Xác định rõ hạn chế hiện nay của công nhân là trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp. Vì vậy, Thành ủy tập trung chỉ đạo thực hiện chương trình đột phá về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực..., ban hành nhiều chính sách và biện pháp hỗ trợ như: Quy hoạch hệ thống cơ sở dạy nghề đến năm 2020; hướng nghiệp và phân luồng học sinh phổ thông, các trường chuyên nghiệp, trường nghề; đầu tư nâng cấp các trường nghề, trung tâm dạy nghề, đa dạng hóa phương thức đào tạo... Các cấp ủy đã lãnh đạo chính quyền, công đoàn, đoàn thanh niên cùng cấp phối hợp khai thác nhiều nguồn lực tài chính, vận động, tạo điều kiện thuận lợi cho công nhân nâng cao trình độ học vấn, tay nghề. Đến nay, tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề của thành phố ngày một tăng (cuối 2013 đạt 66% tăng 16% so với năm 2008). Bình quân mỗi năm thành phố giải quyết việc làm cho 219.000 lao động, tạo 123.000 việc làm mới. Công nhân tích cực tham gia phong trào “lao động giỏi, lao động sáng tạo” đóng góp trực tiếp vào phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của thành phố.

Vấn đề bức xúc, cấp bách của công nhân là khó khăn về đời sống vật chất, tinh thần. Do đó, các cấp ủy lãnh đạo tích cực huy động các nguồn lực đầu tư phát triển, thực hiện cơ chế chính sách ưu tiên hỗ trợ lãi suất vay (từ 50% đến 100%) với thời hạn tối đa là 7 năm, khuyến khích xã hội hóa các hoạt động giáo dục, dạy nghề, y tế, văn hóa, thể thao, môi trường. Chất lượng các chương trình chăm lo, hỗ trợ công nhân ngày càng thiết thực hơn, chẳng hạn phong trào “ba tiết kiệm, ba tương trợ”, chương trình “cùng công nhân vượt khó”, “tiếp sức người lao động”... Vận động hộ gia đình có phòng trọ cho thuê ổn định giá thuê, điện, nước. Miễn, giảm học phí cho con công nhân, tặng vé tàu xe, tổ chức các chuyến xe đưa đón công nhân về quê ăn tết. Thành phố quy hoạch 48ha đất để xây dựng nhà ở cho công nhân. Đổi mới, nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa - văn nghệ, thể dục - thể thao, ngày hội gia đình, làm phong phú hơn phong trào xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, ứng xử văn hóa trong doanh nghiệp. Liên đoàn Lao động thành phố chú trọng chất lượng hoạt động tại Cung Văn hóa Lao động, xây dựng 15 nhà văn hóa lao động quận, huyện. Việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở trong các công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn theo Nghị định 87 của Chính phủ được quan tâm chỉ đạo. Các ngành chức năng đã tổ chức thanh tra, kiểm tra, giám sát doanh nghiệp về việc thực hiện pháp luật đối với người lao động và xây dựng bảng lương, điều chỉnh tiền lương tối thiểu theo quy định của Chính phủ. Tổ chức gặp gỡ, đối thoại giữa cơ quan quản lý nhà nước với doanh nghiệp và giữa doanh nghiệp với công đoàn, người lao động để kịp thời cải thiện điều kiện an toàn lao động, chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm trong các nhà ăn tập thể. Liên đoàn Lao động thành phố lập Văn phòng luật sư hỗ trợ pháp lý cho công nhân, giải đáp thắc mắc, bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người lao động.

BTV Thành ủy chỉ đạo các cấp ủy đẩy mạnh xây dựng tổ chức đảng, đoàn thể nhân dân trong doanh nghiệp ngoài nhà nước và đơn vị sự nghiệp ngoài công lập, đã đạt được nhiều kết quả: Tiếp xúc, vận động chủ doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp có đông công nhân, lao động đủ điều kiện thành lập tổ chức đảng, đoàn thể. Hiện nay, TP. Hồ Chí Minh có 978 TCCSĐ với 15.765 đảng viên trong các doanh nghiệp ngoài nhà nước, 38 TCCSĐ, 4 văn phòng đại diện công đoàn, 42 cơ sở đoàn trong khu chế xuất, khu công nghiệp, khu công nghệ cao. Coi trọng công tác kiểm tra, giám sát, hướng dẫn đưa hoạt động của tổ chức đảng trong doanh nghiệp từng bước đi vào nền nếp, nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ. Tăng cường cán bộ, đảng viên có năng lực, phẩm chất và kinh nghiệm hoạt động trong các phong trào công nhân và công đoàn. Thường xuyên theo dõi, kiểm tra, chỉ đạo các cấp công đoàn nâng cao hiệu quả hoạt động, khắc phục hạn chế, yếu kém, củng cố, kiện toàn tổ công tác, bố trí cán bộ chuyên trách làm công tác đảng và đoàn thể. Đồng thời, triển khai chương trình quy hoạch tạo nguồn cán bộ lãnh đạo, quản lý xuất thân từ công nhân. Đã tuyển chọn được 108 cán bộ, trong đó có 71 công nhân, 39 sinh viên theo học các lớp cao cấp lý luận chính trị và bố trí 26 công nhân, 38 sinh viên về công tác tại quận, huyện và doanh nghiệp. Các cấp công đoàn và đoàn thể chính trị - xã hội đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, hướng về cơ sở, chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của công nhân. Tăng cường kết nạp đoàn viên và xây dựng tổ chức công đoàn trong các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đơn vị sự nghiệp ngoài công lập (đã thành lập 12.919 công đoàn cơ sở). Công đoàn, đoàn thanh niên tích cực xây dựng cơ sở trong doanh nghiệp với những hoạt động phong phú, thiết thực, thúc đẩy quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ trong doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp ngoài công lập.

