Trải qua chặng đường nửa thế kỷ xây dựng, trưởng thành, các thế hệ cán bộ, đảng viên, nhân viên của Ban Cán sự Đảng ngoài nước trước đây, Đảng ủy Ngoài nước ngày nay - những người cống hiến lòng nhiệt huyết, niềm say mê, tinh thần trách nhiệm và gắn bó với công tác đảng ngoài nước, đã xứng đáng với 8 chữ trong Bức trướng của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tặng cho Đảng uỷ Ngoài nước nhân kỷ niệm 50 năm Ngày truyền thống: “Trung thành - Đoàn kết - Đổi mới - Hiệu quả”.
Nhận thức được tầm quan trọng của công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, trong lúc đất nước vừa kháng chiến, vừa kiến quốc, Đảng và Nhà nước ta đã cử cán bộ, đảng viên, thanh niên, sinh viên ra nước ngoài học tập và công tác. Từ những năm 1960, nhiều cán bộ, học sinh được Đảng, Nhà nước ta cử đi học tập, nghiên cứu ở Liên Xô, Trung Quốc và các nước XHCN.
Ngày 31-3-1961, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Nghị quyết số 16-NQ/TW “Về tổ chức đảng ngoài nước”, quyết định thành lập ở mỗi nước một đảng bộ chung nằm trong cơ quan đại diện cho tất cả các cơ sở Đảng của ta ở nước đó và ở trong nước thành lập cơ quan giúp Trung ương chỉ đạo, quản lý các đảng bộ ở ngoài nước, gọi là Ban cán sự Đảng ngoài nước. Kể từ đó, hệ thống tổ chức đảng ở ngoài nước được xây dựng và phát triển hoàn chỉnh, làm tốt hơn vai trò hạt nhân lãnh đạo các tổ chức của ta ở ngoài nước. Ngày 31-3 hằng năm đã trở thành Ngày truyền thống của những người làm công tác đảng ngoài nước.
Để công tác lãnh đạo, chỉ đạo đáp ứng yêu cầu trước những biến động nhanh của tình hình khu vực và quốc tế, ngày 15-6-1981 Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết 38-NQ/TW về tổ chức đảng ngoài nước. Khi xảy ra những diễn biến phức tạp ở các nước XHCN Đông Âu và Liên Xô, Bộ Chính trị và Trung ương Đảng đã kịp thời ra Chỉ thị 04-CT/TW đổi mới và tăng cường công tác đảng ở ngoài nước. Công tác đảng ở ngoài nước tiếp tục được củng cố và phát triển, làm tốt vai trò lãnh đạo đối với các tổ chức và cơ quan đại diện của ta.
Những năm gần đây, Đảng uỷ Ngoài nước đã chủ động phối hợp với các ban, bộ, ngành của Trung ương và các tỉnh, thành phố tăng cường công tác chỉ đạo, quản lý và triển khai nhiều hoạt động và đạt những kết quả tích cực.
Các cấp uỷ đảng luôn quan tâm làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, mà thành công lớn nhất là góp phần làm cho cán bộ, đảng viên và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài nâng cao nhận thức về đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước; kịp thời phát hiện và kiên quyết đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc, phản động nhằm chống phá cách mạng nước ta. Thông qua công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nhiều đảng viên đã nêu cao tinh thần trách nhiệm, khắc phục khó khăn, gương mẫu trong công tác, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị được giao.
Các cấp uỷ đảng đã tích cực phối hợp với các cơ quan đại diện của ta làm tốt công tác tham mưu cho Đảng và Nhà nước trong lãnh đạo, chỉ đạo nhằm tăng cường mối quan hệ giữa Việt Nam với các nước,̀ các tổ chức quốc tế, đẩy nhanh quá trình hội nhập quốc tế; giới thiệu, quảng bá văn hóa dân tộc với bạn bè năm châu; chăm lo, bảo vệ lợi ích chính đáng của cộng đồng người Việt tại các nước trên thế giới.
Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” do Bộ Chính trị phát động đã được các cấp uỷ đảng và cơ quan đại diện Việt Nam ở các nước triển khai nhiều hoạt động phù hợp với đặc điểm ở ngoài nước, thu hút đông đảo cán bộ, đảng viên và quần chúng tham gia. Nổi bật là Hội thi kể chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; Cuộc vận động sáng tác, quảng bá các tác phẩm văn học, nghệ thuật; sưu tầm tư liệu, hiện vật về Chủ tịch Hồ Chí Minh ở ngoài nước; phát hiện, lựa chọn, biểu dương và nhân rộng nhiều tập thể, cá nhân có thành tích trong Cuộc vận động này.
Với khoảng 4 triệu đồng bào hiện đang định cư ở nước ngoài, công tác vận động quần chúng luôn được các cấp uỷ đảng quan tâm. Thông qua xây dựng khối đoàn kết cộng đồng để tập hợp, giúp đỡ, chia sẻ với bà con ổn định đời sống, làm ăn và hòa nhập với nước sở tại. Hầu hết các nước đã thành lập Hội người Việt Nam, Hội Doanh nghiệp Việt nam, Hội Phụ nữ và các hội, đoàn thể nghề nghiệp khác. Để đoàn kết, tập hợp thanh niên, lưu học sinh, tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam, Hội Sinh viên Việt Nam đã có nhiều hình thức hoạt động phong phú, sinh động, góp phần giáo dục, động viên thanh, thiếu niên thế hệ thứ 2, thứ 3 - những người sinh ra và lớn lên ở nước sở tại. Nhờ đó, cộng đồng người Việt ở ngoài nước luôn hướng về Tổ quốc với nhiều việc làm thiết thực như tham gia các hoạt động đầu tư phát triển kinh tế, xã hội, văn hoá, giáo dục, khoa học công nghệ, nhân đạo - từ thiện…
50 năm qua, Ban Cán sự Đảng ngoài nước trước đây và Đảng ủy Ngoài nước ngày nay đã có một số thành tích nổi bật là:
Trong bất kỳ điều kiện, hoàn cảnh nào vẫn giữ vững được vai trò lãnh đạo của Đảng đối với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của các đảng bộ, chi bộ ở ngoài nước. Đến nay, công tác đảng và công tác lãnh đạo quần chúng ở ngoài nước đi vào ổn định và không ngừng phát triển, vượt qua khó khăn, phức tạp của tình hình quốc tế. Đội ngũ cán bộ làm công tác đảng ngoài nước kịp thời tham mưu cho Trung ương ban hành các nghị quyết, chỉ thị để chỉ đạo công tác xây dựng đảng và công tác quần chúng ở ngoài nước trong từng thời kỳ.
Trước tình hình thế giới tiếp tục có những diễn biến hết sức phức tạp, các thế lực thù địch tăng cường chống phá ta trên nhiều mặt, đặc biệt là lĩnh vực chính trị, tư tưởng, các đảng bộ ở ngoài nước đã quán triệt sâu sắc và thực hiện hiệu quả đường lối, chủ trương, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước.
Hoạt động công tác đảng trong điều kiện xa đất nước, nguồn tài liệu hạn chế…, nhưng với tinh thần tích cực, chủ động các đảng bộ, chi bộ ngoài nước đã lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, thông tin, tuyên truyền được đổi mới về nội dung và hình thức, góp phần ổn định tình hình tư tưởng của cán bộ, đảng viên và quần chúng; cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài luôn hướng về Tổ quốc, giữ vững niềm tin vào đường lối của Đảng và sự nghiệp cách mạng của dân tộc.
Với thành tích đó, nhân kỷ niệm 45 năm ngày truyền thống (31-3-1961 - 31-3-2006), Đảng và Nhà nước đã tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh cao quý cho Ban Cán sự Đảng ngoài nước.
