Nhận thức sâu sắc vấn đề phát huy dân chủ, trong những năm qua, Đảng bộ tỉnh Phú Thọ quan tâm đẩy mạnh việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở gắn với việc xây dựng đội ngũ cán bộ, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, then chốt của công tác xây dựng đảng, là giải pháp hàng đầu trong thực hiện chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH đất nước, là việc làm thiết thực, cụ thể hoá phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân giám sát”. Vì vậy, ngay sau khi Bộ Chính trị (khóa VIII) ban hành Chỉ thị số 30 về xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, Đảng bộ Phú Thọ đã được Trung ương chọn làm điểm để triển khai thực hiện, được nhân dân đồng tình, hưởng ứng. Qua tổng kết 10 năm thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, Đảng bộ Phú Thọ rút ra được nhiều bài  bài học kinh nghiệm, đặc biệt là bài học phát huy dân chủ trong đánh giá, quy hoạch, bố trí, sắp xếp cán bộ, xây dựng tiêu chuẩn và thực hiện chuẩn hoá đội ngũ cán bộ. 

Dân chủ trong đánh giá cán bộ.

Đây là khâu đầu tiên, quan trọng, là việc làm khó, nhạy cảm, có ảnh hưởng chi phối đến toàn bộ các khâu, quy trình của công tác cán bộ. Đánh giá cán bộ đúng là điều kiện tiên quyết để quy hoạch đúng và có chất lượng, tạo điều kiện cho cán bộ phát huy năng lực, sở trường, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Đánh giá cán bộ không đúng, không những bố trí, sử dụng cán bộ sai, làm mai một động lực phát triển, mà có khi còn làm thui chột tài năng, vàng thau lẫn lộn, xói mòn niềm tin của đảng viên, quần chúng đối với cơ quan lãnh đạo, tác động tiêu cực đến việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị. Các cấp uỷ đảng ở Phú Thọ đã chú trọng mở rộng dân chủ trong Đảng và nhân dân để đánh giá cán bộ. Tỉnh uỷ Phú Thọ sớm cụ thể hoá Quy chế của Bộ Chính trị bằng việc ban hành Quyết định 436-QĐ/TU “Về Quy chế đánh giá, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử, miễn nhiệm, điều động và luân chuyển cán bộ” tạo cơ sở pháp lý, thống nhất nhận thức và thực hiện trong toàn Đảng bộ. Quy chế xác định rõ trách nhiệm của cấp uỷ, thủ trưởng cơ quan và cá nhân mỗi cán bộ được nhận xét, đánh giá; xây dựng chuẩn mực đạo đức của người cán bộ, công chức theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Coi trọng việc dựa vào tập thể và quần chúng nhân dân để đánh giá cán bộ, lấy việc sâu sát cơ sở, gần gũi nhân dân, tôn trọng và lắng nghe ý kiến của nhân dân là một nội dung quan trọng đánh giá cán bộ. Tỉnh uỷ Phú Thọ chỉ đạo lấy ý kiến rộng rãi trong tổ chức đảng, đoàn thể, cơ quan đơn vị và cán bộ, công chức đối với cán bộ chủ chốt, dự nguồn; duy trì nền nếp việc lấy ý kiến nhận xét nơi cán bộ cư trú định kỳ hằng năm; thực hiện công khai việc thảo luận, dự kiến nhận xét, đánh giá đối với cán bộ; thông báo cho cấp uỷ, lãnh đạo đơn vị và cán bộ được đánh giá biết và lưu hồ sơ cán bộ theo phân cấp quản lý. Qua đó, đã thực hiện phân loại cán bộ theo các mức: hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, hoàn thành nhiệm vụ, có hoặc không có triển vọng phát triển, cần giữ nguyên vị trí công tác hoặc cần bố trí, sắp xếp lại. Đặc biệt, trong thực hiện Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, Phú Thọ đã công khai, dân chủ, trong việc lấy ý kiến quần chúng góp ý cho cán bộ, đảng viên. Kết quả tổ chức góp ý, phê bình cán bộ, đảng viên bằng phiếu đã thể hiện sự sáng tạo của tỉnh và có tác dụng khá rõ nét trong việc nâng cao chất lượng đánh giá cán bộ, tăng cường giáo dục, nhắc nhở, phòng ngừa sai phạm, nhất là đối với các đồng chí có cương vị lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị các cấp. Hằng năm, Đảng bộ Phú Thọ xây dựng và thực hiện có nền nếp việc tự đánh giá kết quả thực hiện tiêu chuẩn đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, trên cơ sở tự kiểm điểm, có sự tham gia ý kiến của cán bộ, đảng viên nơi công tác, chi bộ khu dân cư nơi cư trú.  

