Hiện nay, các nội dung về TCCSĐ ngoài việc được quy định trong Điều lệ Đảng, Quy định số 29-QĐ/TW, ngày 25-7-2016 của BCH Trung ương về thi hành Điều lệ Đảng; Hướng dẫn số 01-HD/TW, ngày 20-9-2016 của Ban Bí thư về một số vấn đề cụ thể thi hành Điều lệ Đảng, còn được cụ thể hóa bằng các văn bản khác của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các ban đảng Trung ương, như: Quy định số 132-QĐ/TW, ngày 08-3-2018 về việc kiểm điểm và đánh giá, xếp loại chất lượng hằng năm đối với tập thể, cá nhân trong hệ thống chính trị; Kết luận số 38-KL/TW về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 22-NQ/TW của BCH Trung ương khóa X của Bộ Chính trị. Chỉ thị số 33-CT/TW, ngày 18-3-2019 về tăng cường xây dựng tổ chức đảng trong các đơn vị kinh tế tư nhân; Thông báo Kết luận số 22-KL/TW, ngày 11-4-2017 về tiếp tục thực hiện Kết luận số 80-KL/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa X; Kết luận số 18-KL/TW, ngày 13-11-2018 về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 10-CT/TW của Ban Bí thư khóa X "về nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ" trong tình hình mới; các quy định về chức năng, nhiệm vụ của một số loại hình TCCSĐ của Ban Bí thư. Hướng dẫn số 12-HD/BTCTW ngày 06-7-2018 Một số vấn đề về nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ; Hướng dẫn số 21-HD/BTCTW ngày 18-10-2019 về kiểm điểm, đánh giá, xếp loại chất lượng hằng năm đối với tổ chức đảng, đảng viên và tập thể, cá nhân cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp của Ban Tổ chức Trung ương. Hướng dẫn số 03-HD/VPTW, ngày 06-7-2016 "Về thực hiện chế độ đảng phí theo Quy định số 342-QĐ/TW của Bộ Chính trị" của Văn phòng Trung ương Đảng.
Công tác xây dựng, củng cố TCCSĐ được quan tâm chỉ đạo và đạt một số kết quả quan trọng. Tính đến ngày 30-6-2019, toàn Đảng có 54.349 TCCSĐ (83 đảng bộ cơ sở mà đảng ủy cơ sở được giao quyền cấp trên cơ sở, 25.699 đảng bộ cơ sở, 28.567 chi bộ cơ sở) với 5.097.747 đảng viên, giảm 2.164 TCCSĐ so với đầu nhiệm kỳ; trực thuộc đảng ủy cơ sở có 2.408 đảng bộ bộ phận và 256.480 chi bộ. Qua đó cho thấy, số TCCSĐ giảm do được kiện toàn phù hợp với việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị ở cơ sở, góp phần giảm chi ngân sách nhà nước. Hiện nay, có 11.157 TCCSĐ ở xã, phường, thị trấn, chiếm 20,53%, giảm 2 TCCSĐ so với năm 2018 (ở Khánh Hòa). Các đảng bộ cơ sở xã, phường, thị trấn đã thể hiện rõ vai trò là hạt nhân chính trị ở cơ sở, lãnh đạo toàn diện các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội; thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; đề ra chủ trương nhiệm vụ chính trị của địa phương và lãnh đạo thực hiện có hiệu quả chức năng theo quy định. Nhiều cấp ủy đã đổi mới nội dung, quy trình ra nghị quyết, xác định những vấn đề trọng tâm, trọng điểm để lãnh đạo thực hiện. Trong nhiệm kỳ Đại hội XII, Ban Bí thư đã sửa đổi, bổ sung Quy định số 94-QĐ/TW và Quy định số 95-QĐ/TW thành Quy định số 127-QĐ/TW, ngày 28-2-2018 về chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác của đảng bộ, chi bộ cơ sở xã, phường, thị trấn. Trực thuộc đảng ủy xã, phường, thị trấn là các chi bộ thôn, tổ dân phố. Những thôn, tổ dân phố đông đảng viên có thể thành lập đảng bộ bộ phận và có các chi bộ trực thuộc. Ngoài các chi bộ tổ chức theo địa bàn dân cư, có chi bộ được thành lập theo đơn vị công tác hoặc ngành nghề, như chi bộ cơ quan, trường học, trạm y tế, quân sự… Hiện nay, cơ bản hoàn thành việc giải thể các chi bộ cơ quan xã, phường, thị trấn đưa đảng viên về sinh hoạt ở các chi bộ khu dân cư, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức đảng ở khu dân cư, khắc phục tình trạng quan liêu, xa dân của một số cán bộ, công chức ở cơ sở.
TCCSĐ trong Quân đội hiện nay là 6.432 (chiếm 11,83%); Công an là 2.975 (chiếm 5,47%). Theo Điều lệ Đảng, tổ chức đảng trong Quân đội, Công an được quy định riêng. Trong nhiệm kỳ Đại hội XII, Ban Bí thư đã sửa đổi, bổ sung, ban hành 16 quy định về chức năng, nhiệm vụ của TCCSĐ (Công an: 6 quy định, Quân đội: 10 quy định).