Những tháng đầu năm 2011, cuộc khủng hoảng chính trị tại một số nước Trung Đông và Bắc Phi, trận động đất và sóng thần tại Nhật Bản, nhiều cán bộ, đảng viên của ta tại cơ quan đại diện đã dũng cảm, không ngại hy sinh, kiên trì, mưu trí bảo vệ Đại sứ quán, giữ mạch máu thông tin với Tổ quốc. Có đồng chí đã nén đau thương của tình mẫu tử để cùng với các tổ chức quốc tế, đoàn công tác trong nước giải quyết thủ tục, tổ chức cuộc sơ tán lớn nhất trong lịch sử nước ta, đưa hơn 1 vạn lao động Việt Nam tại Li-bi về nước an toàn. Nhiều đồng chí đến những nơi khó khăn, nguy hiểm để động viên cộng đồng người Việt đoàn kết, chia sẻ trước thiên tai... Những hình ảnh và việc làm đó đã chứng minh, ở đâu có cán bộ, đảng viên và cộng đồng người Việt ta sinh sống, ở đó rất cần việc tiến hành công tác đảng, công tác chính trị và lãnh đạo công tác cộng đồng.
Bên cạnh thành tích đã đạt được, công tác đảng ngoài nước còn những hạn chế và những việc chưa làm được, đó là: Với khoảng 4 triệu người Việt Nam sinh sống trên khắp thế giới, số lượng cán bộ, đảng viên, lưu học sinh, lao động xuất khẩu, quần chúng đông, đang đặt ra cho những người làm công tác đảng ngoài nước những yêu cầu mới trong việc quản lý các tổ chức đảng, đảng viên và lãnh đạo công tác quần chúng. Những diễn biến nhanh chóng, phức tạp của tình hình thế giới; sự tấn công tinh vi, thâm độc của các thế lực thù địch trên các lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, chính trị, kinh tế và thách thức của quá trình hội nhập quốc tế… đã tác động nhiều đến công tác đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên ở ngoài nước. Việc cung cấp thông tin, tài liệu có lúc chưa kịp thời; thiếu chủ động trong việc định hướng, tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và quần chúng; công tác nắm tình hình tư tưởng và dư luận xã hội trong cán bộ, đảng viên và quần chúng còn hạn chế; công tác xây dựng đoàn, hội trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài chưa đạt được sự đồng thuận, đoàn kết cao, người đứng đầu chưa đủ uy tín, thiếu nguồn lực hoạt động...
Những vấn đề đó đang đặt ra đối với Đảng ủy Ngoài nước là phải nghiên cứu, đổi mới mô hình tổ chức sao cho phù hợp với sự phát triển nhanh chóng về tổ chức đảng, tổ chức quần chúng ở ngoài nước; có phương thức công tác phù hợp với nguyên tắc chỉ đạo của Đảng và thực tiễn nước sở tại; xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách, kiêm nhiệm công tác đảng, công tác quần chúng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao. Đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo phù hợp với điều kiện công tác, học tập, lao động, sinh sống của đảng viên, quần chúng ở ngoài nước; coi trọng đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, công tác quản lý tổ chức đảng, đảng viên phù hợp với xu hướng vận động của quốc tế và thời đại; nâng cao khả năng và bản lĩnh đấu tranh với những quan điểm sai trái của các thế lực thù địch.
Thời gian tới, đề nghị Trung ương cần nghiên cứu, rà soát các nghị quyết, chỉ thị, quy định, quyết định từ trước tới nay để kế thừa và phát triển, bổ sung các nội dung mới đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ của công tác đảng ngoài nước trong tình hình mới.
Kỷ niệm 50 năm Ngày truyền thống, mỗi cán bộ, đảng viên làm công tác đảng ngoài nước nhận thức sâu sắc tình hình và nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn hiện nay; quán triệt và thực hiện có hiệu quả đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước, xây dựng tình đoàn kết hữu nghị và sự hợp tác giữa Việt Nam với các nước ngày càng được củng cố và tăng cường; đóng góp thiết thực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Trương Mạnh Sơn
Bí thư Đảng uỷ Ngoài nước