Việc phát huy dân chủ trong đánh giá cán bộ ở Phú Thọ đã tạo cơ sở quan trọng để tiến hành các khâu trong công tác cán bộ, góp phần nâng cao chất lượng, trách nhiệm đối với công việc, đổi mới phong cách phục vụ nhân dân của đội ngũ cán bộ.

Dân chủ, công khai trong quy hoạch cán bộ.

Phát huy kết quả dân chủ trong đánh giá cán bộ để xây dựng quy hoạch cán bộ ở cả 3 cấp theo phương châm: Quy hoạch cấp dưới làm căn cứ, cơ sở cho quy hoạch cấp trên, quy hoạch cấp trên là kết quả, động lực thúc đẩy và tạo điều kiện thực hiện quy hoạch cấp dưới, đảm bảo yêu cầu “mở” và “động”, coi việc chuẩn hoá đội ngũ cán bộ làm tiền đề, thước đo để xây dựng quy hoạch. Phú Thọ bảo đảm sự liên thông quy hoạch của khóa trước với khóa sau; quy hoạch ngành với quy hoạch từng địa phương, khắc phục tình trạng khép kín trong quy hoạch; mở rộng dân chủ trong việc giới thiệu nguồn từ cơ sở, thực hiện đúng quy trình, có sự tham gia bàn bạc, giới thiệu, đề cử. Kịp thời điều chỉnh, bổ sung quy hoạch theo từng năm và từng giai đoạn, đảm bảo số dư cần thiết về cán bộ dự nguồn cho mỗi chức danh. Chú trọng quy hoạch những cán bộ xuất thân từ công nhân, con em nông dân, gia đình có công với cách mạng, cán bộ dân tộc thiểu số, cán bộ nữ và những học sinh, sinh viên  giỏi, có phẩm chất đạo đức tốt. Quy hoạch đã tạo môi trường bình đẳng cho cán bộ rèn luyện, phấn đấu và trưởng thành. Qua đó, lựa chọn được những cán bộ có đức, có tài để đưa vào nguồn kế cận, xây dựng đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên” đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ mới.

                                 Tỉnh thực hiện công khai quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý, phát huy dân chủ, lấy ý kiến của nhân dân đóng góp vào quy hoạch. Lấy quy hoạch làm căn cứ, đồng thời, dựa trên kết quả thực hiện nhiệm vụ, chức trách được giao để chuẩn bị một số phương án sắp xếp, bố trí cán bộ đưa ra bàn bạc, thảo luận dân chủ, công khai trong cấp uỷ nhằm chọn và quyết định phương án tốt nhất. Trước đây khi triển khai thực hiện, không ít cán bộ lãnh đạo và đảng viên cho rằng việc quy hoạch cán bộ là quyền của người đứng đầu cơ quan cấp uỷ và cơ quan tổ chức cán bộ. Nếu công khai danh sách quy hoạch thì cán bộ sẽ bị “lộ”, dẫn đến dễ bị tác động tiêu cực làm “chệch nguồn”. Thực tế Phú Thọ cho thấy, việc công khai quy hoạch là đúng đắn, có nhiều ưu điểm, bởi nó động viên tinh thần và tạo động lực, cơ sở có tính pháp lý để cán bộ, công chức phấn đấu rèn luyện và trưởng thành. Đồng thời tạo điều kiện để đảng viên và nhân dân tham gia theo dõi, giám sát kết quả phấn đấu rèn luyện của cán bộ, đóng góp vào việc điều chỉnh, bổ sung quy hoạch theo định kỳ, ngăn ngừa những sai phạm, tiêu cực trong công tác cán bộ.

Với quy trình đúng, dân chủ công khai, Phú Thọ đã xây dựng, thực hiện đồng bộ, có chất lượng việc xây dựng quy hoạch cán bộ ở tất cả các cấp, các ngành và 277 xã, phường, thị trấn của tỉnh. Tỉnh uỷ dân chủ, bàn bạc, quyết định quy hoạch cán bộ chủ chốt cấp tỉnh. Thường trực Tỉnh uỷ trực tiếp duyệt quy hoạch tất cả các huyện, thành, thị và các sở, ban, ngành. Thường trực cấp uỷ huyện, thành, thị trực tiếp duyệt quy hoạch của các xã, phường, thị trấn. Ban Tổ chức Tỉnh uỷ đã phối hợp với huyện, thành, thị, Uỷ ban Kiểm tra Tỉnh uỷ hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy trình, cách thức tiến hành xây dựng quy hoạch cán bộ của cơ sở.

Dân chủ trong tuyển chọn, sắp xếp, bố trí, luân chuyển cán bộ.  

