Tạp chí Xây dựng Đảng tổ chức Hội nghị trong thời điểm đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội XI rất đúng lúc, có ý nghĩa thiết thực. Để tiết kiệm thời gian, xin không nói nhiều về những tiến bộ và kết quả của Tạp chí Xây dựng Đảng (sau đây gọi là Tạp chí) trong thời gian qua. Là người đã gần 30 năm liên tục cộng tác gần gũi với Tạp chí, chỉ nêu một nhận xét: Tạp chí thực sự đã trở thành tờ báo chủ lực về tổ chức xây dựng đảng, được bạn đọc tin cậy, là địa chỉ đầu tiên bạn đọc tìm đến khi muốn tìm hiểu, được hướng dẫn và trao đổi ý kiến trên lĩnh vực này.

Xin tập trung phát biểu xung quanh chủ đề của Hội thảo.

1- Nhận thức rõ và đầy đủ hơn về tính định hướng.

Định hướng là gì? Định hướng luôn là chức năng của mọi tờ báo chính trị - xã hội, dù có nói ra hay không. Nếu không đặt ra và theo đuổi một tôn chỉ, mục đích nào, thì tờ báo sẽ tự hạ thấp mình thành một tờ “lá cải” làm báo để kiếm tiền. Vấn đề cần thảo luận là định hướng là gì và định hướng thế nào.

Sẽ là phiến diện nếu quan niệm định hướng chỉ là truyền đạt, chuyển tải “ý kiến chỉ đạo” của cấp trên xuống cấp dưới, truyền bá quan điểm chủ quan của ban lãnh đạo tờ báo.

Định hướng đúng nghĩa trước hết phải là cung cấp thông tin đầy đủ, chân thực, góp phần xây dựng niềm tin có căn cứ để đi tới hành động chủ động, tự giác cho bạn đọc.

Các thông tin đó bao gồm:

- Các chủ trương, nghị quyết, ý tưởng chỉ đạo của cấp trên.

- Những vấn đề  nảy sinh trong cuộc sống thực tiễn.

- Việc thực hiện các chủ trương, nghị quyết, kiểm nghiệm tính đúng sai của chủ trương, nghị quyết thông qua thực tiễn; kinh nghiệm hay, hạn chế, yếu kém.

- Nhận thức, ý kiến, kiến nghị, phản biện của cấp dưới, của cán bộ, đảng viên, nhân dân…

Như vậy, định hướng không thể chỉ “dội” một chiều từ trên xuống. Mà còn hai chiều khác: từ dưới lên trên và từ thực tiễn đang được nhận thức đối với tất cả mọi người - cả trên lẫn dưới.

Hiểu và thực hành yêu cầu định hướng một chiều từ trên xuống là một nguyên nhân chậm phát hiện sai lầm, dẫn tới trì trệ kéo dài như đã từng xẩy ra và chưa được khắc phục triệt để.

Tạp chí có nhiều đối tượng bạn đọc. Nhưng có lẽ bạn đọc chủ yếu của Tạp chí là cán bộ làm công tác tổ chức xây dựng đảng - những “người trong cuộc”- đa số có kiến thức, kinh nghiệm, hiểu biết sâu về thực tiễn xây dựng Đảng. Định hướng đối với họ là thuyết phục có lý lẽ, trên cơ sở tổng kết đúng đắn thực tiễn, lắng nghe ý kiến và kinh nghiệm, giải đáp được thắc mắc của họ. Đừng nhầm lẫn việc họ im lặng chấp hành, không phát biểu lại, với việc họ được thuyết phục để đánh giá quá mức hiệu quả “định hướng” theo cách làm cũ.

Hiện nay Đảng bước vào Đại hội XI với nhiều vấn đề lớn đang đặt ra đối với đất nước, đối với Đảng và công tác xây dựng đảng nói chung và công tác tổ chức-cán bộ nói riêng. Nhiều vấn đề còn cần tiếp tục tìm tòi, nhiều câu trả lời còn là phương án dự kiến. Vì vậy, cần xem đó là các vấn đề “mở”, phải phát huy dân chủ, tập trung trí tuệ thảo luận, lật đi, lật lại các vấn đề, kiểm nghiệm tính đúng đắn của nó qua thực tiễn. Trong điều kiện đó, Tạp chí càng cần quan tâm phát huy vai trò định hướng với tinh thần nói trên.

Để làm được việc đó không chỉ cần có nhận thức đúng, mà đòi hỏi bản lĩnh cao, và tìm ra cách làm phù hợp với vị trí của Tạp chí.

Nhất thiết không “định hướng” gò ép, theo kiểu “đẽo chân cho vừa giầy”, bỏ qua sự vênh nhau giữa chủ trương và thực tiễn, giữa bức tranh được vẽ ra và cuộc sống thực.

2- Về tính hấp dẫn của Tạp chí.

Xin bổ sung thêm một số ý kiến vào những ý kiến đã phát biểu trong lần hội thảo trước đây.

- Hấp dẫn không phải là mục đích tự thân, nhưng là điều kiện quyết định để Tạp chí (cũng như báo chí nói chung) làm tốt chức năng, nhiệm vụ của mình. Là một Tạp chí chuyên ngành, hấp dẫn về hình thức rất cần, nhưng nội dung là quyết định. Tính hấp dẫn luôn luôn gắn với người đọc. Vì vậy, nội dung và hình thức phải phù hợp với đối tượng. Chẳng hạn, trình bày sáng sủa, rõ ràng, cỡ chữ lớn quan trọng hơn mầu sắc vui mắt.

