Cải cách TTHC kết quả đáng ghi nhận.

Thực hiện chủ trương của Đảng và nghị quyết của Quốc hội về cải cách hành chính nói chung và TTHC nói riêng, ngày 17-9-2001, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 - 2010 với mục tiêu chung là “Xây dựng một nền hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại hóa, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả theo nguyên tắc nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng” và một trong những mục tiêu cụ thể là “Xóa bỏ về cơ bản các TTHC mang tính quan liêu, rườm rà, gây phiền hà cho doanh nghiệp và nhân dân; hoàn thiện các TTHC mới theo hướng công khai, đơn giản và thuận tiện cho dân”.

Với sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ sau khi triển khai Đề án 30 (tháng 7-2008), sự ủng hộ và quyết tâm của các bộ, ngành, địa phương và sự tham gia tích cực của người dân và doanh nghiệp, cũng như huy động được các nguồn lực trong xã hội để thực hiện, nên cải cách TTHC đã đạt được những kết quả quan trọng, tích cực. Đã công bố được bộ cơ sở dữ liệu quốc gia về TTHC tại 4 cấp chính quyền và công khai trên  Internet, với trên 5.700 TTHC, trên 9.000 văn bản có quy định về TTHC và trên 100.000 biểu mẫu thống kê TTHC.

Một số lượng lớn các TTHC rườm rà, chồng chéo, không hợp lý, dễ bị lợi dụng, lạm dụng đã được rà soát, loại bỏ hoặc sửa đổi, bổ sung; nhiều TTHC mới được ban hành theo hướng công khai, minh bạch, thuận lợi, hướng tới xây dựng một nền hành chính phục vụ, chuyên nghiệp, hiện đại, đáp ứng được yêu cầu quản lý nhà nước, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, thu hút đầu tư, được nhân dân và cộng đồng quốc tế ghi nhận.

Theo báo cáo đánh giá về môi trường kinh doanh năm 2011 của Ngân hàng thế giới (WB) vừa được công bố, Việt Nam được xếp trong Top 10 nền kinh tế cải cách tốt nhất, đứng thứ 78/183 quốc gia, tăng 10 bậc về môi trường kinh doanh. Đây là thứ hạng cao nhất của Việt Nam trong nhiều năm gần đây. Cũng theo báo cáo trên, Việt Nam đã áp dụng cơ chế một cửa, giảm nhiều TTHC, tổ chức lại bộ máy, thực hiện phân quyền, phân cấp mạnh mẽ và ngày càng đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực cải cách TTHC, tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Theo số liệu của Bộ kế hoạch và đầu tư, từ ngày 1-1- 2001 đến 31-10-2010 đã có 9.792 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam với tổng số vốn đầu tư đăng ký trên 155 tỷ USD và vốn điều lệ xấp xỉ 46 tỷ USD. Cũng theo số liệu của Bộ kế hoạch và đầu tư, trước năm 2001 số doanh nghiệp đăng ký kinh doanh là 14.453 thì đến năm 2009 đã tăng lên đến 62.074. Nhiều TTHC đã được giảm bớt hoặc đơn giản hóa, đồng thời có sự công khai, minh bạch, bước đầu mang lại những thuận lợi và có được sự đồng tình ủng hộ của người dân và các doanh nghiệp, thúc đẩy giao dịch giữa người dân, doanh nghiệp với Nhà nước.

Theo báo cáo của Văn phòng Chính phủ, thực hiện Nghị quyết số 25 của Chính phủ toàn bộ 258 TTHC đã được đơn giản hóa, hoặc mẫu thống nhất hóa trong cả nước, nhiều yêu cầu, điều kiện đã được loại bỏ, nhiều trình tự, cách thức giải quyết, hồ sơ phải nộp đã được đơn giản hóa theo hướng tối thiểu. Các phương án đơn giản hóa 258 TTHC đã tiết kiệm cho người dân và doanh nghiệp khoảng 5.700 tỷ đồng mỗi năm... Người dân đã có ý thức sâu sắc hơn, rõ ràng hơn đến nghĩa vụ và quyền lợi của mình khi giải quyết những công việc liên quan đến cơ quan nhà nước.