Bên cạnh những kết quả đạt được, còn một số hạn chế, khuyết điểm cần khắc phục: nhà ở, nhà trẻ, nơi sinh hoạt văn hóa... tại các khu công nghiệp, khu chế xuất chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của công nhân. Công tác xây dựng, củng cố tổ chức đảng, đoàn thể chính trị - xã hội trong các doanh nghiệp ngoài nhà nước, đơn vị sự nghiệp ngoài công lập có mặt chưa đạt yêu cầu. Chất lượng thực hiện quy chế dân chủ cơ sở chưa đồng đều, nhiều doanh nghiệp ngoài nhà nước chưa tổ chức hội nghị người lao động. Môi trường lao động điều kiện làm việc, vấn đề nâng cao trình độ nghề nghiệp ở một số doanh nghiệp chưa được quan tâm đúng mức. Vai trò, trách nhiệm của một số tổ chức công đoàn chưa phát huy đầy đủ. Số lượng, chất lượng, cơ cấu công nhân bậc cao trong các ngành công nghệ cao chưa đáp ứng yêu cầu, ý thức tự giác học tập, rèn luyện và tính chuyên nghiệp chưa cao.

Biện pháp

Một là, đẩy mạnh hơn nữa việc quán triệt, lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát các cấp ủy, nhất là đối với cấp ủy trong các TCCSĐ thuộc các loại hình doanh nghiệp về việc thực hiện Chương trình hành động của Thành ủy đã ban hành.

Hai là, tiếp tục đề cao trách nhiệm, sự chủ động, đồng bộ của các cấp ủy, chính quyền, mặt trận Tổ quốc và đoàn thể chính trị - xã hội trong xây dựng giai cấp công nhân vững mạnh.

Ba là, nâng cao trình độ học vấn, nghề nghiệp, đặc biệt với công nhân trẻ, công nhân xuất thân từ nông thôn, công nhân nữ nhằm phát triển về số lượng, bảo đảm về chất lượng, cơ cấu hợp lý để đội ngũ công nhân thành phố có trình độ học vấn, kỹ năng nghề nghiệp, có khả năng tiếp thu, làm chủ công nghệ mới, hiện đại, nâng cao năng suất lao động và hiệu quả sản xuất - kinh doanh.       

Bốn là, tăng cường kiểm tra và chỉ đạo chặt chẽ việc thực hiện quy chế dân chủ cơ sở trong các doanh nghiệp; thường xuyên tổ chức đối thoại giữa cấp ủy, doanh nghiệp, người lao động, xây dựng mối quan hệ chặt chẽ, hài hòa, ổn định, tiến bộ. Chú trọng giải quyết những vấn đề bức thiết về đời sống của công nhân, lao động.

Năm là, xây dựng tổ chức công đoàn ngày càng vững mạnh. Phát huy vai trò của công đoàn trong tham mưu cho cấp ủy, chính quyền có chủ trương, chính sách xây dựng giai cấp công nhân trong giai đoạn mới.       

Sáu là, tăng cường công tác xây dựng đảng trong các doanh nghiệp. Chú trọng thành lập TCCSĐ ở những doanh nghiệp có đủ điều kiện. Làm tốt công tác phát triển đảng viên làm hạt nhân trong các phong trào của công nhân, lao động.

Một số kinh nghiệm

1. Cấp ủy, chính quyền, mặt trận và các đoàn thể chính trị - xã hội cần nhận thức sâu sắc, đầy đủ về vị trí, vai trò của giai cấp công nhân và tổ chức công đoàn. Gắn nhiệm vụ xây dựng giai cấp công nhân với sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Đề cao, phát huy tính tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên gắn với công tác kiểm tra, giám sát và sơ kết, tổng kết, đánh giá rút kinh nghiệm trong thực hiện nghị quyết và có các giải pháp phù hợp, sát thực tiễn khắc phục kịp thời các hạn chế.

2. Chú trọng đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy đối với công đoàn: định hướng nội dung hoạt động, tạo điều kiện thuận lợi, phát huy tính chủ động. Huy động hệ thống chính trị thực hiện tốt an sinh xã hội, có chính sách khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho công nhân. Định kỳ các cấp ủy gặp gỡ, đối thoại với các doanh nghiệp và công nhân.

3. Nâng cao vai trò của công đoàn trong tham mưu cho cấp ủy, chính quyền hoàn thiện, ban hành chủ trương, chính sách xây dựng giai cấp công nhân. Làm thật tốt vai trò đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của công nhân, người lao động. Phong trào, nội dung hoạt động của công đoàn phải gắn với nhu cầu, nguyện vọng, năng lực của đoàn viên, công nhân, người lao động. Qua phong trào phát hiện, biểu dương, nhân rộng các điển hình, các nhân tố mới. Các cấp ủy quan tâm lãnh đạo công tác đào tạo, bố trí, phát huy vai trò, trách nhiệm của cán bộ công đoàn. Cán bộ công đoàn được lựa chọn phải là những người có năng lực, tích cực, tâm huyết với công việc, có uy tín với người lao động.

ThS. Trần Thị Hà Vân
Học viện Cán bộ TP. Hồ Chí Minh