giảng viên. Thực tế cho thấy, hiện nay “vẫn còn một bộ phận nhỏ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục có biểu hiện thiếu trách nhiệm và tâm huyết với nghề, vi phạm đạo đức và lối sống, ảnh hưởng không tốt tới uy tín của nhà giáo trong xã hội. Năng lực của một bộ phận nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục còn thấp” .

Bên cạnh đó, những khó khăn về đời sống, những bất cập còn tồn tại trong công tác quản lý, chế độ đãi ngộ đối với giảng viên trẻ, sự nhạy bén trước các luồng văn hóa, tư tưởng mới nhưng do bản lĩnh chính trị, tư tưởng thiếu vững vàng nên thiếu định hướng, kiểm soát, hay tình hình giảng viên trẻ có thời gian học tập, nghiên cứu nhiều năm ở nước ngoài trở về nước công tác nhưng thiếu nắm bắt, cập nhật tình hình kinh tế - chính trị - xã hội, chưa thích ứng được với điều kiện công tác còn nhiều khó khăn trong nước,… đã dẫn đến tình trạng một bộ phận giảng viên trẻ nảy sinh tâm lý hụt hẫng, chán nản, bi quan, mất niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước cũng như lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Những vụ án với tội danh tuyên truyền chống phá nhà nước được khởi tố trong thời gian gần đây mà bị can có thời gian là giảng viên đại học hay sinh viên các trường đại học, cao đẳng đang là một hồi chuông đáng báo động cho tình trạng suy thoái tư tưởng, thiếu lập trường chính trị trong một bộ phận trí thức, trong đó có trí thức trẻ Việt Nam hiện nay. Ngoài ra, trong thời gian qua, hiện tượng suy thoái về tư tưởng chính trị trong một bộ phận công chức, viên chức, đặc biệt là những sai phạm nghiêm trọng của một số cán bộ cấp cao đã trở thành một vấn đề nhức nhối ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý và bản lĩnh chính trị của các giảng viên trẻ nói riêng, thế hệ trẻ nói chung.

Hơn thế, trong giai đoạn hiện nay, vấn đề độc lập, chủ quyền đang ngày càng được coi trọng, tác động mạnh mẽ đến nhận thức và tâm lý chung của mọi tầng lớp trong xã hội. Hoạt động chống phá của các thế lực thù địch diễn ra mạnh mẽ với nhiều hình thức, thủ đoạn tinh vi thông qua các kênh thông tin phi truyền thống, đặc biệt là mạng xã hội. Sinh viên là đối tượng dễ nhạy cảm trước tình hình kinh tế - chính trị có biến động. Do đó, nhiệm vụ của giảng viên lúc này không chỉ truyền thụ kiến thức chuyên môn mà còn phải lồng ghép vào bài giảng những định hướng về nhận thức và hành động nhằm hạn chế tâm lý tiêu cực có thể nảy sinh từ sinh viên. Thế nên, coi trọng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, không ngừng nâng cao trình độ lý luận chính trị cho giảng viên đại học nói chung và giảng viên trẻ nói riêng trong giai đoạn hiện nay là một yêu cầu hết sức cấp thiết. Việt Nam đang hướng đến “Xây dựng nền giáo dục có tính nhân dân, dân tộc, tiên tiến, hiện đại, xã hội chủ nghĩa, lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng”. Giáo dục đại học từ lâu đã được xác định là một trong những bộ phận thiết yếu của hệ thống giáo dục quốc dân.

Tuy nhiên, Nghị quyết 29 NQ/TW ngày 4-11-2013 về đổi mới căn bản và toàn diện về giáo dục và đào tạo cũng chỉ rõ một trong những khuyết điểm tồn tại của nền giáo dục Việt Nam hiện nay là “Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp”. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI cũng đã khẳng định: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt”. Theo đó, một trong những giải pháp cốt lõi chính là phải thực hiện việc đổi mới công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng giảng viên và cán bộ quản lý; lấy việc “xây dựng và thực hiện quy hoạch đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục đại học, bảo đảm đủ về số lượng, nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học” làm nhiệm vụ hàng đầu.

Do vậy, tăng cường học tập, bồi dưỡng nhận thức lý luận chính trị là một trong những nhiệm vụ mà mỗi giảng viên, trong đó có giảng viên trẻ cần phải hướng đến, góp phần tạo nên nguồn nhân lực chất lượng cao, vừa đáp ứng yêu cầu của tình hình mới, vừa giữ vững định hướng phát triển của nền giáo dục nước nhà.

