Thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5, thứ 6 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị đã chỉ đạo việc “Thực hiện thí điểm chủ trương bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch uỷ ban nhân dân (UBND) ở cấp xã và địa phương không tổ chức hội đồng nhân dân (HĐND)”. Nhân dịp này, phóng viên Tạp chí Xây dựng Đảng có cuộc trao đổi với đồng chí Trần Lưu Hải, Uỷ viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tổ chức Trung ương về một số vấn đề liên quan đến nội dung trên.

Xin đồng chí cho biết một số nét khái quát về việc thực hiện chủ trương này ở các địa phương như thế nào?

Đồng chí Trần Lưu Hải: Ngày 24-2-2009, Bộ Chính trị có Thông báo số 223-TB/TW về việc “Thực hiện thí điểm chủ trương đồng chí bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND ở cấp xã và địa phương không tổ chức HĐND”. Đây là một vấn đề mới, chưa quy định trong Điều lệ Đảng, Luật Tổ chức HĐND và UBND, nên  phải thực hiện thí điểm để rút kinh nghiệm, nếu phù hợp thì nhân ra diện rộng. Thực hiện thí điểm chủ trương bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND ở cấp xã và địa phương không tổ chức HĐND là nhằm tiếp tục nghiên cứu, xây dựng mô hình để đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, tạo sự đồng bộ, thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành các mặt công tác của địa phương, góp phần nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, đề cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu.

Theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, việc thực hiện thí điểm chủ trương bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND được tiến hành tại 20-30% số huyện, quận, phường thí điểm không tổ chức HĐND và thực hiện sau khi kết thúc hoạt động nhiệm kỳ 2004-2009 của HĐND vào ngày 25-4-2009. Đối với các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thì mỗi tỉnh, thành phố sẽ chọn, chỉ đạo thực hiện thí điểm 2-3% số xã, thị trấn ở địa phương mình và thực hiện trong năm 2009. Thực hiện sự chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Tổ chức Trung ương đã có Hướng dẫn số 25-HD/BTCTW ngày 06-3-2009 nêu cụ thể việc thực hiện chủ trương này.

Theo đồng chí, cần phải chú ý vấn đề gì khi lựa chọn các đơn vị thực hiện thí điểm chủ trương này?

Đồng chí Trần Lưu Hải: Những huyện, quận, phường thực hiện thí điểm chủ trương không tổ chức HĐND thì Quốc hội và Chính phủ đã có quyết định cụ thể. Đối với các xã, thị trấn (những nơi có tổ chức HĐND) khi lựa chọn cần chú ý một số nội dung sau: Chọn làm thí điểm những địa phương tình hình kinh tế-xã hội phát triển tương đối ổn định; nội bộ đoàn kết, thống nhất và đã thực hiện tốt việc đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ; đại diện cho các vùng, miền có điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau. Để đồng chí bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND hoàn thành tốt nhiệm vụ của cả hai chức danh, cần cơ cấu đồng chí phó bí thư thường trực cấp uỷ kiêm chủ tịch HĐND và có kinh nghiệm về công tác xây dựng đảng và công tác quản lý nhà nước để có khả năng điều hành công việc chung khi đồng chí bí thư đồng thời là chủ tịch UBND đi vắng. Ngoài ra, cần chú ý lựa chọn những đơn vị mà sau khi thực hiện thí điểm “nhất thể hoá” cán bộ, đồng chí bí thư hoặc chủ tịch UBND không tiếp tục đảm nhiệm chức vụ cũ có đủ điều kiện để bố trí công tác khác phù hợp.

Để thực hiện tốt chủ trương này thì những nơi thí điểm cần phải quan tâm chỉ đạo những vấn đề gì?

Đồng chí Trần Lưu Hải: Các cấp uỷ đảng, nhất là ở những địa phương thực hiện thí điểm cần tổ chức nghiên cứu, quán triệt kỹ chủ trương này của Trung ương và sự chỉ đạo, hướng dẫn của cấp uỷ cấp trên, tạo sự thống nhất nhận thức trong cán bộ, đảng viên và nhân dân địa phương về mục đích, yêu cầu, nội dung và phương pháp tiến hành. Cần coi trọng chỉ đạo thực hiện thí điểm ở cả cấp huyện và cấp cơ sở; cả nơi không tổ chức HĐND (huyện, quận, phường) và nơi có HĐND (xã, thị trấn) để qua đó có cơ sở đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm chỉ đạo chung, giúp cho việc đề xuất những chủ trương, giải pháp tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong thời gian tới. Các cấp uỷ cấp trên cần tăng cường công tác chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, kịp thời uốn nắn những sai sót, lệch lạc (nếu có) trong quá trình thực hiện ở cấp dưới; sau khi thực hiện thí điểm cần kịp thời sơ kết, rút kinh nghiệm báo cáo về cấp uỷ cấp trên theo quy định.

Những tiêu chuẩn nào đồng chí bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND cần phải có?