Thẳng thắn nhìn vào hạn chế.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, báo cáo giám sát của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cũng chỉ ra những tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện cải cách TTHC. Trong một số lĩnh vực vẫn còn nhiều TTHC rườm rà, chồng chéo, chưa hợp lý, gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp. Tình trạng cán bộ, công chức giải quyết công việc chậm trễ, cửa quyền, hách dịch, sách nhiễu, tiêu cực, tham nhũng còn khá phổ biến; tình trạng để doanh nghiệp, công dân phải đi lại nhiều lần chưa được khắc phục. Đây là một trong những nguyên nhân rất cơ bản làm cho mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp về công tác cải cách TTHC chưa cao.

Việc thực hiện cải cách TTHC tại các địa phương, đơn vị mặc dù đã có chương trình, kế hoạch, nhưng chưa tạo được bước đột phá mạnh mẽ. Có loại TTHC hợp pháp nhưng không hợp lý, chưa phù hợp với thực tế, kể cả những “giấy phép con” do các cơ quan quản lý tự quy định; còn tình trạng ban hành văn bản chưa quy phạm pháp luật, trong đó có những quy định không phù hợp cả về thẩm quyền, hình thức và nội dung theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Mô hình cải cách hành chính theo cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông” ở một số nơi còn lúng túng, chưa thực sự hợp lý trong một số lĩnh vực; sự phối hợp giữa các cấp, các ngành còn chưa nhất quán, thiếu đồng bộ; thời gian giải quyết vẫn còn dài ở một số thủ tục; trụ sở làm việc, cơ sở vật chất một số nơi chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao.

Với tinh thần thẳng thắn, các đại biểu đều bày tỏ sự nhất trí cao với những kết quả đã đạt được và phân tích những tồn tại, hạn chế được báo cáo giám sát của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội chỉ ra. Đại biểu Phạm Thị Hải (Đồng Nai) cho rằng, việc đơn giản hoá TTHC không chỉ là việc đề ra số thủ tục để kiến nghị huỷ bỏ hay sửa đổi, bổ sung mà các TTHC phải hết sức đơn giản, rõ ràng, dễ hiểu, dễ làm và được công khai, minh bạch đến từng người dân, doanh nghiệp. Cũng theo đại biểu, để hạn chế và tiến tới đẩy lùi tệ nạn “cò” TTHC, Chính phủ và các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, ban hành cơ chế mở rộng các dịch vụ tư vấn xã hội hoá giống như các dịch vụ công chứng, nhằm giúp người dân khi có nhu cầu.

Về những nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện cải cách TTHC, đại biểu Ngô Thị Doãn Thanh (Hà Nội) cho rằng, có 3 nguyên nhân chưa được đánh giá thấu đáo và chưa nêu được hướng khắc phục trong thời gian tới, đó là chưa có sự phân định rạch ròi giữa trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước với nghĩa vụ của công dân, doanh nghiệp. Hiện nay, nhiều TTHC vẫn đẩy những việc mà chính quyền chưa làm được cho người dân. Những việc này có thể đơn giản đối với cơ quan quản lý nhà nước, nhưng lại tạo ra những phiền hà cho người dân và doanh nghiệp. Nếu chúng ta xây dựng được hệ thống lưu trữ điện tử chung để các cơ quan quản lý và khai thác, thì sẽ loại bỏ được các loại giấy tờ không cần thiết và các TTHC kèm theo.

Đại biểu Huỳnh Nghĩa (Đà Nẵng) cũng cho rằng những tồn tại, hạn chế trong đó có trách nhiệm của người đứng đầu các bộ, ban, ngành, địa phương chưa được nhấn mạnh và tập trung làm rõ. Vì thế các kiến nghị liên quan đến vấn đề này cả ở trong báo cáo của Chính phủ và báo cáo giám sát của Quốc hội còn “mờ nhạt”, chưa triệt để. Đại biểu đề nghị cần công khai bộ, ngành, tỉnh nào còn thờ ơ chưa thực hiện đúng chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ về cải cách TTHC để xử lý trách nhiệm một cách nghiêm túc. 

Kiến nghị và giải pháp.