Tính hấp dẫn, tính chân thực, tính định hướng có mối quan hệ thống nhất nhưng cơ bản là tính chân thực. Một khi chân thực thì sự hấp dẫn và tính định hướng cũng là thật. Nếu chỉ chăm chăm nói bằng được những ý kiến, lý lẽ chủ quan, tư biện, bất chấp thực tiễn thì không thể hấp dẫn mà cũng chẳng thể định hướng, thậm chí còn gây phản cảm.

Báo chí phương Tây coi số lượng phát hành là một tiêu chí về sự hấp dẫn. Ở ta không đơn giản như vậy. Trong điều kiện nào đó, báo có thể có số lượng phát hành lớn, nhưng không được đọc. Sự hấp dẫn ảo này không chỉ là sự lãng phí mà còn dễ tạo ra các ảo tưởng có hại khác.

Với vai trò và tính chất của Tạp chí Xây dựng Đảng, để hấp dẫn hơn, nên chăng tập trung làm tốt hơn những việc sau:

 - Về chủ đề: Nên tập trung chủ đề đại hội Đảng XI là vấn đề toàn Đảng, toàn dân quan tâm; nêu và phân tích chân thực các vấn đề và quan điểm lớn về tổ chức xây dựng đảng; phản ảnh đầy đủ hơn thực tiễn với các chiều hướng đa dạng của nó, không né tránh các vấn đề phức tạp, không bỏ qua hoặc giấu giếm những mặt trái; làm diễn đàn “mở” về công tác tổ chức - cán bộ cho cả trong và ngoài ngành, cho cán bộ, đảng viên và người không là đảng viên. Nên coi trọng việc thu hút ý kiến người ngoài ngành bởi người trong ngành dễ tư duy theo lối mòn, dễ thấy ưu điểm, khó thấy khuyết điểm.

Trước các hiện tượng, sự kiện mới phát sinh… tạp chí không thể, cũng không cần, không nên đưa các “thông tin nóng”. Tính thời sự của Tạp chí là ở chỗ chọn ra các vấn đề có ý nghĩa cơ bản, tập trung phân tích tình hình, mổ xẻ để đánh giá bản chất của nó.

- Về phong cách: Nên phát huy kinh nghiệm vừa qua, tiếp cận với bạn đọc một cách bình đẳng, cùng mặt bằng tư duy và vị trí, dứt khóat từ bỏ phong cách “phổ biến nghị quyết” “nói cho dưới nghe”. Giảm càng nhiều càng tốt những bài viết có cũng được, không cũng được. Giảm nhiều hơn cách trình bày “có đầu, có đuôi” dài dòng, loãng thông tin. Giảm cách trình bày “toàn diện” một ít ưu điểm, một ít khuyết điểm; cách nói nước đôi, lặp lại những mệnh đề quen thuộc, không tác động đến nhận thức người đọc.

- Nên mở rộng đội ngũ cộng tác viên, đông hơn, đa dạng hơn, có kiến thức và trải nghiệm phong phú hơn. Bao gồm người trong bộ máy và ngoài bộ máy. Phát hiện, khai thác thế nào là trách nhiệm của ban lãnh đạo Tạp chí. Nên tạo điều kiện cho những cộng tác viên là người ngoài bộ máy có điều kiện tiếp cận sâu hơn với thực tế mới.

- Tạp chí nên chủ động chủ trì điều tra xã hội học về tổ chức xây dựng Đảng. Điều tra sâu, quy mô không lớn, phù hợp với điều kiện tài chính và nhân lực của mình.

- Nên chăng phát hành nhiều số hơn (hoặc nhiều trang hơn), chí ít trong dịp đại hội đảng bộ các cấp và Đại hội XI của Đảng.

3- Đôi điều tâm sự.

Là bạn đọc thường xuyên của Tạp chí tôi rất thích tinh thần nghiêm túc, thái độ đúng đắn, không quan liêu, có ý thức và khát vọng đi vào cuộc sống, phản ảnh các ý kiến với thái độ  không thiên kiến trong điều kiện có thể của mình.

Là người cộng tác gần gũi, lâu năm với Tạp chí, tôi rất quý trọng thái độ cộng tác chân thành, bình đẳng, thủy chung, cùng mục tiêu, cùng chịu trách nhiệm, sẵn sàng thảo luận cởi mở, dân chủ.

Tạp chí là cơ quan của Ban Tổ chức Trung ương. Sự chỉ đạo của Ban chi phối trực tiếp đến toàn bộ hoạt động, thành quả và hạn chế của Tạp chí. Mặt khác, Tạp chí cũng phản ảnh tư duy và bộ mặt tinh thần của Ban trong thời kỳ đổi mới. Lãnh đạo Ban Tổ chức Trung ương nên tiếp tục cải tiến, đổi mới sự chỉ đạo và mối quan hệ với Tạp chí phù hợp với tính chất và yêu cầu công việc của Tạp chí, để Tạp chí phát huy tốt hơn vai trò, vị trí của mình.

Bùi Đức Lại

Nguyên chuyên gia cao cấp

Ban Tổ chức Trung ương