Một số đề xuất nhằm nâng cao nhận thức lý luận chính trị cho giảng viên trẻ trong tình hình mới

Đối với các cơ sở giáo dục đại học

Các cơ sở giáo dục đại học nhận thức đúng đắn và đầy đủ về tầm quan trọng của công tác giáo dục, bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ lý luận của giảng viên trước yêu cầu của tình hình mới hiện nay. Cụ thể trong công tác lãnh đạo, quản lý cần quan tâm:

Xây dựng chương trình hành động với những hoạt động giáo dục, bồi dưỡng lý luận, chính trị định kỳ, thường xuyên cho giảng viên bên cạnh những hoạt động trọng tâm, trọng điểm theo yêu cầu thực tế, nghiên cứu đổi mới phương thức triển khai nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động. Phải chú trọng: thông qua các đợt học tập, nghiên cứu chính trị, giúp giảng viên, nhất là giảng viên trẻ (trong đó có những giảng viên học tập, nghiên cứu nhiều năm ở nước ngoài) nắm được những lý luận nền tảng của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, nâng cao trình độ lý luận và bản lĩnh chính trị, có năng lực nhận biết được những luận điệu sai trái, phản động. Nếu thiếu nhạy bén, thiếu bản lĩnh chính trị, người giảng viên không thấy được âm mưu, thủ đoạn nham hiểm của kẻ thù, bài giảng sẽ thiếu sự định hướng chính trị cần thiết.

Bên cạnh đó, phải coi trọng hơn nữa việc trau dồi, củng cố và phát triển đạo đức cách mạng, thấm nhuần ý thức của giảng viên, nhất là giảng viên trẻ về: “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, ý thức tổ chức kỷ luật, giữ gìn sự đoàn kết, có lối sống giản dị trong sạch, không xa hoa lãng phí thông qua việc tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức; chấp hành nghiêm mọi đường lối chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và những quy định của nhà trường. 

Chú trọng nâng cao nhận thức của các giảng viên trẻ về vị trí, vai trò của mình trong sự nghiệp đào tạo nguồn nhân lực cho đất nước trong giai đoạn cách mạng mới, cũng như trách nhiệm kế thừa, phát huy sự nghiệp vẻ vang của thế hệ đi trước.

Chăm lo nhiều hơn về đời sống vật chất, nhất là nâng cao nguồn thu nhập của giảng viên trẻ trong điều kiện kinh tế ngày càng khó khăn như hiện nay như: ngoài việc tăng lương cho giảng viên nói chung, các cơ sở giáo dục đại học cần hỗ trợ thêm các khoản phụ cấp, ưu đãi, tiền giảng vượt giờ, tạo điều kiện về nhà ở... cho giảng viên trẻ. Xây dựng môi trường văn hóa, trân trọng đề cao tri thức tại nơi làm việc để giảng viên trẻ trau dồi đạo đức, lý tưởng nghề nghiệp, nâng cao ý thức trách nhiệm nghề nghiệp. Nên mạnh dạn giao việc cho đội ngũ giảng viên trẻ để họ có môi trường thực tiễn học tập, rèn luyện, tiếp cận được các công việc của một cán bộ khoa học, vừa giảng dạy vừa nghiên cứu nhưng cũng đừng tạo quá nhiềp áp lực về thời gian và công việc nhằm giúp giảng viên trẻ có điều kiện thuận lợi rèn luyện mọi mặt về sức khoẻ, trí tuệ, tư tưởng, bản lĩnh chính trị. Tạo điều kiện để giảng viên trẻ dễ dàng đối thoại, trao đổi, học hỏi, hiểu biết lẫn nhau với các thế hệ giảng viên trước. 

Cần có thêm nhiều chế độ động viên khuyến khích cụ thể để giảng viên trẻ nâng cao trình độ lý luận chính trị như tạo điều kiện về mặt thời gian, hỗ trợ kinh phí học tập, tuyên dương, khen thưởng các giảng viên trẻ tham gia, đạt thành tích cao trong các phong trào, cuộc thi liên quan đến lĩnh vực lý luận chính trị…

Đối với các tổ chức đảng, đoàn thể, chính trị, xã hội

Các tổ chức đảng, đoàn thể, chính trị, xã hội, đặc biệt là tổ chức Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh các cấp cần quan tâm hơn nữa trong việc định hướng về mặt tư tưởng chính trị cho các đoàn viên, trong đó có các đoàn viên là giảng viên trẻ. Cụ thể:

Tổ chức Đoàn Thanh niên cấp trên cần quy định cụ thể và có cơ chế kiểm tra, giám sát việc tuyên truyền, giáo dục tư tưởng chính trị cho tất cả các đoàn viên, đặc biệt là việc tổ chức học tập “6 bài lý luận chính trị” dành cho các giảng viên trẻ là đoàn viên trong các cơ sở giáo dục đại học.

Nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động của Chi bộ Cán bộ - Giáo viên, Chi đoàn Cán bộ - Giáo viên tại các trường đại học, cao đẳng nhằm tạo một môi trường sinh hoạt chính trị tư tưởng lành mạnh, bổ ích, thiết thực thu hút sự tham gia đông đảo của cán bộ, giảng viên trẻ. Tuyên dương, khen thưởng kịp thời những đảng viên trẻ, đoàn viên có thành tích xuất sắc trong hoạt động đảng, đoàn thể.

Đẩy mạnh tổ chức nhiều phong trào, hoạt động thiết thực nhằm nâng cao nhận thức lý luận, chính trị cho đối tượng giảng viên trẻ. Hiện nay, Hội thi “Ánh sáng thời đại” -  cuộc thi tìm hiểu chủ nghĩa Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh dành cho cán bộ, giảng viên trẻ các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp do Thành đoàn – Sở Giáo dục và đào tạo - Đảng ủy khối các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp phối hợp với Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức định kỳ 2 năm một lần đã tạo nên một sân chơi rất bổ ích cho giảng viên trẻ, không chỉ dừng lại như một phong trào thi đua mà qua đó còn góp phần tương đối hiệu quả trong việc nâng cao nhận thức lý luận chính trị cho các đối tượng tham gia.

Đối với bản thân giảng viên trẻ

Để công tác giáo dục, bồi dưỡng nhận thức lý luận chính trị đối với giảng viên trẻ đạt hiệu quả cao, ngoài những tác nhân tích cực từ cơ sở giáo dục đại học hay các tổ chức đoàn thể, chính trị xã hội, thì nỗ lực của người giảng viên giữ vai trò tiên quyết. Vì vậy, nhằm nâng cao trình độ lý luận chính trị, bản thân các giảng viên trẻ cần phải:

Nhận thức đúng và đầy đủ về vai trò của tri thức lý luận chính trị đối với yêu cầu và sự phát triển toàn diện của người giảng viên.

Tham gia tích cực các hoạt động tuyên truyền nhận thức lý luận, chính trị của nhà trường, các tổ chức đoàn thể như các buổi học tập văn kiện, nghị quyết của Đảng, quy định của Nhà nước, Bộ Giáo dục và đào tạo, các đợt vận động, phong trào, các cuộc thi…, nắm vững các kiến thức, thông tin và tiến hành áp dụng vào thực tiễn giảng dạy; tránh thái độ qua loa, hình thức.

Giảng viên trẻ cần có kế hoạch tự rèn luyện, phấn đấu nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực chuyên môn của bản thân; tự học, tự nghiên cứu, tích lũy kiến thức và tài liệu cần thiết không chỉ thuộc lĩnh vực chuyên môn, mà còn phải mở rộng phông kiến thức nền hỗ trợ cần thiết, trong đó có kiến thức lý luận, chính trị.

Thường xuyên nắm bắt tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước từ các phương tiện thông tin đại chúng chính thống; nhận biết và có ý thức đấu tranh chống những luận điệu sai trái, xuyên tạc đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước.

Chú trọng giáo dục tư tưởng, lối sống cho sinh viên bên cạnh giáo dục tri thức chuyên môn, nghiệp vụ; đổi mới phương pháp giảng dạy, truyền đạt theo hướng tích cực, lấy người học làm trung tâm để bài giảng vừa đảm bảo kiến thức chuyên môn, không xa rời định hướng chính trị mà vẫn tạo được sự thu hút đối với người học.

Đối với giảng viên lý luận chính trị, cần phải nắm vững lý luận, liên hệ, vận dụng để giải quyết vấn đề thực tế; lựa chọn thông tin, phân loại để có những ví dụ thực tế phong phú, đa dạng, minh họa cho phần nội dung lý luận được lồng ghép vào bài giảng…

Trong bối cảnh hiện nay, để giáo dục đại học có thể phát triển, đáp ứng yêu cầu của quá trình đổi mới đất nước và hội nhập quốc tế gắn với việc giữ vững độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội thì vai trò và tầm quan trọng của việc nâng cao trình độ lý luận chính trị cho đội ngũ giảng viên, đặc biệt là giảng viên trẻ các trường đại học, cao đẳng cần được nhận thức đầy đủ và quan tâm hơn nữa. Có như vậy, giáo dục đại học mới thực sự trở thành đầu tàu trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, đảm bảo những yêu cầu về sức khỏe, tri thức, kỹ năng, phẩm chất đạo đức, chính trị góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh đó, công cuộc bảo vệ độc lập, chủ quyền, xây dựng đất nước hiện nay cần sự chung tay góp sức của toàn dân tộc. Là một trong những lực lượng quan trọng của đội ngũ trí thức, giảng viên trẻ cũng có thể góp phần đắc lực tạo nên sức mạnh tinh thần, củng cố lòng yêu nước, giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên sinh viên từ kiến thức và bản lĩnh chính trị của mình./.

ThS Lý Ngọc Yến Nhi
Trường Đại học Ngoại thương