Tỉnh uỷ chỉ đạo ban hành đồng bộ quy chế thi tuyển, xét tuyển cán bộ công chức, chính sách thu hút nhân tài và sinh viên tốt nghiệp chính quy loại giỏi, người có trình độ thạc sỹ, tiến sỹ về công tác tại tỉnh. Thực hiện chuẩn hoá chuyên môn đầu vào khi tuyển dụng cán bộ, công khai hoá trong tuyển chọn, thi tuyển cán bộ đối với từng chức danh, lĩnh vực chuyên môn. Tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ có triển vọng đi học, nâng cao trình độ kiến thức. 

Để thực hiện việc sắp xếp, bố trí và luân chuyển cán bộ, Tỉnh uỷ thực hiện dân chủ trong rà soát, đánh giá đội ngũ cán bộ hiện có, trong lựa chọn cán bộ bổ sung nguồn quy hoạch, trong xem xét đánh giá trình độ, năng lực, sở trường của mỗi cán bộ và yêu cầu cán bộ của từng ngành, từng địa phương để xác định nơi luân chuyển, sắp xếp, bố trí công tác cho phù hợp. Đồng thời, dân chủ trong bàn bạc, thảo luận, xem xét nguyện vọng của cán bộ trước khi luân chuyển và ý kiến nơi cán bộ đi và đến. Phát huy dân chủ trong việc luân chuyển, bố trí cán bộ góp phần nâng cao chất lượng, tạo sự đồng đều trong đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở các cấp, các ngành.

Dân chủ trong xây dựng tiêu chuẩn và thực hiện chuẩn hoá đội ngũ cán bộ.

Tỉnh ủy Phú Thọ sớm ban hành tiêu chuẩn cán bộ ở cả 3 cấp, đảm bảo cán bộ cấp xã có trình độ chuyên môn và trung cấp chính trị, cán bộ cấp huyện có trình độ chuyên môn đại học và chính trị từ trung cấp trở lên; cán bộ cấp tỉnh có trình độ từ đại học và cao cấp chính trị trở lên huyết với sự nghiệp cách mạng cử đi đào tạo. Việc nâng cao chất lượng công tác đào tạo, chuẩn hoá cán bộ gắn với phát huy dân chủ trong bố trí, sử dụng cán bộ theo quy hoạch, đào tạo theo chức danh. Công khai định hướng cho cán bộ phấn đấu nhưng chú ý theo dõi, bồi dưỡng, chấn chỉnh biểu hiện tư tưởng tự mãn, tự kiêu. Phú Thọ từng bước chỉ đạo thí điểm và mở rộng hình thức thi tuyển trưởng phòng cấp sở và huyện, thi để tạo cơ hội cho cán bộ trẻ, tài năng tham gia vào bộ máy quản lý, tạo thêm dự nguồn để bổ sung cho quy hoạch cán bộ các cấp.

Trong nhiệm kỳ vừa qua, Tỉnh uỷ chỉ đạo Ban Tổ chức, Sở Nội vụ, Uỷ ban Kiểm tra Tỉnh uỷ tiến hành kiểm tra việc thực hiện quy hoạch cán bộ, xử lý nhiều trường hợp vi phạm tiêu chuẩn trong bổ nhiệm, đề bạt cán bộ. Đặc biệt, trong công tác chuẩn bị nhân sự đại hội đảng bộ nhiệm kỳ 2010-2015, tỉnh đã kiên quyết không đưa vào cấp uỷ các trường hợp không đạt chuẩn ở tất cả các cấp.

Giữa việc thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở và xây dựng đội ngũ cán bộ của dân, do dân, vì dân có mối quan hệ biện chứng. Quy chế dân chủ được phát huy cao độ sẽ tạo tiền đề và điều kiện cho thực hiện tốt các khâu trong công tác cán bộ, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ đủ đức, đủ tài, trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Nhờ đó, mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa cán bộ với nhân dân và nhân dân với cán bộ được tăng cường, củng cố mối quan hệ gắn bó và lòng tin giữa dân với Đảng.

Từ thực tế, Phú Thọ rút ra một số bài học kinh nghiệm:

1. Mở rộng và phát huy dân chủ trong xây dựng đội ngũ cán bộ phải gắn liền với giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ. Đảng lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ theo cơ chế tập thể cấp uỷ quyết định trên cơ sở đề xuất của cơ quan tổ chức cán bộ, người đứng đầu cơ quan, đơn vị và sự đề cử của công chức, viên chức; tiếp thu ý kiến đóng góp của nhân dân và các tổ chức trong hệ thống chính trị. 

2. Dân chủ chỉ thực sự được phát huy khi được thực hiện đầy đủ ở tất cả các khâu trong công tác cán bộ, có sự lãnh đạo sát sao, chặt chẽ của cấp uỷ, sự giám sát của cả hệ thống chính trị và nhân dân; có quy trình đầy đủ, chặt chẽ và cơ chế, chế tài bảo đảm thực hiện. Lấy hiệu quả công tác và trách nhiệm, thái độ phục vụ nhân dân làm thước đo, tiêu chí cơ bản để đánh giá, quy hoạch, bố trí, sắp xếp cán bộ trong hệ thống chính trị.              