Đồng chí Trần Lưu Hải: Đồng chí bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND phải bảo đảm tiêu chuẩn cán bộ theo Nghị quyết Trung ương 3 (khoá VIII) và đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cụ thể của từng chức danh cán bộ. Cụ thể là: Có phẩm chất chính trị và đạo đức tốt; có năng lực và kinh nghiệm về công tác đảng, công tác chính quyền; ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần trách nhiệm và tính đảng cao; tác phong làm việc dân chủ, sâu sát, nói đi đôi với làm; có sức khỏe và uy tín trong cán bộ, đảng viên và nhân dân địa phương, nói chung phải có trình độ đại học về chuyên môn, nghiệp vụ và lý luận chính trị cao cấp trở lên (đối với huyện, quận); có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và lý luận chính trị từ trung cấp trở lên (đối với xã, phường, thị trấn). Đã đảm nhiệm (hoặc được quy hoạch) một trong các chức vụ lãnh đạo, quản lý ở huyện, quận hoặc xã, phường, thị trấn tương ứng với chức vụ đảm nhiệm; hoặc những đồng chí có trình độ, kiến thức và năng lực để hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Ngoài ra, đồng chí được giao nhiệm vụ bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND phải còn đủ tuổi theo quy định để tiếp tục tham gia cấp uỷ nhiệm kỳ 2010-2015.

Việc chuẩn bị nhân sự bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND phải tiến hành như thế nào?

Đồng chí Trần Lưu Hải: Một trong những nội dung rất quan trọng khi thực hiện thí điểm chủ trương này là công tác nhân sự. Vì vậy, việc chuẩn bị nhân sự phải tiến hành chu đáo, thận trọng, bảo đảm dân chủ, khách quan và thực hiện theo đúng quy trình hướng dẫn của cấp uỷ cấp trên. Nhân sự bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND ở cấp nào do cấp uỷ cấp đó chuẩn bị và đề nghị cấp uỷ cấp trên trực tiếp xem xét, quyết định theo quy định phân cấp quản lý cán bộ. Việc kiện toàn chức danh bí thư cấp uỷ (bầu cử hoặc cấp uỷ cấp trên chỉ định) tiến hành trước theo quy định của Điều lệ Đảng và Quy chế bầu cử trong Đảng; việc kiện toàn chức danh chủ tịch UBND tiến hành sau theo quy định của pháp luật hiện hành. Đối với nơi không tổ chức HĐND (huyện, quận, phường) thì chức danh chủ tịch UBND do chủ tịch UBND cấp trên trực tiếp bổ nhiệm. Đối với những nơi có HĐND (xã, thị trấn) thì quá trình chuẩn bị nhân sự bí thư cấp uỷ, cấp uỷ cần tổ chức hội nghị tham khảo ý kiến của đại biểu HĐND và đại diện các tổ chức chính trị-xã hội ở cơ sở. Sau khi kiện toàn chức danh bí thư, chủ tịch HĐND giới thiệu đồng chí bí thư cấp uỷ để HĐND bầu giữ chức chủ tịch UBND. Nếu đồng chí bí thư cấp uỷ đang kiêm chức chủ tịch HĐND thì phải có đơn xin rút chức chủ tịch HĐND để HĐND cho đồng chí bí thư rút chức chủ tịch HĐND, sau đó cấp uỷ giới thiệu đồng chí phó bí thư với HĐND để bầu giữ chức chủ tịch HĐND.

Theo đồng chí, khi thực hiện “nhất thể hoá” hai chức danh bí thư cấp ủy và chủ tịch UBND, sẽ có những khó khăn, hạn chế gì và làm thế nào để khắc phục?

Đồng chí Trần Lưu Hải: Khi thực hiện chủ trương bí thư cấp uỷ đồng thời là chủ tịch UBND tuy có nhiều ưu điểm, nhưng cũng có một số mặt hạn chế là: Rất khó xác định và phân định được ranh giới lúc nào thì thực hiện nhiệm vụ của bí thư cấp uỷ, lúc nào thì thực hiện nhiệm vụ của chủ tịch UBND; đồng chí bí thư đồng thời là chủ tịch sẽ mất nhiều thời gian đi họp hoặc xử lý những công việc cụ thể của UBND, ít có thời gian để tập trung lãnh đạo, chỉ đạo những mặt công tác trọng tâm của đảng bộ và khi quyền lực được tập trung vào một người, nếu không có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ thì dễ xuất hiện và xảy ra hiện tượng gia trưởng, độc đoán, chuyên quyền, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ của Đảng...

Vì vậy, sau khi kiện toàn chức danh bí thư cấp ủy đồng thời là chủ tịch UBND ở cấp nào thì cấp uỷ, HĐND (nếu có), UBND ở cấp đó phải xây dựng, bổ sung, hoàn thiện quy chế làm việc. Quy chế làm việc của mỗi tổ chức phải xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, các mối quan hệ công tác của cá nhân người đứng đầu với cấp uỷ, HĐND (nơi có HĐND) và UBND. Cụ thể là mối quan hệ giữa bí thư với ban thường vụ và với cấp uỷ; giữa chủ tịch UBND với HĐND (nơi có HĐND) và UBND. Đồng thời, cấp uỷ, HĐND, UBND phải thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy chế làm việc; cấp ủy, HĐND và UBND cấp trên tăng cường kiểm tra, giám sát việc tổ chức thực hiện của cấp dưới, kịp thời khắc phục những biểu hiện tiêu cực, gia trưởng, độc đoán, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt động của Đảng.

Xin chân thành cảm ơn Đồng chí!

                                    Quốc Khánh thực hiện