Bước ngoặt thay đổi hệ thống cán bộ không chuyên trách cấp xã, thôn

Thực hiện Nghị quyết 39 và Quyết định 64 của Bộ Chính trị và sau này là Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban chấp hành TƯ Khóa XII, Bắc Kạn đã tổ chức triển khai công tác tinh gọn, sát nhập bộ máy cán bộ không chuyên trách cấp xã, thôn, tổ dân phố. Và qua gần 2 năm chuẩn bị, HĐND tỉnh đã thông qua Nghị quyết về Đề án tinh gọn bộ máy những người hoạt động không chuyên trách cấp xã, thôn, tổ dân phố trên địa bàn tỉnh. Theo Giám đốc Sở Nội Vụ Bắc Kạn Ma Xuân Thu, đây là một Nghị quyết hết sức quan trọng, như một bước ngoặt để thay đổi hệ thống cán bộ không chuyên trách cấp xã, thôn và tổ dân phố.

Việc sắp xếp, bố trí tinh gọn bộ máy những người hoạt động không chuyên trách ở cơ sở với phương châm một người kiêm nhiều chức danh sẽ tiết kiệm được một khoản ngân sách lớn.

Nguồn: baobackan.org.vn

Việc giảm đội ngũ cán bộ không chuyên trách cấp xã, thôn và tổ dân phố vừa có thuận lợi nhưng gặp không ít khó khăn. Đây là vấn đề chế độ chính sách đối với cán bộ, vấn đề bảo đảm hoạt động của bộ máy gần dân, vì dân, phục vụ nhân dân và thực sự hiệu quả. Trước kia, cán bộ không chuyên trách cấp xã của tỉnh Bắc Kạn là 18 định biên nhưng nay thì còn 8 định biên, giảm đi 10 định biên với một xã. Như vậy là khoảng 2.700 cán bộ không chuyên trách cấp xã bây giờ chỉ còn 976 người. Đối với cán bộ thôn gồm 14 chức danh nay còn 3 chức danh. 3 chức danh được hưởng chế độ chính sách trên cơ sở 5 định biên nhưng chỉ có 3 người phụ trách cứng, các chức danh còn lại thì kiêm nhiệm. Các chức danh cứng gồm có: Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn; Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng Ban công tác mặt trận; Công an viên hoặc Ủy viên Ban Bảo vệ dân phố (đối với tổ dân phố). 3 chức danh này có thể kiêm nhiệm không quá 3 chức danh còn lại của các định biên không giao nữa.

Tinh giản cán bộ đi đôi với chế độ, chính sách mới như thế nào? Bắc Kạn đã ban hành Nghị quyết số 13/2018/NQ-HĐND để giải quyết vấn đề này người kiêm nhiệm chức danh, bao quát nhiều công việc, trách nhiệm cao thì hưởng định mưc bao nhiêu. Nếu là Trưởng thôn thì được tính 01 định mức, nếu là Trưởng thôn và Bí thư Chi bộ thì được tính 02 định mức và có thể kiêm chức danh thứ 3 nữa là Chủ tịch Hội Người cao tuổi. Mỗi chức danh kiêm nhiệm được hưởng 60% định mức của từng chức danh được quy định trong Nghị định 92/2009/NĐ-CP về chức danh, số lượng, một số chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức ở cấp xã, phường, thị trấn và những người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã. Như vậy, vừa bảo đảm các công việc lĩnh vực phụ trách ở cấp cơ sở không bỏ trống, buông lỏng, vừa giảm được số người không cần thiết. Tính số lượng người giảm sau khi tinh gọn cấp thôn đã là 12.379 người. Đây là một con số hết sức lớn trong bộ máy chính quyền cơ sở. Điều này đòi hỏi tiến trình xây dựng chính sách phải tính toán thận trọng, đầy đủ, làm tốt công tác tư tưởng cũng như đãi ngộ, vinh danh…

Giám đốc Sở Nội vụ Bắc Kạn Ma Xuân Thu cho biết: Kế hoạch triển khai cụ thể, rõ trách nhiệm từng cơ quan, giải quyết tốt từng đối tượng. Bên cạnh đó, Sở Nội vụ được UBND tỉnh giao trách nhiệm phối hợp với Ban tổ chức Tỉnh ủy, Ban Dân vận, Mặt trận Tổ quốc, Tư pháp, Tài chính hướng dẫn chung: tổ chức như thế nào, cách chi tiền khoán, mỗi tổ chức được khoán bao nhiêu? Ví dụ: Với cấp xã thì cứ 5 hội được khoán 1 triệu/tháng, còn với cấp thôn thì mỗi hội chỉ khoán 150.000/tháng. Đó là việc thực hiện chế độ, xây dựng hướng dẫn.