3. Đặc biệt chú ý chống những biểu hiện dân chủ hình thức, cực đoan, quan liêu độc đoán, thành kiến, hẹp hòi, thiếu công tâm hoặc nể nang, tùy tiện, thiếu trách nhiệm.

4. Phát huy dân chủ phải đi đôi với “cạnh tranh” công bằng trong công tác cán bộ, coi năng lực, hiệu quả hoạt động thực tiễn là cơ sở quan trọng nhất để xét duyệt quy hoạch, bố trí, sử dụng và bổ nhiệm cán bộ. Tăng cường khuyến khích cán bộ, đảng viên tham gia ứng cử, thi tuyển vào các chức danh lãnh đạo chủ chốt ở cơ quan, địa phương, đơn vị, tạo ra những “sân chơi” rộng mở, công bằng để tuyển chọn nhân tài, nâng cao chất lượng của công tác quy hoạch, đào tạo, bố trí sử dụng và quản lý cán bộ.

Từ thực tiễn phát huy dân chủ trong xây dựng đội ngũ cán bộ của dân, do dân và vì dân, kiến nghị một số vấn đề sau:

Thứ nhất: Sớm xây dựng và thực hiện tốt quy chế dân chủ trong Đảng. Trong đó, thể chế hóa, cụ thể hóa nguyên tắc phát huy dân chủ trong công tác cán bộ, minh bạch hoá tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ tạo cơ sở và điều kiện phát huy dân chủ rộng rãi, thực hiện mục tiêu xây dựng

Để đảm bảo cán bộ đạt trình độ chuẩn trở lên, Phú Thọ đã coi việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ vừa là nhiệm vụ trước mắt, vừa là nhiệm vụ lâu dài. Quan điểm nhất quán, chỉ đạo xuyên suốt của Tỉnh uỷ là lấy việc đạt chuẩn về chuyên môn và chính trị là điều kiện tiên quyết để đưa vào quy hoạch, bố trí, sắp xếp cán bộ. Tăng cường đào tạo chuyên sâu để tạo nguồn cán bộ đạt chuẩn trở lên, có cơ chế khuyến khích sự tự giác học tập của cán bộ, quan tâm, lựa chọn người có tài, có tâm đội ngũ cán bộ của dân, do dân và vì dân.

Thứ hai: Cần bổ sung vào công tác cán bộ 2 nội dung quan trọng: cơ chế quản lý, giám sát cán bộ của nhân dân từ nơi cư trú đến nơi công tác và ở ngoài xã hội để phòng ngừa cán bộ mắc sai phạm, phát hiện sớm nguy cơ cán bộ mắc khuyết điểm. Có cơ chế đơn giản, thuận lợi về bổ nhiệm, giao quyền tạo điều kiện cho cán bộ thể hiện năng lực, trình độ, thực hiện nghiêm hình thức thay thế cán bộ (từ chức, miễn nhiệm, cách chức...) khi họ không còn đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ và xem đó là việc bình thường trong đời sống chính trị-xã hội. Có quy định, cơ chế phân cấp mạnh hơn trong vấn đề xử lý cán bộ lãnh đạo vi phạm, giữ các chức danh dân bầu nhưng không hoàn thành nhiệm vụ hoặc không chấp hành ý kiến chỉ đạo của cấp trên.

Thứ ba: Cần có quy định lượng hóa trách nhiệm, quyền hạn của người đứng đầu, cơ quan tham mưu về công tác cán bộ, làm rõ quyền hạn gắn với trách nhiệm. Cần có nhiều loại quy hoạch cán bộ, công chức, không chỉ quy hoạch cán bộ lãnh đạo, quản lý. Đối với số cán bộ, công chức tài năng nhưng không có nguyện vọng hoặc không có sở trường lãnh đạo, quản lý thì cần quy hoạch, bồi dưỡng họ trở thành các công chức, viên chức chuyên sâu về chuyên môn, nghiệp vụ, các chuyên gia đầu ngành, giỏi.

Thứ tư: Khắc phục quan điểm máy móc, giản đơn và nặng cơ cấu trong quy hoạch, bố trí, sử dụng cán bộ. Khắc phục hiện tượng đã vào cấp uỷ thì lãnh đạo ngành nào cũng được, tư tưởng ở lâu lên lão làng, tuần tự nhi tiến. Cần vận dụng các kế sách tiến cử, bảo cử, thăng chức vượt cấp của ông cha ta và của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhằm phát hiện và trọng dụng người tài để khai thác và phát huy “nguyên khí quốc gia” phục vụ có hiệu quả sự nghiệp CNH, HĐH, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Nguyễn Doãn Khánh

Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Phú Thọ