Hiện nay, TCCSĐ trong doanh nghiệp và hợp tác xã là 10.031. Trong đó, TCCSĐ trong doanh nghiệp có vốn nhà nước là 6.159 (chiếm 11,33%), hiện hoạt động theo các quy định đã được Ban Bí thư ban hành trước nhiệm kỳ Đại hội XII, như Quy định số 287-QĐ/TW ngày 8-02-2010 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong doanh nghiệp nhà nước (công ty cổ phẩn, công ty trách nhiệm hữu hạn, trong đó Nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ); Quy định số 288-QĐ/TW ngày 8-02-2010 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong công ty cổ phẩn, công ty trách nhiệm hữu hạn, trong đó Nhà nước sở hữu từ 50% vốn điều lệ trở xuống (gọi chung là công ty). TCCSĐ trong doanh nghiệp không có vốn nhà nước hiện hoạt động theo Quy định số 170-QĐ/TW ngày 07-3-2013 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong doanh nghiệp tư nhân; Quy định số 171-QĐ/TW ngày 07-3-2013 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong các doanh nghiệp có vốn nước ngoài; Quy định số 294-QĐ/TW ngày 19-10-2015 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong các doanh nghiệp đang hoạt động ở nước ngoài; Quy định số 164-QĐ/TW ngày 15-4-2006 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã (gọi chung là hợp tác xã). Về cơ bản, TCCSĐ trong doanh nghiệp có vốn nhà nước hoạt động khá ổn định, thể hiện được vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng tại doanh nghiệp. Đối với TCCSĐ trong doanh nghiệp không có vốn nhà nước, đã có nhiều thay đổi tích cực, đảng bộ các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế, đảng bộ cơ sở doanh nghiệp trực thuộc cấp ủy cấp huyện tiếp tục được củng cố, kiện toàn, nâng cao chất lượng hoạt động. Thực hiện các chủ trương, chính sách phát triển tổ chức đảng, đảng viên, nhất là Thông báo số 22-TB/TW, ngày 11-4-2017 "về tiếp tục thực hiện Kết luận số 80-KL/TW của Ban Bí thư khóa X"; các cấp ủy đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện, điểm hình như Hà Nội, Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh.
TCCSĐ ở cơ quan hành chính hiện nay là 15.200 (chiếm 27,97%); ở đơn vị sự nghiệp là 8.162 (chiếm 15,02%), hiện vẫn thực hiện theo các quy định như: Quy định số 97-QĐ/TW ngày 22-3-2004 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong các đơn vị sự nghiệp (trường học, bệnh viện, viện nghiên cứu…); Quy định số 98-QĐ/TW ngày 22-3-2004 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở cơ quan; Quy định số 163-QĐ/TW ngày 15-4-2006 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong trường học, bệnh viện ngoài công lập; Quy định số 165-QĐ/TW ngày 21-4-2006 về chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở trong cơ quan báo chí của Ban Bí thư. Các đảng bộ, chi bộ cơ sở ở cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp hướng dẫn, chỉ đạo các chi bộ tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác chính trị tư tưởng theo nghị quyết và chương trình hành động của cấp ủy đảng cấp trên. Thường xuyên tổ chức tốt việc thông tin, tuyên truyền về tình hình thế giới, trong nước đến cán bộ, đảng viên. Các chi ủy, chi bộ kịp thời nắm bắt và làm tốt công tác tư tưởng đối với đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức ở từng đơn vị.
TCCSĐ ở ngoài nước hiện nay là 76 (chiếm 0,14%). Tổ chức đảng ở ngoài nước không có chính quyền cùng cấp (theo Khoản 1, Điều 10 Điều lệ Đảng); không thể tổ chức đại hội; cấp ủy do Đảng ủy ngoài nước chỉ định. Hiện nay, các tổ chức đảng ngoài nước (đảng bộ, chi bộ cơ sở) thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo Quy định số 271-QĐ/TW, ngày 27-12-2014 của Ban Bí thư quy định chức năng, nhiệm vụ của đảng bộ, chi bộ cơ sở hoạt động ở nước ngoài trực thuộc Đảng ủy Ngoài nước. Đảng uỷ Ngoài nước (trước đây) đã ban hành Hướng dẫn số 08-HD/ĐUNN, ngày 01-3-2017 thực hiện Quy định số 271-QĐ/TW, ngày 27-12-2014 của Ban Bí thư. Đảng bộ, chi bộ cơ sở hoạt động ở nước ngoài là hạt nhân chính trị, lãnh đạo, cán bộ, đảng viên, quần chúng trong cơ quan đại diện Việt Nam và tuyên truyền, vận động cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước Việt nam, tôn trọng luật pháp và phong tục tập quán nước sở tại; tham gia xây dựng và thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ chính trị của cơ quan; xây dựng đảng bộ, chi bộ trong sạch, vững mạnh.