Chính sách đi trước, sáp nhập theo sau

Với số lượng cán bộ không chuyên trách cấp xã, thôn, tổ dân phố giảm nhiều thì khi tổ chức triển khai việc xử lý số dư thế nào? Đây là vấn đề khó cần có bước mạnh dạn, đột phá, sáng tạo tìm hướng đi phù hợp điều kiện từng nơi. Vì vậy, Bắc Kạn khảo sát xây dựng chính sách, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của cán bộ, nhân dân, phổ biến tinh thần đổi mới của Nghị quyết phải thấu đáo, phải thuyết phục, phải đi trước một bước và có giải pháp phù hợp. Ở Bắc Kạn, cấp chính quyền ghi nhận sự cống hiến của những đối tượng đã có thời gian giữ những chức danh cũng như trách chức của thôn, xã. Thông qua các cấp chính quyền xây dựng huy hiệu “Vì sự phát triển tỉnh Bắc Kạn” trao tặng cán bộ. Với những chức danh có thời gian công tác khoảng 10 năm trở lên, đã 2 lần được UBND tỉnh tặng giấy khen cấp huyện, cấp tỉnh trở lên sẽ được xem xét trao tặng huy hiệu và kèm theo đó là được 0,5 mức lương tối thiểu theo mức lương hiện nay. Như vậy, khi tinh giản, một số sẽ được hưởng theo chế độ này còn một số thì chỉ ghi nhận.

Việc hướng dẫn thực hiện cụ thể đóng vai trò quan trọng đối với cấp cơ sở. Xác định được điều đó, Bắc Kạn hướng dẫn tổ chức đại hội lại bầu Trưởng thôn trên tinh thần xem đồng chí nào là đảng viên kiêm nhiệm được là Bí thư thì bầu vào chức danh Bí thư. Đồng thời, lấy phương châm những người được dân tín nhiệm nhiều nhất sẽ được bầu vào chức vụ, nếu chưa là đảng viên sau đó phát triển đảng, không nhất thiết đảng viên không làm được mà vẫn đưa vào làm lãnh đạo; bảo đảm bộ máy từ cơ sở có được sự tín nhiệm của nhân dân và sự lãnh đạo của Đảng.

Về chức danh kiêm nhiệm cũng vậy, chính sách phải đi trước, Bắc Kạn làm kỹ lưỡng, thận trọng ai sẽ kiêm nghiệm những chức danh gì. Ví dụ: Công an viên sẽ kiêm những chức danh gì sẽ được Sở Nội vụ tư vấn cho các xã, thôn chứ không để họ tự “bươn trải”. Cùng với đó, các vấn đề phụ cấp, khoán kinh phí cũng được hướng dẫn cụ thể cho từng đối tượng. Những hoạt động nào thuộc chuyện khoán, những hoạt động nào được chi, những hoạt động nào không được chi sẽ rõ ràng, mạch lạc.

Tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị ở cấp cơ sở có tác động sâu rộng đến các cấp chính quyền, đến lòng dân, đến tâm tư đội ngũ cán bộ cơ sở đã gắn bó, cống hiến nhiều năm nên việc rà soát kỹ lưỡng, đánh giá tác động và xây dựng chính sách cụ thể, phù hợp phải là công việc hàng đầu. Bên cạnh đó phải biết gạt bỏ những ràng buộc, hệ lụy, lấy đại cục, lấy mục đích phục vụ nhân dân, phát triển kinh tế- xã hội làm trọng thì mới có thể tiến hành thành công. Đó là những bài học từ Bắc Kạn.

Bài bản, cẩn thận, chi tiết

Khi tinh gọn bộ máy ở cấp tỉnh thì không thể làm một cách cơ học, sáp nhập các sở ngành, phòng chuyên môn cũng không phải vậy. Đây là cách nghĩ, cách làm từ thực tiễn từng địa phương. Mạnh dạn, quyết liệt, bám sát Nghị quyết Trung ương, Nghị quyết của Quốc hội nhưng không trì trệ, làm qua loa, ngại động chạm quyền lợi. Bắc Kạn nghiên cứu kỹ những sở ngành nào tương đồng về chức năng, nhiệm vụ thì xem xét sáp nhập, không phải sáp nhập để hoàn thành bộ máy nhưng biên chế không giảm. Khi sáp nhập bộ máy xong phải đi đôi xây dựng lại vị trí việc làm cho phù hợp.

Việc thực hiện Nghị quyết của HĐND Bắc Kạn về Đề án tinh gọn bộ máy những người hoạt động không chuyên trách cấp xã, thôn, tổ dân phố cũng như vậy, không thể làm một cách cơ học. Trước hết là vấn đề cán bộ không chuyên trách trước kia đông nhưng bây giờ giảm đi thì rõ ràng phải là cả một vấn đề về tổ chức giải quyết người đi, người ở như thế nào. Theo Giám đốc Sở Nội vụ Bắc Kạn Ma Xuân Thu, phải lựa chọn làm sao để 3 chức danh cứng về chính quyền, về đảng phải chọn được những người năng động, nhiệt tình và tâm huyết là nhân tố quyết định. Và Bắc Kạn làm hết sức bài bản, cẩn thận, chi tiết ở từng cơ sở.