Để thực hiện tốt hơn công tác cải cách TTHC, nhiều đại biểu đã đề nghị những giải pháp cho thời gian tới. Đại biểu Phạm Mạnh Hùng (Thái Nguyên) cho rằng, để thực hiện tốt hơn công tác cải cách TTHC, bên cạnh số lượng các TTHC cần được rà soát đơn giản hoặc bãi bỏ. Cần chú ý trong quá trình cải cách những TTHC cụ thể nếu không thận trọng, cân nhắc thấu đáo có thể dẫn tới những khó khăn trong quản lý nhà nước. Đại biểu Nguyễn Xuân Ba (Khánh Hòa) kiến nghị phải tăng cường giám sát và đặc biệt phải phát huy hết vai trò của hội đồng nhân dân cấp tỉnh, huyện, xã trong việc giám sát các TTHC. Chưa có hội đồng nhân dân cấp nào bàn vấn đề này và để khắc phục tình trạng chính quyền của cấp mình thực hiện vấn đề này như thế nào. Mặt trận, các tổ chức chính trị-xã hội cũng chưa tham gia. Cho nên chưa huy động được lực lượng để giám sát và cùng cải cách vấn đề này có quy trình hợp lý hơn; liệu có thể áp dụng, xây dựng một quy trình, một quy chuẩn như áp dụng những tiêu chuẩn tiên tiến ISO, ASA ...

Đại biểu Trần Việt Hưng (Hòa Bình) nêu: Sớm hoàn thiện thể chế, cụ thể là sửa đổi, bổ sung một số quy định về các lĩnh vực mà người dân, doanh nghiệp đang quan tâm đến; tăng cường công tác tuyên truyền về cải cách hành chính trên các phương tiện thông tin đại chúng với nhiều hình thức phù hợp, kết hợp với công khai, minh bạch TTHC trên cổng thông tin điện tử ở Trung ương và địa phương để người dân, doanh nghiệp theo dõi, tra cứu, thực hiện đúng quy định của pháp luật; tăng cường công tác theo dõi tình hình thực hiện theo pháp luật, gắn với chấp hành, thực hiện các TTHC; trong giai đoạn 3 thực hiện cải cách TTHC đã rút gọn để đảm bảo hiệu quả và hiệu lực trên thực tế.

Nhiều đại biểu đề nghị là phải nhanh chóng xóa bỏ các quy định về TTHC không cần thiết, ban hành những luật, pháp lệnh và những văn bản quy phạm pháp luật thuộc các cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ, bộ, ngành và địa phương; cần có giải pháp mạnh trong cải cách về chế độ công vụ, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; đẩy mạnh thực hiện giải pháp cơ chế một cửa, một cửa liên thông; các cấp ủy đảng phải thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo việc triển khai thực hiện.

Là cơ quan chủ trì tổ chức thực hiện Đề án 30, đại biểu Nguyễn Xuân Phúc (Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ) nhấn mạnh, với khẩu hiệu "Chung tay cùng cải cách TTHC", trân trọng đề nghị: Trước hết đối với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ưu tiên đưa vào chương trình xây dựng luật và pháp lệnh của Quốc hội năm 2011 việc sửa đổi, bổ sung những luật, pháp lệnh đảm bảo việc thực thi các phương án đơn giản hóa những TTHC thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội liên quan trực tiếp đến 4 lĩnh vực được giám sát, theo nguyên tắc một luật sửa nhiều luật, một pháp lệnh sửa nhiều pháp lệnh và theo trình tự, thủ tục rút gọn, thực chất chỉ là sửa đổi, bổ sung một số điểm, điều liên quan đến TTHC trong 42 luật và 12 pháp lệnh. Tiếp tục đưa nội dung giám sát và đơn giản hóa TTHC theo Đề án 30 vào một chương trình kỳ họp của Quốc hội. Quốc hội cần có nghị quyết chuyên đề về tiếp tục giám sát công tác cải cách TTHC trong thời gian tới. Đề nghị quan tâm giám sát của các cấp, các ngành trong việc thực thi các phương án đơn giản hóa TTHC được Chính phủ thông qua, cũng như việc tổ chức thực hiện Nghị định số 63 về kiểm soát TTHC và Nghị định số 20 về tiếp nhận, xử lý kiến nghị của cá nhân, tổ chức về các quy định hành chính để đưa công tác cải cách TTHC đi vào chiều sâu, tạo chuyển biến căn bản.

Về phía các bộ, ngành, địa phương, đề nghị tổ chức thực hiện nghiêm túc, đúng tiến độ và chất lượng phương án đơn giản hóa TTHC được Chính phủ thông qua để ban hành theo thẩm quyền và trình cấp có thẩm quyền ban hành, nhằm sớm đưa kết quả tới người dân và doanh nghiệp, bố trí cán bộ có phẩm chất và năng lực để giải quyết tốt TTHC. Về phía người dân và các cơ quan thông tấn báo chí tích cực tham gia giám sát việc thực thi phương án đơn giản hóa TTHC tại các bộ, ngành, địa phương…

Thủy Anh