Ngoài ra, có 316 TCCSĐ khác (chiếm 0,58%) hiện vẫn đang hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ đã được quy định, góp phần khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng trên các phương diện khác nhau. Trên cơ sở quy định của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ của các loại hình TCCSĐ, các cấp ủy đã tiếp tục hoàn thiện quy chế làm việc để thực hiện.
Nhiều cấp ủy cơ sở đã quan tâm đổi mới, nâng cao chất lượng xây dựng nghị quyết, chương trình, kế hoạch công tác hằng năm; tập trung lãnh đạo giải quyết những vấn đề khó khăn, phức tạp ở cơ sở. Chất lượng sinh hoạt chi bộ được nâng lên, nhất là chi bộ thôn, tổ dân phố, đơn vị lực lượng vũ trang, các cơ quan đảng; nhiều cấp ủy đã hướng dẫn nâng cao chất lượng sinh hoạt đối với từng loại hình chi bộ, ban hành tiêu chí cụ thể đánh giá chất lượng sinh hoạt chi bộ. Việc đánh giá, xếp loại chất lượng TCCSĐ, đảng viên hằng năm đã thực chất hơn. Các cấp ủy, tổ chức đảng đã bám sát quy định, hướng dẫn của Trung ương để cụ thể hóa tiêu chí đánh giá phù hợp với từng loại hình tổ chức đảng. Vì vậy, tỷ lệ được xếp loại “Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” phù hợp với kết quả thực hiện nhiệm vụ chính trị, công tác xây dựng Đảng của từng địa phương, cơ quan, đơn vị (1). Công tác khen thưởng TCCSĐ được thực hiện kịp thời, chặt chẽ, đúng đối tượng hơn.

Một số tồn tại, khó khăn và nguyên nhân
Tuy nhiên, do còn gặp một số khó khăn, hạn chế từ nhận thức, năng lực của cán bộ, đảng viên ở cơ sở, từ những điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, đặc biệt vướng mắc từ các thể chế chưa kịp thời sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện, nên năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của nhiều TCCSĐ vẫn còn yếu, chưa đủ sức giải quyết những vấn đề phức tạp nảy sinh từ cơ sở. Một số nơi chưa phát huy đầy đủ quyền làm chủ của nhân dân. Quy định về chức năng, nhiệm vụ của một số loại hình tổ chức đảng ở những nơi có đặc điểm riêng còn một số bất cập, chưa rõ, chậm được hoàn thiện. Khả năng vận dụng, cụ thể hoá và tổ chức thực hiện các chủ trương, nhiệm vụ của nhiều TCCSĐ còn hạn chế. Một số cấp ủy, tổ chức đảng chưa nhận thức và thực hiện đúng chức năng nhiệm vụ của TCCSĐ, nhất là trong lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị và công tác tổ chức, cán bộ; chưa có các giải pháp tích cực để nâng cao chất lượng, hiệu quả lãnh đạo công tác tư tưởng và lãnh đạo các đoàn thể chính trị xã hội trong cơ quan. Sinh hoạt chi bộ ở nhiều nơi còn hình thức, tính chiến đấu trong tự phê bình và phê bình còn yếu. Chất lượng sinh hoạt chi bộ thường kỳ ở khu dân cư còn hạn chế do số lượng đảng viên đông, nơi sinh hoạt chật hẹp, nhất là ở các đô thị lớn…
Để các TCCSĐ thực sự phát huy được vai trò, vị trí của mình ở cơ sở, góp phần xây dựng xây dựng Đảng ngang tầm nhiệm vụ cách mạng mới, xây dựng Đảng đạo đức, văn minh, đồng thời thực hiện hiệu quả việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng và học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh;,cần bổ sung, hoàn thiện các quy định về chức năng, nhiệm vụ TCCSĐ phù hợp với các nội dung quy định trong Điều lệ Đảng với một số giải pháp cơ bản: Ban hành quy định khung về chức năng, nhiệm vụ của TCCSĐ và quy chế làm việc của cấp ủy cơ sở; phân cấp ban hành, sửa đổi, bổ sung các quy định về chức năng, nhiệm vụ của TCCSĐ và quy chế làm việc của cấp ủy cơ sở; tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với việc thực hiện quy định về chức năng, nhiệm vụ của TCCSĐ và quy chế làm việc của cấp ủy cơ sở.

------ 

(1)Năm 2018, tỷ lệ TCCSĐ được xếp loại “Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” là 19,4%, giảm 35,8% so với năm 2017; tỷ lệ đảng viên được xếp loại “Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ” là 14,9%, giảm 0,3% so với năm 2017.

Mai Thu Quyên
(Vụ Cơ sở đảng, đảng viên, Ban Tổ chức Trung ương)