Việc tinh giảm, gọn  bộ máy thì đồng thời cũng phải tinh gọn lại vị trí việc làm để có hiệu lực, hiệu quả. Đây  vừa là vấn đề khoa học về tổ chức, về sử dụng con người, vừa là vấn đề khó giải quyết ngay và tưởng như mâu thuẫn khi con người giảm, bộ máy gọn mà hiệu lực, hiệu quả lại phải cao hơn. Nếu làm bộ máy theo cơ học nhưng biên chế không giảm thì cũng không đạt được mục đích, yêu cầu đề ra. Nhưng cũng không thể lấy con số giảm làm thành tích, kết quả. Điều cốt lõi vẫn là hiệu quả, hiệu lực của bộ máy chính quyền phục vụ nhân dân và thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội ở địa phương.

Bản Pác Ngòi - biểu tượng văn hóa của núi rừng Bắc Kạn. (Ảnh nguồn: ITN)

Tôn trọng lịch sử và ý nguyện của người dân

Khi triển khai đề án tổng thể sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, xã từ nay tới năm 2021 tại tỉnh Bắc Kạn thì yêu cầu đầu tiên là phải tôn trọng lịch sử và ý nguyện của người dân. Đây là vấn đề mới đặt ra từ thực tiễn khi sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, thôn ở Bắc Kạn. Điều này được nghiên cứu, bổ sung, xin ý kiến các cấp để thực hiện thống nhất về những điểm đặc thù phát sinh. Không chỉ sắp xếp theo tiêu chí diện tích và dân số mà bỏ qua đặc thù văn hóa, lịch sử. Không thể sáp nhập các xã, thôn một cách cơ học như vậy sẽ vương mắc trong thực thi.

Đi từ thực tế cụ thể của địa phương, ông Ma Xuân Thu cho biết: thôn bản người Mông, người Dao và người Kinh thì hai dân tộc người Kinh với Dao sáp nhập thuận lợi, nhưng với người Mông thì họ có nét đặc thù là muốn sống độc lập. Mặt khác đặc thù về văn hóa, đặc biệt là về tôn giáo thì không bắt buộc phải sáp nhập cơ học. Nhưng với những thôn có đủ diện tích hoặc dân số đạt nhưng mà sáp nhập tạo thuận lợi cho phát triển và nhân dân đồng tình  thì Sở Nội vụ vẫn trình HĐND tỉnh để sáp nhập. Như thế vừa bảo đảm các yếu tố văn hóa, truyền thống và những nét dân tộc, vừa phù hợp với quy định hiện hành.

Hiện, Bắc Kạn đã rà soát khoảng 23 xã, thị trấn không đủ diện tích hoặc không đủ dân số. Ở Bắc Kạn chủ yếu là không đủ dân số, còn diện tích thì không thiếu nhiều. Khi sáp nhập 1 xã hoặc 3 xã làm một có rất nhiều bất cập. Thứ nhất, khi sáp nhập 3 xã làm một thì 2 trụ sở còn lại sẽ dư thừa, trong khi đó trụ sở mới thành lập ở 1 xã thì lại thiếu phòng làm việc. Thứ hai, đội ngũ cán bộ nếu dồn 3 xã sẽ chỉ còn 1 chủ tịch UBND, 1 chủ tịch HĐND, 1 chủ tịch Mặt trận Tổ quốc… Rõ ràng sẽ dư thừa các cán bộ lãnh đạo, cán bộ chuyên môn. Mục đích của sáp nhập là vừa tinh gọn được bộ máy nhưng phải phục vụ được dân doanh. Nếu bộ máy khi sáp nhập mà phục vụ dân doanh không tốt thì có nhất thiết phải sáp nhập không? Chỉ khi nào người dân đồng tình từ 51% trở lên Bắc Kạn mới thực hiện. “Trụ sở ngày xưa rất gần, giải quyết hồ sơ rất nhanh, hộ khẩu, hộ tịch, đăng ký khai sinh, khai tử chỉ trong 30 phút – 1 giờ đổ lại, bây giờ lên đến 3-4 giờ đồng hồ chẳng hạn thì người dân không ủng hộ. Mà người dân không ủng hộ thì mình cũng chẳng dại gì ép một cách cơ học để sáp nhập.”- Giám đốc Sở Nội vụ Bắc Kạn Ma Xuân Thu nói.

Sự đồng thuận của người dân sẽ là yếu tố quyết định sự thành công của việc tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả ở Bắc Kạn. Đó là nguyên tắc trong vận hành, triển khai Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, HĐND tỉnh thể hiện sự tôn trọng ý nguyện của người dân, lấy dân làm gốc, làm mục tiêu phục vụ. Đây là cách làm bám sát thực tiễn ở Bắc Kạn.